دلایل اصلی در ریزش سهام چه بود؟

چکیده: بازار سهام هفته جاری را با ریزش ۸۲۴۹ واحدی شاخص کل و فشار سنگین صف‌های فروش آغاز کرد. به این ترتیب، نماگر اصلی بورس تهران از نقطه اوج حدود ۸ درصد کاهش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد صنایع کوچک که پیش از این در مسیر صعودی یکه‌تازی می‌کردند، این بار در روند اصلاحی پیشتاز شده‌اند؛ به‌طوری‌که بیش از ۳۰ گروه صنعتی افت‌های دورقمی را تجربه کرده‌اند. با این حال، اگر بازه بررسی را از ابتدای سال در نظر بگیریم همچنان بازدهی مناسبی را در اکثر قریب به اتفاق صنایع بورسی شاهد هستیم.

می متالز: شاخص کل بورس تهران معاملات اولین روز کاری این هفته را با ریزش بیش از ۸۲۰۰ واحدی آغاز کرد و به میانه کانال ۳۰۱ هزار واحدی عقب‌نشینی کرد. در این روز حدود ۹۵ درصد از نمادهای معاملاتی بورس تهران قرمزپوش شدند و ارزش دادوستدها نیز به ۹۳۱ میلیارد تومان رسید که از ۲۰ مردادماه تاکنون بی‌سابقه بود. در این میان شدت عرضه‌ها فارغ از میزان ارزندگی سهام آن‌چنان قدرتمند بود که افزون بر ۶۰۰ میلیارد تومان نقدینگی در ۲۲۱ نماد معاملاتی که البته ۲۳ درصد از ارزش کل بازار را در اختیار دارند، در صف‌های سنگین فروش گرفتار شدند. موضوعی که نشان می‌دهد تجمع صف‌های عرضه در نمادهایی با ارزش بازاری پایین‌تر متمرکز است. در این میان نگاهی به عملکرد صنایع بورسی در سال‌جاری نشان می‌دهد عمدتا گروه‌هایی که از ابتدای سال ۹۸ تا سقف قیمتی با رشدهای افسارگسیخته همراه بودند، حال در مسیر نزولی قرار گرفته و بیشترین میزان اصلاح را تجربه می‌کنند. با این حال تنها ۸ صنعت بازدهی کمتر از شاخص کل به‌دست آورده‌اند. این آمارها نشان می‌دهد در مجموع سرمایه‌گذاران بورسی از ابتدای سال ۹۸ تاکنون سودهای قابل‌توجهی به دست آورده‌اند. به این ترتیب نوسان‌های کوتاه‌مدت این بازار نباید سبب هراس معامله‌گران به‌ویژه تازه‌واردها شود؛ چراکه این بازار همچنان پیشتاز دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری است.

تاوان رشد‌های بی‌پشتوانه

نگاهی به عملکرد صنایع ۳۹‌گانه بورسی از ابتدای سال ۹۸ تا زمان رسیدن هر یک از گروه‌ها به سقف قیمتی، شاهد خودنمایی گروه‌های کوچک بورسی هستیم. از این رو در دوره مورد بررسی، گروه زراعت و خدمات وابسته با رشد ۴۴۸ درصدی صدرنشین شد و پس از آن نیز گروه‌های تک‌نمادی همچون محصولات چرمی، انتشار و چاپ و وسایل ارتباطی رشدهای قابل‌توجه بیش از ۳۵۰ درصد را تجربه کردند. این در حالی است که سهام مذکور از پشتوانه چندان قدرتمندی که بتواند چنین رشد قیمتی را توجیه کند، برخوردار نبوده و نیستند. در مقابل اما گروه‌های بزرگ کالایی که از شرایط بنیادی مناسبی نیز برخوردارند، مغفول واقع شده و به قعر جدول بازدهی صنایع رفتند. در این میان می‌توان به گروه کانه‌های فلزی اشاره کرد که از ابتدای سال تا دوره اوج خود تنها ۴۰ درصد رشد کرد و از این منظر در قعر جدول قرار گرفت. فلزی‌ها نیز در این مدت به رشد ۵۲ درصدی بسنده کردند. پتروپالایشی‌ها نیز شرایط مشابهی را تجربه کردند و به ترتیب با افزایش ۷۹ و ۸۶ درصدی میانگین قیمت سهام زیرمجموعه خود روبه‌رو شدند. این گروه‌ها پس از پشت‌سر گذاشتن سقف قیمتی اما ریزش چندانی را نیز تجربه نکردند و کاهش قیمت سهام زیرمجموعه این گروه‌ها بین ۴ تا ۸ درصد بود.

 صعود سهام همیشگی نیست

نکته‌ای که طی این روزها به مهم‌ترین دغدغه معامله‌گران تبدیل شده است، افت دسته‌جمعی قیمت سهام و نزول شاخص اصلی بورس تهران است. این در حالی است که اصلاح جزئی از ذات هر بازار است. با این حال نداشتن دید دقیق نسبت به معاملات سهام به ویژه از جانب معامله‌گران تازه‌وارد بورسی سبب تلقین تصور اشتباهی تحت عنوان صعود همیشگی سهام شده است. به نوعی در ذهن معامله‌گر سهام این موضوع القا شده که سهام می‌تواند تا ابد رشد کند، اما باید توجه داشت اگر بنا بر صعود ابدی سهام بود دیگر نیازی به تحلیلگر یا افزودن سواد و آگاهی مالی احساس نمی‌شد و هر معامله‌گری با چند کلیک ساده می‌توانست بیشترین میزان سود را کسب کند که واقعا عقلانی و منطقی نیست. موضوعی که در گزارش روز یکشنبه «دنیای‌اقتصاد» تحت‌عنوان «الفبای ماندگاری در بازار سهام» به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت. نگاهی به جدول بازدهی صنایع نیز گویای این واقعیت است که گروه‌هایی که در دوره اوج بازار بیشترین رشد قیمت‌ها را تجربه کردند حال تن به بیشترین میزان اصلاح قیمتی داده‌اند که کاملا طبیعی به‌نظر می‌رسد. با این حال تنها در زمان افت قیمت‌هاست که شاخک معامله‌گران فعال می‌‌شود و به‌نظر می‌رسد کسی سودهای نجومی گذشته را نمی‌بیند.

