لزوم طرح تعادل بخشی و مدیریت یکپارچه منابع آبی

به گزارش می متالز، علاوه بر این ۲واحد بزرگ صنایع فولادی، واحدهای سنگبری فراوانی در اصفهان ایجاد شده است. این در حالی است که صنایع نامبرده، به میزان قابل توجهی آب‌بر هستند و باید به مقدار فراوان آب مصرف کنند. با توجه به نیاز این صنایع به آب و اینکه اصفهان سالانه امکان دسترسی به ۴.۲میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر دارد با این حال برداشت از این منابع بیش از حد بوده و منجر به شور شدن آب‌های زیرزمینی استان شده است.

گفته می‌شود اگر برنامه مدیریتی برای منابع آبی در نظر گرفته نشود در آینده با مشکل بزرگی روبه‌رو خواهد شد.
برای اینکه در جریان مشکلات و چالش‌های موجود درباره منابع آبی این استان قرار بگیریم با حجت حاج حسنی مدیر امور آب شهرستان تیران و کرون استان اصفهان به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

میزان منابع آب زیرزمینی موجود در استان اصفهان چقدر است و تا چه اندازه از آن استفاده شده است؟

استان اصفهان با توجه به میانگین بارش ۱۸۷ میلی‌متر در سال و همچنین از طریق طرح‌های انتقال آب مانند کوهرنگ۱و۲ و چشمه لنگان در مجموع امکان دسترسی به ۴.۲ میلیارد مترمکعب آب تجدید‌پذیر را دارد که بخشی از این آب صرف تغذیه منابع آب زیرزمینی و بخشی دیگر از آن تامین‌کننده آب سطحی استان می‌شود. گفتنی است از آب تجدید شونده سهم حوضه زاینده‌رود پس از کسر مصارف استان چهارمحال و بختیاری و آب‌های انتقالی به استان‌های مجاور رقمی کمتر از ۱.۷ میلیارد مترمکعب در سطح کل حوضه خواهد بود. همچنین در کل استان حدود ۵۷هزار حلقه چاه وجود دارد که ۵۲هزار حلقه آن فعال است و ۱۰۰هزار حلقه چاه آن فاقد پروانه ولی فعال است. به طور کلی برداشت یا به عبارتی مصرف، بیش از تغذیه منابع آبی بوده و این موضوع باعث نشست زمین در مناطق مختلف استان، شور شدن آب‌های زیرزمینی، خشک شدن چاه‌ها، کاهش شدید کیفیت خاک و... شده که هرکدام دارای پیامد‌های گسترده‌ای است.

فکر می‌کنید تا چه زمانی منابع آبی موجود در اصفهان، پاسخگوی نیاز صنعت و شرب این استان باشد؟

میزان برداشت از منابع آب استان اصفهان بسیار بیشتر از آب تجدیدپذیر موجود بوده و برآوردها نشان می‌دهد در سطح حوضه زاینده‌رود سالانه رقمی افزون‌بر ۴۵۰میلیون‌ مترمکعب اضافه برداشت از منابع آب تجدید ناپذیر استان وجود دارد. از این میزان بخش عمده‌ای مربوط به اضافه برداشت از آب‌های زیر زمینی استان است که پیامد‌های آن مانند افت مداوم سطح آب‌های زیرزمینی آبخوان و شور شدن آب دیده می‌شود. بر اساس تخمین‌های موجود، میزان برداشت از منابع آب تجدیدپذیر استان در حال حاضر بیش از ۸۵درصد و در سطح زاینده‌رود بیش از ۱۰۰درصد بوده و اگر تدابیری مانند طرح تعادل‌بخشی و همینطور مدیریت یکپارچه منابع آبی، جدی مورد توجه قرار نگیرد، شرایط، بسیار بحرانی خواهد شد.
 

آیا استان اصفهان از آب‌های ژرف نیز برخوردار است؟

تجربیات جهانی نشان داده که سرمایه‌گذاری بر منابع آب ژرف بدون توجه به ماهیت تجدیدپذیر بودن آنها می‌تواند منجر به سرمایه‌گذاری‌های ناپایداری در این حوضه شود، ضمن اینکه توسعه منابع آب سازندهای سخت بدون توجه به ارتباط این منابع با سایر منابع آب موجود می‌تواند باعث تغییر محل مصرف منابع آبی و به عبارت دقیق‌تر تاثیر نامطلوب بر دیگر منابع آبی حوضه شود. بنابراین طرح جامع منابع آب استان که توجه به آب‌های ژرف نیز در آن مورد توجه قرار خواهد گرفت در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای قرار گرفته است.

