چدن‌هایی که گران تمام می‌شوند

به گزارش می متالز، اما آنچه مسلم است اینکه این فلز نیز همچون فولاد به برنامه‌ریزی مدون برای بهبود تولید و بازار نیاز دارد، اما موضوعی که دست‌اندرکاران این صنعت از آن گلایه دارند، نرخ تمام‌شده بالای آن است که می‌تواند کمتر از اینها آب بخورد.

قیمت تمام‌شده چدن

آنچه چدن را از فولاد متمایز می‌کند میزان کربن در آن است که به آن خواص و کاربردی می‌بخشد که در فولاد نیست. درباره چدن و وضعیت آن در ایران بابک نظری، مدیر بهره‌برداری و عضو هیات‌مدیره چدن‌سازان اصفهان اظهار کرد: تفاوت فولاد و چدن از آنجا ناشی می‌شود که زمانی در آهن مذاب، کربن را تا حدود ۲درصد اضافه کنیم محصول به‌دست آمده فولاد می‌شود، اما بعد از آن میزان که کربن در آهن مذاب به حالت اشباع می‌رسد و در آهن رسوب می‌کند، چدن را به‌وجود می‌آورد، یعنی کربن اضافه در چدن به‌صورت گرافیت خودش را نشان می‌دهد. اگر کربن در چدن خود را به‌صورت گرافیتی نشان دهد خاصیت‌هایی ازجمله روان‌شوندگی و ضدسایش پیدا می‌کند. علاوه بر آن چون گرافیت در ساختار آهن به‌وجود می‌آید، خاصیت لرزه‌گیری و ضربه‌گیری و تاحدودی مقاومت دربرابر فشار را نسبت به فولاد پیدا می‌کند. با زیادشدن کربن در فولاد نقطه ذوب فولاد کاهش می‌یابد و همین امر سبب سهولت ریخته‌گری در چدن‌سازی می‌شود. نظری در ادامه خاطرنشان کرد: به‌دلیل خواص چدن برخی قطعات هستند که تنها باید با چدن ساخته شوند، بنابراین برخی قطعات مانند یاتاقان‌ها، بدنه‌های دستگاه تراش، فنداسیون‌ها، برخی از لوله‌ها و... تنها با چدن ساخته می‌شوند. البته نوع دیگری از چدن‌ها هستند که کربن اضافه در ذوب آهن را تبدیل به کاربیت می‌کنند که این کاربیت مقاومت در سایش را در چدن‌ها افزایش می‌دهد که به چدن‌های ضدسایش معروف هستند. برخی چدن‌ها سیلیس بالایی دارند و چدن‌های نسوز را به‌وجود می‌آورند. عمده‌ترین چدن‌ها، چدن‌های ضدسایش آلیاژ بالا هستند که در غلتک‌های نورد کاربرد دارند. غلتک‌های نورد از چدن‌های آلیاژی نیمه‌تبدیلی ساخته می‌شوند که هم گرافیت و هم کاربیت دارند.وی در پاسخ به این پرسش که ساخت چدن نیاز به فناوری خاصی دارد، عنوان کرد: چدن‌های معمولی که خاکستری هستند چندان پیچیدگی ندارند، اما چدن‌های آلیاژی در شرایط خاص با فناوری خاص تولید می‌شوند که در ایران تعداد زیادی در اندازه متوسط و بزرگ به‌صورت حرفه‌ای چدن آلیاژی تولید می‌کنند. نظری ادامه داد: یک نوع چدن معروف به چدن سفید است که به‌صورت شمش عرضه می‌شود که فناوری پایین، اما تناژ بالا و همچنین سودآوری پایینی دارد. حجم تولید آن بالا است و مورد مصرف شرکت‌های بزرگی چون فولاد مبارکه است. اگر این نوع چدن را کنار بگذاریم تولید چدن در ایران در رقابت با کشوری مانند ترکیه و همانند این کشورها است. برخی از چدن‌سازان هم صادرات دارند، به‌دلیل اینکه سابقه چدن در ایران به سابقه تولید خودروسازی می‌رسد، چراکه در تولید خودرو به‌طور حتم چدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. نظری در ادامه به مشکلات چدن‌سازان اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات چدن‌سازان نرخ تمام‌شده بالای آن است. به‌طور معمول شرکت‌های داخلی در یک دوره زمانی رقیب چندانی نداشتند، از این‌رو کار چندانی برای کاهش نرخ تمام‌شده انجام نداده‌اند و همین امر سبب شده نتوانند با چینی‌ها رقابت کنند. درکل در چدن‌سازی حجم سرمایه‌گذاری کم، تعداد پرسنل بالا و نرخ تمام‌شده بالاست. علاوه بر این شرکت‌ها آنچنان سواد صادراتی پیدا نکرده‌اند تا بیش از این به امر صادرات در این صنعت بپردازند.

