تلاش برای جهانی شدن در صنعت طلا ادامه دارد

به گزارش می متالز، آنچه باعث تولید بیشتر طلا در کشور و افزایش درآمد ما از این فلز با ارزش می‌شود در گام نخست افزایش میزان تولید ماده اولیه این صنعت یعنی سنگ طلاست. در این زمینه شاهد سرمایه‌گذاری از سوی فعالان بخش خصوصی و دولتی در حوزه طلا هستیم که خود می‌تواند به تنهایی باعث ارتقای جایگاه کشورمان در میان دارندگان ذخایر این فلز ارزشمند باشد. نکته مهم دیگر توجه بیشتر به این صنعت و بازگشت به جایگاه واقعی ما در منطقه در حوزه صادرات طلاست تا به اقتصاد کشور نیز کمک برساند و سهمی از گردش مالی بیش از هزار میلیاردی طلا در جهان را به خود اختصاص دهد.
 

نگاهی به پیشینه صنعت طلا در کشور

صنعت طلاسازی و جواهرسازی پیشینه بسیار دوری در ایران دارد و نشانه‌های آن را در گنجینه و دفینه‌های کشف شده از هزاران سال پیش می‌توان یافت. همچنین یکی دیگر از کاربردهای طلا این بوده که در معاملات و داد و ستدها مورد استفاده قرار می‌گرفته و به نوعی پول نقد به شمار می‌آمده است. در واقع مردم ایران از همان زمان‌ها طلا را به عنوان کالایی با ارزش می‌شناختند و آن را همچون سرمایه‌ می‌اندوختند.
، با گذر زمان و تغییرات و نوساناتی که در شراط اقتصادی کشور وجود داشته بازهم این نگاه تغییر نکرده و ما شاهدیم هنوز بسیاری از مردم طلا و جواهر را گزینه مطمئن سرمایه‌گذاری دانسته و انتخاب نخست آنها برای اندوخت سرمایه خرید طلا آن‌هم با کارمزد کم است. سرمایه‌گذاری روی معادن طلا و ایجاد واحدهای فرآوری برای تولید شمش طلا نیز از دیگر اقدامات انجام شده در این بخش است. گرچه راه‌اندازی معادن طلا و تولید محصولات همواره با مشکلات و مسائل زیست‌محیطی بسیاری همراه است اما می‌بینیم که تلاش برای رفع چالش‌های موجود میان محیط زیستی‌ها و معدنکاران از سوی دو طرف به نتیجه رسیده و امکان فعالیت برای معدنکاران را تسریع کرده است. همچنین حضور سرمایه‌گذاران خارجی در این معادن و راه‌اندازی واحدهای فرآوری از سوی آنها از یکسو و بومی کردن دانش فنی و تجهیزات برای فرآوری طلا از سوی دیگر سبب شده ما به سمت صنعتی شدن در این بخش پیش برویم. یکی از این معادن، معدن طلای ساریگونی در کردستان است که اکنون باحضور شرکت قزاقستانی در این معدن شاهد تولید شمش طلای آن هستیم. اما نکته‌ای که در تولید شمش طلا در ایران وجود دارد در زمینه پرعیارسازی و پالایش آن برای رسیدن به عیار ۹۹/۹۹ درصد است زیرا تنها در صورتی که شمش طلا این عیار را داشته باشد مورد قبول بازارهای جهانی بوده و به نوعی از استاندارد بین‌المللی برخوردار است. در کنار این معدن، معدن طلای زرشوران به عنوان یکی از بزرگترین معادن طلا در خاورمیانه و اکتشاف ذخایر جدید طلا در شرق کشور از جمله خراسان جنوبی را می‌توان از دیگر ذخایر طلای کشور دانست. نکته مهم دیگری که از سال گذشته برای این صنعت مهم در نظر گرفته شد در زمینه وضع قانون برای صادرات این محصول با ارزش است. این موضوع در حالی مطرح می‌شود که ایران به عنوان یکی از مصرف‌کنندگان طلا در جهان شناخته شده و تا پیش از وضع قانون صادراتی، خروج طلا از کشور به شکل چمدانی انجام می‌شده است. همچنین تولیدکنندگان این فلز ارزشمند، محصولات تولید شده خود را مستقیم به مصرف‌کنندگان و سازندگان طلا عرضه می‌کردند. پس سرو سامان دادن به این صنعت یکی از اقداماتی بوده که از سوی متولیان این بخش مورد توجه قرار گرفته است. یکی دیگر از چالش‌های موجود در این صنعت مربوط به قوانین و مقررات این بخش است. همچنین نبود نظارت کافی بر این صنعت و ذخایر سنگ‌های ارزشمند کشورمان سبب شده تا بخشی از این کانی‌ها به شکل قاچاق از کشور خارج و در مقابل مصنوعات بدلی ساخت دیگر کشورها به ایران وارد شود. نکته مهمی که در اینجا مطرح می‌شود در زمینه آشنایی بومیان منطقه با ارزش واقعی این سنگ‌هاست چرا که آنها بر این موضوع واقف نیستند که این ذخایر ارزشمند در صورتی که فرآوری شوند سود بیشتری نسبت به فروش خام سنگ‌ها به‌دست خواهند آورد.
 بنابراین می‌توان با برگزاری دوره‌های آموزشی در این مناطق به آشنایی آنها با این صنعت کمک کرد. به این ترتیب ضمن آموزش آنها زمینه اشتغال و درآمدزایی برای آنها فراهم شده و در نهایت منجر به توزیع عادلانه ثروت در میان آنها می‌شود.