 تله فراموشی در بازار سهام

نگاهی به بازدهی صنایع ۳۹‌گانه بورسی از ابتدای سال تاکنون نشان می‌دهد در شرایطی که شاخص کل توانسته به بازدهی ۷/ ۶۸ درصدی برسد، تنها ۸ صنعت بازدهی کمتر از شاخص کل از آن معامله‌گران خود کرده‌اند. به این ترتیب با وجود اصلاح قیمتی که طی روزهای اخیر بر معاملات سهام تحمیل شده است، سرمایه‌گذاران سود خوبی در بورس سال ۹۸ از آن خود کرده‌اند. در این شرایط نباید فراموش کنیم دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری همچون بانک، سکه، ارز و حتی اوراق بدهی چه شرایطی را پشت‌سر گذاشتند. در این راستا بازدهی اوراق بدهی که در این بازارها وضعیت مناسب‌تری را تجربه کرده است، این روزها به کمتر از ۲۰ درصد تنزل کرده و خود می‌تواند سبب افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار سهام شود. به این ترتیب نکته‌ای که باید مورد تاکید قرار گیرد، عدم‌هراس معامله‌گران به‌ویژه تازه‌واردها از نوسان‌های کوتاه‌مدت بازار سهام و گیر کردن در صف‌های سنگین فروش سهام است.

 افت قیمت سهام از بهانه تا واقعیت

این روزها بهانه‌های مختلفی از دلایل ریزش شاخص سهام از معامله‌گران بورسی شنیده می‌شود. برخی افت یکپارچه قیمت سهام را به عدم‌حمایت سهامداران حقوقی از بازار نسبت می‌دهند و برخی دیگر از عوامل اثبات‌ناپذیری همچون اظهارنظر مقامات اقتصادی و سیاسی نسبت می‌دهند. این در حالی است که همان‌طور که پیش‌تر نیز عنوان شد، عدم‌آگاهی و نبود استراتژی معاملاتی درست میان فعالان بورسی و در عین حال سیطره سبک‌های جدید معاملاتی بر اثر ورود سرمایه‌گذاران تازه‌وارد و عمدتا ناآشنا با جغرافیای بازار سبب شد تا معاملات از چارچوب عقلانی و متعارف خود خارج شود و به جای آن هیجان‌زدگی مفرط بر کلیت بازار تسری پیدا کند. در این مسیر اما تر و خشک از یکدیگر متمایز نمی‌شوند و همگی با یک چوب زده شده و حتی بسیاری از سهم‌های جذاب از نظر نسبت قیمت به درآمد نیز در این هجوم دسته‌جمعی با صف فروش مواجه می‌شوند. در واقع، آنچه حاکمیت مطلق خود را در بازار اعلام کرده، ترس مسری و بی‌توجهی به مبانی ارزش‌گذاری است که عمدتا از سوی معامله‌گران کم‌تجربه ناشی می‌شود و رفته‌رفته کل بازار را در بر می‌گیرد.

 موج وقفه‌های معاملاتی پس از ۲۰ درصد ریزش

۱۰ روز معاملاتی از زمانی که شاخص کل بورس تهران به قله تاریخی خود در کانال ۳۲۷ هزار واحدی رسید، می‌گذرد. از آن به بعد اما شاهد فاصله گرفتن حدود ۸ درصدی نماگر مذکور از این سقف و قرار گرفتن در مرز ۳۰۱ هزار واحدی بودیم. موج نزول قیمت سهام اما طی روزهای گذشته شدت گرفت؛ به‌طوری‌که دیروز بیشترین پیام‌های ناظر بازار به وقفه معاملاتی سهام پس از ریزش‌های بیش از ۲۰ درصدی در کمتر از ۵ جلسه معاملاتی اختصاص داشت. به این ترتیب روز گذشته ۲۹ نماد بورسی و ۲۱ نماد فرابورسی به موجب افت بیش از ۲۰ درصد قیمت شاهد وقفه یک ساعته دادوستدها بودند.

 چتر حمایتی حقوقی‌ها از سهام

روز گذشته شاهد حضور معامله‌گران حقوقی در نقش حامی سهام بودیم. امری که خود را در تلاش برای جمع کردن صف‌های فروش از سوی بازیگران عمده بازار نشان داد و در نهایت به ثبت خالص تغییر مالکیت ۲۷۱ میلیارد تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی انجامید که یک چهارم ارزش دادوستدهای روزانه بورس تهران بود. در این میان دو گروه بانک و خودرو بیشترین حمایت حقوقی را به خود دیدند. گروه‌هایی که پیش از این به سبب برخی اخبار همچون افزایش سرمایه از محل تورم دارایی‌ها در مرکز توجه بورس‌بازان قرار داشتند. با وجود این، فشار عرضه به حدی بالا بود که بار دیگر شاهد شکل‌گیری صف فروش و پیوستن این طیف از نمادها به موج دسته‌جمعی فروش و ظهور دوباره صف در نمادهایی نظیر «وبملت» بودیم. در این خصوص جزئیات معاملات بازیگران بورسی را می‌توانید در گزارش صفحه ۱۰ همین شماره ملاحظه کنید.