لیست انتظار فرود قیمت مسکن/شکل معنادار تورم مسکن شهریور

چکیده: تغییرات کاهشی قیمت مسکن در تهران الگوی تازه به خود گرفته که بیانگر پیامد «جهش متفاوت» قیمت‌ها در دو سال اخیر است. شهریور امسال برای دومین ماه پیاپی، تورم ماهانه مسکن در تهران منفی شد. در این میان -مطابق اطلاعات دفتر اقتصاد مسکن- متوسط قیمت آپارتمان‌های منطقه یک (گران‌ترین منطقه پایتخت) با بیشترین کاهش نسبت به سایر مناطق مواجه شد. کاهش قیمت واحدهای مسکونی در منطقه پنج نیز قابل توجه است. ماه گذشته در پنج منطقه اول تهران، تورم منفی برای املاک مسکونی رقم خورد؛ در حالی که در عمده مناطق جنوبی، قیمت آپارتمان‌ها به‌طور میانگین ۵ درصد افزایش یافت. وضعیت موجود نشان می‌دهد مناطقی از بازار مسکن که در سال‌های ۹۶ و ۹۷ و همچنین بهار امسال، با بیشترین رشد قیمت مواجه بودند، هم‌اکنون -دوران پساجهش- در لیست انتظار برای کاهش قیمت قرار دارند. مناطق واقع در شمال و شمال غرب شهر تهران در این لیست هستند. اختلاف منطقه‌ای سرعت رشد قیمت در دو سال گذشته در تهران باعث شد رابطه متعارف بین ارزش فروش واحدهای مسکونی در شمال و جنوب شهر به‌هم بخورد. احیای این رابطه در دو سناریو قابل تحقق است. متوسط قیمت مسکن در تهران در فاصله ابتدای ۹۶ تا پایان تیر ۹۸ معادل ۲۱۵ درصد افزایش یافت.

می متالز، دو سناریوی تغییرات قیمت مسکن در مناطق بیست‌ودوگانه شهر تهران اعلام شد. در صورت وقوع سناریوی محتمل‌تر در ماه‌های پیش‌رو، مناطقی که در آستانه افت قیمت مسکن قرار دارند، از هم‌اکنون قابل شناسایی هستند. شهریور امسال دومین ماه کاهشی قیمت مسکن در حالی رقم خورد که این تغییرات تورم مسکن در تهران معنادار است.

میانگین قیمت مسکن در معاملات ماه پایانی تابستان نزدیک ۲درصد نسبت به مرداد کاهش یافت، اما مشاهده تغییرات قیمتی به تفکیک مناطق شهر نشان می‌دهد منطقه یک در صدر افت قیمت مسکن قرار دارد و میانگین قیمت در شهریور ۱۵ درصد افت کرده است. همچنین همان‌طور که نمودار این گزارش نشان می‌دهد، میانگین قیمت در منطقه ۵ نیز ۷درصد افت کرده است. نکته قابل توجه این است که چهار منطقه تهران شامل مناطق یک، ۲، ۳ و ۵ که از گران‌قیمت‌ترین مناطق بازار مسکن به شمار می‌آیند، در شهریور با تورم منفی ملک روبه‌رو بوده‌اند.

برای تحلیل این تغییرات و پیش‌بینی تورم ملکی مناطق مختلف در ماه‌های آتی، میزان رشد قیمت مسکن از ابتدای دوره رونق قبلی یعنی آغاز سال ۹۶ تا پایان تیر امسال که آخرین ماه رشد قیمت مسکن بود و پس از آن تورم ملکی روند کاهشی پیدا کرد محاسبه شده است. این محاسبات نشان می‌دهد منطقه یک که در این دوره ۲۸ ماهه بیشترین رشد قیمت مسکن را تجربه کرده و میانگین قیمت مسکن در این منطقه تا پایان تیرماه نسبت به‌ آغاز دوره رونق بازار معاملات، ۲۸۷ درصد رشد کرده است، اکنون در شهریور در صدر مناطقی است که فرود قیمت را تجربه کرده‌اند، طوری که میانگین قیمت در این منطقه ۱۵ درصد معادل حدود ۵ میلیون تومان کاهش یافته است.