 

مشکلات صنعت طلا و جواهر در کشور

در کنار تمام نکات مطرح شده که در بخش طلا شاهدیم گزارش‌های مختلفی در باره میزان ذخایر طلای موجود در کشور مطرح شده اما آمار دقیق و رسمی در زمینه میزان ذخیره طلا در بانک مرکزی یا در دست مردم ارائه نشده است. به اعتقاد کارشناسان و براساس میزان عرضه و تقاضای سکه می‌توان تخمین زد میزان طلای ذخیره شده در خانوارهای ایرانی از میزان ذخایر بانک مرکزی هم بیشتر است.
ایران یکی از ۱۰قطب مصرف‌کننده طلا در جهان است و این در حالی است که حدود ۳۶هزار میلیارد تومان دارایی کشور در قالب طلا و جواهر در خانواده‌ها قرار گرفته و سهم کشورمان از گردش مالی بیش از هزار میلیاردی طلا در جهان بسیار اندک بوده و نزدیک به صفر است. در کنار موارد یادشده از دست دادن فرصت ایران برای سهیم بودن در بازار صادراتی این محصولات و قراردادن این موقعیت برای صادرات طلا و مصنوعات آن به ارزش ۷۵۰میلیون دلار به رقیبان خود در منطقه از دیگر مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد. این موضوع در حالی مطرح می‌شود که ایران ظرفیت بالایی از مواد اولیه مورد نیاز این صنعت یعنی طلا و سنگ‌های قیمتی در اختیار دارد و در صورتی که روی این صنعت سرمایه‌گذاری شود ضمن ارزش ‌اقتصادی باعث اشتغالزایی بالا در کشور خواهد شد.
این گزارش می‌افزاید: در سال‌های اخیر، جریان پس‌انداز مردم در حوزه طلا، به دلیل شفاف نبودن وضع اقتصادی کشور و رکود حاکم بر سایر بازارهای سرمایه‌گذاری باعث افزایش ذخیره طلا نزد خانواده‌ها شده است.
از طرفی بانک مرکزی تاکنون گزارش دقیق و رسمی درباره میزان ذخیره طلا در بانک مرکزی یا در دست مردم ارائه نکرده اما به اعتقاد کارشناسان و براساس میزان عرضه و تقاضای سکه می‌توان تخمین زد میزان طلای ذخیره شده در خانوارهای ایرانی از میزان ذخایر بانک مرکزی هم بیشتر است و برآورد می‌شود حدود ۳۰۰ تن طلا (شامل سکه، طلاهای غیرقابل استفاده، قدیمی و جواهر قدیمی و ارثیه فامیلی) در خانه‌ها انباشت شده است.
بر اساس این گزارش، بانک مرکزی ایران تاکنون آمار رسمی از میزان ذخیره طلای خود به فرض از سال ۱۳۵۷ به بعد و میزان سکه‌ای که عرضه کرده نداده است، اگرچه اواخر دولت دهم رییس کل بانک مرکزی وقت میزان ذخیره طلا را ۵۰۰ تن اعلام کرد اما با شروع به کار دولت یازدهم در همان ابتدا این رقم از سوی مقامات بانک مرکزی ۹۵ تن اعلام شد به همین دلیل هم نمی‌توان آمار دقیقی ارائه کرد. البته اعداد و ارقام میزان ذخایر طلا در بانک مرکزی، یک مسئله محرمانه کشوری است و طبیعی هم است که بانک مرکزی اعلام نمی‌کند همان‌طور که هیچ کشوری در دنیا اعلام نمی‌کند.
 

صنعت طلای ایران صادر‌کننده فناوری طلا

فناوری ایران در صنعت طلا به روز است و جزو صادرکنندگان فناوری به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، ترکیه و ایتالیا به شمار می‌آییم و از نظر دانش فنی روز و دستگاه‌ها و ماشین‌آلات نیز حرفی برای گفتن داریم. از طرفی نزدیک به ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار نفر در این حوزه اشتغال دارند و هیچ محدودیتی برای ورود به این صنعت وجود ندارد. صنعت طلای ایران از پشتوانه علمی برخوردار است و دانشگاه علمی کاربردی طلا سالی ۶۰۰ دانشجو جذب می‌کند. ضمن ایجاد رشته زمین‌شناسی، کلاس‌های آموزش طراحی، گوهرشناسی و کارهای پژوهشی خوبی انجام می‌شود و در مقطع دیپلم هم با تاسیس هنرستان طلا به هنرجویان، دیپلم طلا و جواهر ارائه می‌شود.
 

