سرچشمه‌های رانت در اقتصاد

به گزارش می متالز، پدرام سلطانی، رئیس اتاق ایران و اتریش از فضای کسب‌وکارهای قدیم و جدید می‌گوید و در مقایسه این دو دوره معتقد است که اگرچه فضای کسب‌وکار قدیم سالم‌تر بود ولی در آن شرایط، اندازه و تعداد کسب‌وکار، اندازه دولت و حضور جدی بخش‌خصوصی اثرگذار بود.

سلطانی در پاسخ به این سوال که در بازار سنتی سازوکارهای حاکم چگونه می‌توانست از زیاده‌خواهی‌ها جلوگیری کند، گفت: در بازار سنتی به جهت اینکه اندازه فعالیت اقتصادی کوچک‌تر بود و قابلیت رصد بیشتری داشت بازدارندگی بالاتر بود.

ثانیا خیلی بازارهای مالی به آن معنا مثل شبکه بانکی، صرافی و جابه‌جایی پول وجود نداشت و خود بخش خصوصی این وظایف را به عهده داشت و اصل بر اعتماد بود.

به گفته رئیس اتاق ایران و اتریش، بیشتر فسادهایی که امروز اتفاق می‌افتد ریشه در بازارهای پولی و ارزی دارد. او در ادامه اظهار کرد: متاسفانه سیستم بانکی در سال‌های اخیر تبدیل به روکشی برای انجام فسادهای بزرگ ‌شده است.

در زمانی که دولت و بانک مرکزی به شفاف‌سازی نظام بانکی بی‌تفاوت بود و انطباق عملیات بانکی با استانداردهای روز دنیا مثل بازل ۳ یا FATF را نادیده گرفت، بهترین شرایط برای رشد فساد و سازمان‌یافتگی پولشویی فراهم آمد.

این در حالی است که به گفته سلطانی، چنین معابر پولشویی در زمان قدیم به این اندازه و گستردگی وجود نداشت تا بتواند تراکنش‌های کلان مجرمانه را پنهان کند. 

او در ادامه فرضی را متصور شد و گفت: فرض کنید تاجری در گذشته براتی را صادر می‌کرد و تاجر دیگر آن را دریافت می‌کرد و اگر در زمان خود پرداخت نمی‌شد به‌سرعت آشکار می‌شد و مجال سوءاستفاده بیشتر فراهم نمی‌شد.

اگرچه ما نظام مالی و بانکی و اقتصادی جدید را از سایر کشورها اقتباس کرده‌ایم ولی استانداردها و چارچوب روزآمد آنها را رعایت نمی‌کنیم.

یعنی ما قالب را گرفته‌ایم ولی چارچوب و الزامات آن را توجه نمی‌کنیم و با روش‌های خودمان می‌خواهیم کار کنیم. سلطانی در پاسخ به این سوال که چرا نسل جدید بازاری‌ها به دنبال سود کلان هستند، گفت: من این را باور ندارم که نسل جدید به دنبال سود کلان هستند.

فرصت سودآوری در اختیار هر فعال اقتصادی باشد از آن بهره می‌گیرد. آنچه تفاوت ایجاد کرده این است که در گذشته چنین سرچشمه‌های رانتی در اقتصاد وجود نداشت؛ ارز ارزان، وام ارزان، امضا و مجوز طلایی خیلی کمتر بود.

به گفته او، در گذشته اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و منابع طبیعی بود ولی الان شکل اقتصاد متنوع و اقسام رانت در آن به وجود آمده است.

رئیس اتاق ایران و اتریش تصریح کرد: البته حتی در زمان قاجاریه افرادی به پادشاه و وزرا رشوه می‌دادند و مجوزهایی از شیلات و گمرکات و ... می‌گرفتند و این مجوزها سودآوری کلانی داشت ولی در آن زمان این فرصت‌ها کمتر بود و الان بیشتر شده است.

وقتی فرصت سودجویی با زد و بند بیشتر شود، بی‌اخلاقی رواج پیدا می‌کند و مشکل امروز نه خود فساد که فرصت سودجویی بالا از مسیر امضا و تبانی است.

او تاکید کرد: لازم است تکرار کنم که اندازه دولت امروز با سال‌های دور قابل ‌مقایسه نیست. هر چه دولت بزرگ‌تر باشد، فساد بیشتر و استاندارد اخلاقی پایین می‌آید و فرصت استفاده از فساد بیشتر می‌شود.

رئیس اتاق ایران و اتریش همچنین درخصوص اینکه بازدارندگی فساد در حوزه کسب‌وکار به چه معناست، اظهار کرد: در گذشته اعتبار تاجر بازدارنده بود، برای اینکه اعتبار سرمایه نامشهود او بود که در حفظ و حراست آن تلاش می‌کرد.

امروز هم برند (تجاری یا شخصی) این کار را می‌کند. اگر فعال اقتصادی به درستکاری شهره باشد این تبدیل به سرمایه او می‌شود که با این سرمایه، بدون پول هم می‌تواند کار کند و در نتیجه برای حفظ آن تلاش می‌کند.

او در ادامه گفت: مادامی‌که اندازه این سرمایه از اندازه فرصت‌های سودجویی بیشتر و بزرگ‌تر است، او این سرمایه را به سودجویی کوتاه‌مدت از دست نمی‌دهد.

ولی تاجران جوان تازه‌کار هم زیاد هستند. کسانی که کار را جدید شروع کرده‌اند هنوز نه اعتباری ایجاد شده و نه برندی دارند برای همین اینها بیشتر در معرض سوءاستفاده هستند.

سلطانی در این خصوص مثالی آورد و گفت: به‌طور مثال، در زمان توزیع دلار ۴۲۰۰ تومانی شرکت‌هایی فساد کردند که هویت و شناسنامه‌ای نداشتند اما عموم شرکت‌های باسابقه سعی کردند در نهایت با ملاحظه و احتیاط با ارز دریافتی و واردات و فروش کالای خود رفتار کنند.