از دیگر مناطقی که در دوره رونق بیشترین رشد قیمت را داشته‌اند اما در ماه گذشته با افت قیمت روبه‌رو بوده‌اند، می‌توان به مناطق ۲ و ۵ اشاره کرد که نگاهی به تغییرات قیمتی ۲۸ ماهه آنها نشان می‌دهد، آنها نیز در زمره مناطقی بوده‌اند که بیشترین رشد قیمت را در دوره رونق معاملات داشته‌اند، طوری که میانگین قیمت مسکن در منطقه ۵ در پایان تیر ۹۸ نسبت به ابتدای سال ۹۶ حدود ۲۴۰ درصد و میانگین قیمت در مناطق ۲۱، ۲ و ۱۰ نیز در این بازه زمانی حول و حوش ۲۳۰درصد افزایش یافت.

این در حالی بود که قیمت مسکن در کل مناطق شهر تهران در این مدت به‌طور میانگین ۲۱۵ درصد رشد کرد و سه برابر شد.

نکته قابل توجه این است که تورم ملکی در هشت منطقه تهران در طول دوره دو سال و چهار ماهه منتهی به تیر ۹۸ بیش از میانگین رشد قیمت مسکن در کل شهر تهران بوده است که اتفاقا بیشترین افت قیمت نیز در شهریور، در میان مناطق همین گروه به چشم می‌خورد. در مقابل تغییرات قیمتی مناطق نیمه جنوبی شهر شامل مناطق ۹ تا ۱۲، ۱۵ و ۱۶ و نیز ۱۹ و ۲۰ در ماهی که گذشت، افزایشی بوده و میانگین قیمت معاملات مسکن در این ماه در مناطق مذکور اغلب حول و حوش ۵‌درصد رشد داشته است.

این رویه درست برخلاف روندی است که در ماه‌های اوج رونق در بازار مسکن رخ داد. به‌طور کلی در دوره رونق بازار مسکن، مناطقی که بیشترین متقاضی را دارند، در مدت کوتاهی زودتر از سایر مناطق جهش قیمت را تجربه می‌کنند و شیب رشد قیمت در این مناطق نسبت به سایر نواحی بازار مسکن بیشتر است. به این ترتیب مناطق شمال، شمال‌غرب و برخی از مناطق غربی تهران در ماه‌های رونق، در صدر جدول تورم ملکی قرار گرفتند.

اما با شروع دوره رکود و عمیق‌تر شدن کمای معاملات مسکن، میزان رشد قیمت در مناطق مذکور به صفر و زیر صفر رسید و قیمت‌ها کاهشی شد، در حالی که در مناطق نیمه‌جنوبی شهر همچنان شاهد افزایش میانگین قیمت، البته با شیب کمتر نسبت به ماه‌های قبل هستیم. به این ترتیب معنای این آرایش جدید تغییرات قیمتی را می‌توان از طریق مقایسه با رفتار گذشته تورم مسکن در تهران دریافت. بر این اساس، می‌توان لیست انتظار فرود قیمت مسکن، یعنی فهرست مناطقی که احتمالا در ماه‌های آینده باید منتظر افت قیمت آنها بود را معرفی کرد. 

علاوه بر مناطق یک، ۲، ۵ و ۱۳ که در شهریور پیشتاز تورم منفی ملکی شدند، مناطق ۹، ۱۰، ۱۴ و ۲۱ نیز در زمره مناطقی بوده‌اند که بیشترین جهش قیمت را از زمان رونق تا ماه‌های ابتدایی رکود تجربه کرده‌اند و در نتیجه می‌توان آنها را به‌عنوان مناطقی که در لیست انتظار کاهش قیمت اسمی مسکن در ماه‌های آتی قرار دارند، دسته‌بندی کرد. البته مسیر آتی تغییرات قیمت مسکن با برداشت از رفتار قیمتی ۲۸ ماهه در مناطق مختلف تهران در صورتی به شکل مذکور رقم خواهد خورد که اتفاق ویژه دیگری در بازار مسکن رخ ندهد و متغیرهای بیرونی مسیر فعلی بازار مسکن یعنی رکود و روند افت قیمت را تغییر ندهند.