سهم ناچیز ایران از تجارت جهانی طلا و جواهر

کشورهایی همچون هند، ترکیه، ایتالیا و عربستان از جمله کشورهای تولیدکنندگان طلای جهان هستند و در مقابل هند، ترکیه، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و ایران نیز جزو ۱۰ کشور پرمصرف طلا در جهان قرار دارند. بنابراین می‌توان برآورد کرد ایران ششمین کشور پرمصرف طلا در دنیاست و می‌توان با نگاهی گذرا به آمارها و گردش مالی تجارت جهانی طلا و جواهر متوجه شد ایران تنها کشور بزرگ مصرف‌کننده است که در سال‌های اخیر نتوانسته جایگاهی در بین بزرگان تولیدکننده طلا و جواهر داشته باشد.

قانون مالیات ارزش افزوده؛ بلای جان صنعت طلا و جواهر ایران

یکی دیگر از مشکلات صنعت طلا و جواهر در زمینه تفکرات مختلف، جریان فکری بد پشت قانون مالیات ارزش افزوده بوده است زیرا متولیان امور مالیاتی کشور اینگونه تبلیغ می‌کردند که صنف طلافروشی با وجود درآمد مناسب حاضر نیست مالیات بپردازد و مردم را مقابل این صنف قرار می‌دادند در صورتی که بحث اصلی مالیات ارزش افزوده این بود که باید این مالیات از مصرف‌کننده نهایی که مردم هستند از سوی طلافروشان اخذ شود و شیوه اخذ و نرخ آن ارتباطی به این صنف نداشت و طبیعی هم بود که صنف طلافروش این مالیات را دریافت کند. پس باید گفت فعالان این صنعت منکر پرداخت مالیات نبوده‌اند.
 مشکل در این زمینه از سال ۱۳۸۹ با اجرای قانون مالیات ارزش افزوده شروع شد که قرار بود تا ۵سال این قانون آزمایشی در صنعت طلا و جواهر اجرا شود و مبنای آن بر این بود که از اصل طلا مالیات دریافت شده و سالانه یک درصد اضافه شود. همین مسئله سبب شد هزینه یا قیمت تمام شده مصنوعات طلا افزایش پیدا کند به‌طوری‌که هزینه تولید باید بین ۱۰ تا ۱۵ درصد طلا باشد اما هم‌اکنون در ایران به ۳۰ تا ۳۵ درصد رسیده یعنی قیمت تمام بالا رفته که بیشتر ناشی از قوانین موجود تا نهاده‌های تولید است.
تا پیش از اجرای این قانون، بیشترین حجم مصرف طلای کشور در ایران تولید می‌شد و علاوه بر تولیدات داخلی، حدود ۷۵۰ میلیون دلار سالانه صادرات داشتیم اما با اجرای این قانون به دلیل افزایش قیمت تمام شده طلا و مصنوعات و کاهش توان خرید مردم و کاهش تقاضا خیلی از افراد این صنف واحدهای خود را تعطیل کردند و در همان زمان کشورهای همجوار ما از جمله ترکیه، هند و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس از این فرصت بیشترین بهره را بردند و با ایجاد تسهیلات و شرایط مناسب اقدام به جذب سرمایه‌های ایران و سرمایه‌گذاران کشورمان کردند.
براساس آمارهای رسمی اتحادیه طلا و جواهر و اقدامات سازمان ملی استاندارد در شناسایی واحدهای تولیدی و توزیعی طلا‌سازی و طلا فروشی، حدود ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ واحد شناخته شده در کشور داریم که از این تعداد حدود۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ واحد فعال هستند و یک‌سوم از واحدهای تولیدی و توزیعی صنف طلا را از سال۱۳۹۳ تاکنون از دست داده‌ایم یا تعطیل شده‌اند.

قاچاق و مشکلات صنعت طلا و جواهر

میزان تولید طلا در کشور حدود ۱۲۰ تن بود که پس از اجرای قانون ارزش افزوده، به ۳۰ تا ۴۰ تن کاهش پیدا کرده است. همچنین براساس اعلام گمرگ در سال ۱۳۹۵ چیزی در حدود ۲۷۳ کیلو طلا وارد کشور شده و از طرفی در همین سال نزدیک به ۲۰ تن طلا مصرف کرده‌‌ایم. کاهش تولید، هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی باعث شده مصنوعات تولیدی ایران هم از نظر کیفیت و هم از نظر قیمت، قابل رقابت با سایر کشورها نباشد و با کاهش تولید و کمبود عرضه و افزایش تقاضا که همچنان ادامه دارد اسباب افزایش قاچاق به کشور را فراهم کرده است. در این میان یکی از راه‌های توسعه هر صنعتی ایجاد شهرک‌های صنعتی است. این موضوع برای صنعت طلا نیز مطرح شد تا در محدوده شهر تهران نسبت به ایجاد آن اقدام کنند. در این زمینه از سرمایه‌گذار خارجی گرفته تا ایرانی از طرح استقبال کردند و حاضر به سرمایه‌گذاری شدند که دلیلش زودبازده بودن سرمایه در این صنعت است اما این موضوع نیز به دلایل مختلفی اجرایی نشد.