مواد ناریه موتور حرکت معادن هستند

این مواد که از قدرت بالای تخریب برخوردار هستند می‌توانند مورد سوءاستفاده برخی افراد سودجو قرار گیرند اما رخ دادن این اتفاق در ایران بسیار دور از ذهن بوده و معادن از نظر امنیتی در شرایط بسیار مناسبی قرار دارند. به گفته کارشناسان بخش معدن، سیستم امنیتی حاکم بر مواد ناریه بسیار قوی است در عین حال معدنداران نیز برای به‌دست آوردن این مواد هرگز دچار مشکل نمی‌شوند.

تهیه مواد ناریه از طریق شرکت‌های خدماتی

مدیرکل نظارت بر امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت  درباره استفاده از مواد ناریه گفت: مواد ناریه از روش‌های مختلفی در معادن کشور توزیع و استفاده می‌شود. برای نمونه شرکت‌های خدماتی که مجوز لازم را کسب کرده‌اند مواد ناریه را تهیه کرده و براساس درخواست بهره‌بردار و تایید وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استان‌ها مقدار مواد ناریه مورد نیاز را به معدن منتقل کرده و چال‌های حفاری را با این مواد پر می‌کنند و عملیات آتشباری انجام می‌شود. این کار که از سوی شرکت خدمات آتشباری انجام می‌شود مواد ناریه را به شکل حفاظت شده به محل معدن آورده و اگر مقداری از آن باقی ماند، آن را برگشت می‌دهند.عباسعلی ایروانی، با بیان این مطلب افزود: یکسری از معادن نیز هستند که بهره‌بردار یا عوامل آن به توصیه استان و با اطلاع هیات مواد ناریه استانی، میزان نیاز خود به این مواد را درخواست کرده و آن را از ستاد مشترک «پارچین» دریافت کرده و به معادن برده و در انبار مواد ناریه نگهداری می‌کنند. وی در ادامه سخنانش افزود: حفاظت و نگهبانی از انبارهای مواد ناریه از سوی نیروی انتظامی انجام شده و در زمان عملیات آتشباری، مقدار مواد مصرف شده، یادداشت و صورتجلسه می‌شود. هیات مواد ناریه استان نیز بر تمام مسائل نظارت دارد. این هیات متشکل از بخش‌های مختلف همچون نیروی انتظامی، ستاد امنیت استانداری و از دیگر دستگاه‌هاست.به گفته وی، این احتمال که گفته می‌شود امکان سوءاستفاده از مواد ناریه وجود دارد بسیار اندک است زیرا انبارهای مواد ناریه از سوی انبارداران کنترل می‌شوند و موجودی انبارها و میزان مصرف مشخص است. از طرفی حضور نگهبان از نیروی انتظامی احتمال سوءاستفاده از این مواد را بسیار کم می‌کند. وی ادامه داد: همانگونه که گفته شد، یکسری از معادن از طریق شرکت‌های خدمات‌دهنده، مواد ناریه مورد نیاز خود را تامین می‌کنند؛ اما آن دسته از معادنی که به شکل مستقیم این مواد را تهیه می‌کنند از طریق سازمان صنعت، معدن و تجارت استان درخواست مواد ناریه مورد نیاز خود را ارائه می‌کنند و این درخواست بعد از نظارت و بررسی از سوی هیات ۵ نفره استان، به نماینده وزیر در وزارتخانه داده می‌شود و در نهایت با انجام مکاتبات با ستاد مشترکی که برای این موضوع تعریف شده، مواد ناریه به متقاضیان تحویل داده می‌شود.وی افزود: مواد ناریه‌ای که امروز در معادن مورد استفاده قرار می‌گیرد ساخت داخل است و ستاد مشترک ارتش، آنها را تولید می‌کند و بر اساس سفارش به بهره‌برداران معدنی ارائه می‌شود.