اگر این تغییر مسیر متاثر از عوامل بیرونی رخ ندهد، می‌توان آینده تغییرات قیمتی مناطق مختلف را تا حدودی تخمین زد.

البته توجه به این نکته ضروری است که اکنون حجم معاملات ماهانه در بازار مسکن بسیار پایین‌تر از کف مورد انتظار دوره رکود است و بازار عملا در کمای کامل به سر می‌برد. مسیر آتی قیمت مسکن در صورتی به شکلی که عنوان شد تغییر خواهد کرد که این وضعیت استثنایی ادامه پیدا نکند و کف معاملات در تهران اندکی در همان محدوده مورد انتظار در فاز رکودی افزایش یابد.

ریشه پیش‌بینی شکل تغییرات تورم ملکی در ماه‌های آینده این است که همواره یک رابطه نسبی بین قیمت مسکن در مناطق مختلف شهر تهران وجود دارد؛ کمااینکه چنین رابطه‌ای میان گروه‌های سنی آپارتمان نیز مشهود است. به‌عنوان مثال فاصله قیمتی میان آپارتمان در مناطق شمالی و جنوبی تهران مشخص است. اما در دوره رونق بازار بر اساس اینکه کدام مناطق در صدر تقاضای خرید قرار دارند، این فاصله موقتا بر هم می‌خورد تا اینکه در دوره ثبات و آرامش نسبی بازار معاملات تحت تاثیر رکود، رابطه قیمتی مذکور به تدریج احیا می‌شود. احیای این رابطه با دو سناریو امکان‌پذیر است که سناریوی اول همان‌طور که اشاره شد، مبتنی بر کاهش، قیمت مسکن در مناطقی است که قیمت‌های آنها در فرآیند رشد، حباب‌آلود شده است.

اما احتمال وقوع سناریوی دیگری نیز وجود دارد، به این ترتیب که ممکن است اگر از شدت رکود کاسته شود، همان مناطقی که قبلا در صدر تقاضای خرید و در صدر جدول رشد قیمت قرار داشته‌اند، اکنون نیز با بیشترین تقاضا روبه‌رو شوند و همین موضوع از ادامه روند افت قیمت در این مناطق جلوگیری کند. در این صورت رابطه بین قیمت مسکن در مناطق مختلف، از طریق افزایش قیمت در مناطقی که کمترین تورم ملکی را تجربه کرده‌اند احیا خواهد شد.

با وجود این تحلیل رفتار قیمتی مسکن در مناطق مختلف در شهریور نشان می‌دهد سناریوی اول مشروط به شرایطی که ذکر شد، احتمال وقوع بیشتری دارد. در نتیجه معدود متقاضیان خرید مسکن در بازار کنونی باید در صورتی که قصد معامله به ویژه در مناطق شمال، شمال‌غرب و غرب تهران را دارند، با احتیاط حداکثری اقدام کرده و قیمت پیشنهادی مالک را با دقت و حوصله ارزیابی کرده و تصمیم بگیرند.

در عین حال توجه به این نکته نیز ضروری است که ممکن است در تمام ماه‌های دوره پساجهش قیمت مسکن، قیمت تمام مناطق لیست مذکور کاهشی نباشد، چراکه به هر حال قیمت تابعی از میزان تقاضاست و تغییرات تقاضا در مناطق مختلف در ماه‌های آینده در این زمینه تعیین‌کننده است. اما احتمالا این مناطق در میان‌مدت، در خط مقدم کاهش قیمت قرار دارند.