در حال حاضر پروژه‌هایی از سوی وزارت نیرو با کمک سازمان زمین‌شناسی برای برداشت‌ آب‌های ژرف تعریف شده است. نظر شما در این‌باره چیست؟

بهتر است در ابتدا به ۲ اصل انکارناپذیر اشاره کنیم؛ نخست اینکه آب سرمایه ملی بوده و غیرقابل جایگزین و متعلق به تمامی ملت است چراکه هر کشوری که حجم بیشتری از این سرمایه داشته باشد در تشکیل زیرساخت‌ها موفق‌تر بوده و می‌تواند نسبت به سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت اقدام کند. در دنیای پیشرفته امروز اهمیت آب بیش از آبادانی است. امروزه آب در تمامی بخش‌های استراتژیک دخالت دارد. دومین نکته که باید مورد توجه قرار گیرد این است که ایران رتبه نخست را در بهره‌برداری و مصرف منابع آب زیرزمینی داشته است. در واقع ایران در حدود ۸۵درصد منابع آب زیرزمینی خود را مصرف کرده و این در حالی است که بیشتر کشورهای دنیا کمتر از ۴۰درصد از این منابع را مورد استفاده قرار می‌دهند.
 با توجه به ۲ اصل یادشده، ایران در مدیریت سرمایه ارزشمند (منابع آب زیرزمینی) عملکرد مناسبی نداشته و در نتیجه شاهد از بین رفتن ذخایر آبی کشور هستیم. بنابراین چه لزومی برای اکتشاف دیگر منابع از قبیل منابع آب ژرف وجود دارد؟ البته ضعف عملکرد مدیریت منابع آب به طور کامل متوجه وزارت نیرو نیست؛ واقعیت این است که بخش عمده‌ای از مشکلات در مدیریت مصرف (کشاورزی، صنعت، شرب وبهداشت و.... ) بوده و نیاز آبی کشور بالا بوده است. هدف از اکتشاف، بهره‌برداری است و مادامی که مدیریت منابع آب یا مدیریت مصرف آب اصلاح نشود، اکتشاف منابع آبی به صلاح کشور نیست زیرا در مدت کوتاهی این ذخایر ارزشمند اکتشاف شده، دستخوش مصرف نادرست شده و کشور نتوانسته بهره کافی و وافی از آن ببرد. در واقع راهکار پیشنهادی برای این بخش، مدیریت بهینه منابع آبی موجود است که در صورت اجرا شدن می‌تواند به نتایج مثبتی منتج شود.
 

آیا برداشت آب‌های ژرف به ساختار زمین‌شناسی زمین لطمه می‌زند؟

برداشت از منابع آب ژرف در صورت تجدید‌ناپذیر بودن و مطالعه ناکافی می‌تواند منجر به نشست زمین در ابعاد بزرگ و منطقه‌ای شود. همچنین تجربه کشورهای لیبی و عربستان نشان می‌دهد اتکا به منابع آب ژرف منجر به سرمایه‌گذاری ناپایدار در بخش کشاورزی می‌شود و در نهایت نتیجه آن رها شدن اراضی کشاورزی به صورت بایر و ایجاد منابع جدید تولید ریز گرد خواهد شد.
 

فکر می‌کنید اگر با تکیه بر دانش ‌فنی روز، این کار انجام شود بازهم به ضررکره زمین خواهد بود؟

به هر حال تجربه‌های جهانی در این زمینه خیلی موفق نبوده و ضروری است این مطالعات بر اساس آخرین دستاوردها و فناوری‌های نوین باشد.
 

درباره استان‌اصفهان و بحران کم‌آبی و وجود واحدهای صنعتی فراوان همچون فولاد مبارکه و ذوب آهن باید چه برنامه‌ای تدوین شود؟

در واقع استان اصفهان به‌ویژه شهر اصفهان یک شهر گردشگری است و ماهیت اکوتوریستی و توان جلب سرمایه بالا در این زمینه دارد. اما در حال حاضر این استان میزبان صنایع مادر مانند فولاد مبارکه، ذوب‌آهن و... است که مصرف آب بالایی دارند. بنابراین باید از بارگذاری جدید صنایع آب‌بر در این استان جلوگیری شود و صنایع تشکیل شده را با آب موجود و بازچرخانی آب در سیستم مدیریت کرد تا استفاده بهینه‌ای از آن شود. یکی از راه‌های پیشنهادی، استفاده از پساب است. پساب حاصل از مصرف آب شرب و بهداشتی که در اختیار این واحدها قرار می‌گیرد، باید پس از تصفیه مناسب در بخش صنعت استفاده شود و از آب خام و بهداشتی برای صنعت استفاده نشود در این صورت آب مورد نیاز صنایع از پساب‌ها تامین می‌شود.