استفاده دوجانبه از مواد ناریه

رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران نیز درباره استفاده از مواد ناریه در معادن و نوع قرارگیری آن برای بهره‌برداران معدنی گفت: به طور طبیعی از مواد منفجره صنعتی که در ایران به آن ناریه گفته می‌شود می‌توان استفاده ۲ سویه داشت. سعید صمدی با بیان این مطلب افزود: مواد ناریه همچون موتور معدن عمل می‌کنند زیرا همانطور که باید به خودرو بنزین ریخته شود تا به حرکت درآید معادن نیز با مواد ناریه می‌توانند فعالیت خود را آغاز کنند. گفتنی است به جز معادن سنگ تزئینی که با سیم برش کار می‌کنند بقیه معادن با مواد ناریه در ارتباط هستند و راه گریزی برای استفاده نکردن آنها از مواد ناریه وجود ندارد. وی ادامه داد: ممکن است در این میان از مواد ناریه سوءاستفاده شود که دور از ذهن نیست. به همین منظور در تمامی کشورها برای این مواد یک سیستم کنترلی در نظر گرفته می‌شود و در ایران نیز از پیش از انقلاب این سیستم بوده و تا امروز ادامه داشته است درحالی که این سیستم کنترلی هیچگاه مزاحم بخش معدن نبوده است. همچنین معادن همیشه مواد ناریه مورد نیازشان را در اختیار داشته‌اند. وی ادامه داد: سیستم کنترلی بر مواد ناریه شامل ۲بخش است؛ نخست یکسری نظارت‌های امنیتی اعمال می‌شود تا مواد ناریه به‌دست افراد نامربوط نیفتد. یک بخش نیز مربوط به نظارت‌های ایمنی است که بسیار مهم است تا از وقوع حادثه جلوگیری کند و برای کارگران معدن و کسانی که در اطراف معدن زندگی می‌کنند حادثه‌ساز و مشکل‌آفرین نشود. به گفته صمدی، سیستم بسیار دقیق و منظمی همچون دریافت گذرنامه برای گرفتن مواد ناریه در کشور وجود دارد. در واقع می‌توان گفت مانند گذرنامه که سند بسیار مهم و حساسی است اما هیچ زمان افراد برای دریافت آن دچار عسر و حرج نمی‌شوند، برای دریافت مواد ناریه نیز معدنی وجود ندارد که به‌دلیل نبود مواد ناریه فعالیتش متوقف شود.
رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران ادامه داد: نکته دیگر اینکه مکانیسم‌های متعددی برای این بخش وجود دارد. به عنوان مثال برای کسی که توانایی یا زمان لازم برای تهیه مدارک و مراحل مورد نیاز دریافت مواد ناریه را ندارد شرایط ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. به این شکل که در موارد اضطراری، این مواد برای یکبار مصرف معدن مورد نظر آورده می‌شوند تا عملیات آتشباری را انجام دهند. وی افزود: کسی که عملیات آتشباری را انجام می‌دهد باید پروانه آتشباری داشته باشد. در این مورد نیز بیشتر بحث صلاحیت فنی شخص مطرح است. همچنین کسی که انبارداری مواد ناریه را برعهده دارد باید دوره‌های انبارداری را گذرانده باشد. وی در ادامه صحبت‌هایش به موضوع فناوری در مواد ناریه اشاره کرد و گفت: با توجه به فناوری‌های جدیدی که در این حوزه وارد شده، نسبت به دیگر کشورها کمی عقب‌تر هستیم. البته این موضوع نیز شامل دو بخش است؛ یکی کیفیت و دیگری نوع مواد ناریه که روزبه روز در حال تغییر است و مواد جدید با ترکیبات جدید، نرخ مناسب و عملکرد بهتر وارد بازار می‌شوند. روش‌های جدید و طراحی‌های جدید آتشباری که در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند با روش‌هایی که امروزه ما در ایران از آنها استفاده می‌کنیم فاصله بسیاری دارد. در این باره به نوعی مقصر، خود معدنکاران هستند.رئیس کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران معتقد است معدنکاران در ایران می‌توانند جدیدترین شیوه‌های آتشباری را بیاموزند یا شیوه‌های جدید حفاری را بیاموزند تا نرخ تمام شده کاهش یابد. برای نمونه در جهان برای استخراج سنگ‌آهن به ازای هر تن در دوره‌ای حدود ۱۷۰ گرم مواد ناریه استفاده می‌شد اما در ایران این میزان ۴۰۰گرم بر تن بود.

سوءاستفاده از مواد ناریه اندک است

به گفته صمدی تاکنون سوءاستفاده‌ای از مواد ناریه نشده و نظارت‌های موجود این موضوع را غیرممکن می‌کند. واقعیت این است که نظام حاکم بر مواد ناریه کشور جزو بخش‌های کارا بوده است.
وی ادامه داد: برای در اختیار گرفتن مواد ناریه باید یک دوره آموزشی را گذراند که البته ممکن است زمانبر باشد. حال اگر بخواهید بعد از گرفتن معدن این عملیات را آغاز کنید، شخص بهره‌بردار تنها با داشتن پروانه بهره‌برداری و مجوز استفاده از مواد ناریه که از وزارتخانه گرفته شده، می‌تواند با ارائه درخواست کمتر از یک هفته این عملیات را انجام دهد.وی ادامه داد: درحال‌حاضر بخش عمده‌ای از فعالیت در بخش مواد ناریه را فعالان بخش خصوصی بر عهده گرفته و در کار خود حرفه‌ای شده‌اند و عملیات را با سرعت بالایی انجام می‌دهند. از این رو می‌توان گفت حادثه‌ای درباره انفجار مواد ناریه در ۴ دهه گذشته رخ نداده و سوءاستفاده‌ای از آن نشده یا بسیار کم بوده است. به گفته وی، در وزارت کشور شورایی به نام شورای نظارت بر مواد ناریه وجود دارد. البته باید به این نکته توجه کرد که مواد ناریه تنها به مصرف مواد معدنی نمی‌رسد بلکه در پروژه‌های سدسازی، جاده‌سازی، راه‌آهن و... حجم بالایی از مواد ناریه را مورد استفاده قرار می‌دهند. بنابراین می‌توان گفت ۵۰درصد از مواد ناریه در معادن مصرف می‌شود و ۵۰درصد بقیه نیز در دیگر صنایع به کار می‌رود. البته میزان مصرف مواد ناریه در معادن مختلف با یکدیگر متفاوت است. به عنوان مثال یک معدن ممکن است سالانه چندهزار تن مواد ناریه مصرف کند و در مقابل یک معدن دیگر سالانه فقط یک تن مواد ناریه را به‌کار گیرد.

گره خوردن امنیت کشور به مواد ناریه

تمامی مسائل یادشده درحالی مطرح می‌شود که چندی پیش خبری از سوی معاون اداره کل امنیتی وزارت کشور مبنی بر نظارت بر مواد ناریه و مصارف آن مطرح شد و گفته بود این اقدام به معنی ایجاد قفل و ترمز در بهره‌برداری از معادن کشور نیست.علی امرایی هدف این بخش را داشتن نقش موثر در رشد اقتصادی کشور دانسته و گفته بود: دغدغه‌های امنیتی موجود درباره مواد ناریه نیز بسیار مهم است.وی همچنین به تلاش گروه‌های ضد نظام از جمله تکفیری‌ها و داعش به منظور نفوذ در این بخش برای پیاده کردن اهداف پلید خود اشاره کرده و گفته بود: تنها در ماه‌های گذشته ۱۷۰ تیم که قصد اقدامات تروریستی در کشور داشته‌اند از سوی وزارت اطلاعات شناسایی و دستگیر شده‌اند.به گفته معاون اداره کل امنیتی وزارت کشور، یکی از مباحثی که همواره از سوی این گروه‌های ضدنظام و تکفیری دنبال شده، تامین مواد ناریه بوده است زیرا انتقال آن از خارج دشوار است و برای آنان بهترین راه این است که نیاز خود را از مواد ناریه‌ای که در بخش معدنی مصرف می‌شود، تامین کنند.امرایی خطاب به فعالان این حوزه با بیان اینکه باید این احساس دلسوزی و مسئولیت را داشته باشیم افزود: مواد ناریه بسیار حساس و خطرناک و مورد طمع دشمنان است و باید خیلی مراقبت کرد زیرا موضوع امنیت کشور به مواد ناریه گره خورده است.وی افزود: با وجود اینکه تیم‌های تروریستی تلاش زیادی کردند به این مواد دست یابند، خوشبختانه نتوانستند و حادثه تهران را با مواد دست ساز و مانند آن رقم زدند.وی با بیان اینکه همواره یکی از دغدغه‌های ما استفاده غیرمجاز از مواد ناریه و خروج غیرمجاز آن بوده تا مبادا به‌دست افراد نااهل بیفتد، اظهار کرد: بر این مبنا ضعف‌ها احصا شده و دستگاه‌های مربوط ازجمله نیروی انتظامی در پی اصلاح ساختارهای فعلی خود و رفع این نقاط آسیب‌پذیر برآمده‌اند.امرایی افزود: وزارت دفاع در زمینه تولید مواد ناریه، بسته‌بندی‌ها و پیگیری روند مصرف آن به شدت جدی است و هیات‌های نظارت بر مواد ناریه هم باید جدی‌تر به این موضوع پرداخته و نظارت بر شرکت‌های تولیدکننده را با جدیت دنبال کنند.