نظام مشخصی برای قیمت‌گذاری وجود ندارد

آنچه چدن‌سازان همواره از آن گلایه دارند، نبود یک نظام مناسب و مشخص برای قیمت‌گذاری است. درباره انواع چدن و کارکردهای آن و همچنین مسائل مربوط به آن فرهاد منفرد، مدیرعامل شرکت ایران غلتک عنوان کرد: چدن آلیاژی است که میزان کربن در آن تعیین‌کننده است. چدن‌ها درکل به فریتی، پرلیتی، بینیتی و آستینتی تقسیم می‌شوند. این ساختار مربوط به خود چدن می‌شود از این بابت که عناصر آلیاژی به چه صورتی در آن تغییر می‌کند. اما چدن‌ها به دو گروه اصلی چدن معمولی و عمومی تقسیم می‌شوند. دسته‌بندی چدن با بالا و پایین کردن فروآلیاژهای آن ایجاد می‌شود. چدن خاکستری برای ماشین عمومی و کمپرسورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی چدن‌های چکش‌خوار به‌طور معمول در ادوات کشاورزی و قطعات الکتریکی یا در صنایع معدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. چدن‌های گرافیت کروی در پمپ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. گرافیت فشرده در رینگ و پیستون و دیکس ترمز و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به طیف گسترده استفاده از چدن باید بر ویژگی سخت چدن تاکید بیشتری شود. ولی در عین حال چدن‌ها در برابر ضربه نسبت به فولاد ضعیف‌تر هستند و انعطاف‌پذیری و نقطه ذوب کمتری دارند. اما در عوض قابلیت سیال شدن زیادی دارند. در صنایع نورد به‌دلیل ویژگی سخت‌بودن چدن کاربرد بسیاری پیدا می‌کند. در صنایع سرچاهی و پتروشیمی که قطعات سیال هستند، چدن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، چراکه فولادها در این زمینه ضعیف عمل می‌کنند و باید از چدن استفاده کرد که مقاومت در برابر سایش و خوردگی آن بالاتر است. مدیرعامل شرکت ایران غلتک با اشاره به مشکلات قیمت‌گذاری در چدن‌سازی عنوان کرد: تاکنون نظام قیمت‌گذاری مشخصی برای چدن وجود نداشته و در این بین نرخ قراضه تاحدی تعیین‌کننده قیمت‌گذاری بوده است. منفرد خاطرنشان کرد: البته با توجه به سرمایه‌گذاری‌های خارجی که در زمینه خودرو و پتروشیمی در حال انجام است، چشم‌انداز خوبی را هم برای فولاد و هم چدن به یک نسبت ایجاد می‌کند. با این وجود برای صنعت خودرو، پتروشیمی و حتی کشاورزی اگر فضایی ایجاد شود به همان نسبت نیز فضا برای چدن‌سازان هم ایجاد می‌شود. وی در ادامه تاکید کرد: نیاز است در کشور واحدهای آهن اسفنجی بیشتری در کشور ایجاد شود تا مواد اولیه فولاد و چدن‌سازان مهیا شود، چراکه قراضه چندانی در کشور وجود ندارد، از این‌رو آهن اسفنجی می‌تواند جایگزین قراضه در کشور شود و سامانه قیمت‌گذاری شفافی برای فولادسازان و ریخته‌گران به‌وجود آورد. بنابراین این صنعت نیازمند حمایت دولت برای ایجاد واحدهای آهن اسفنجی بیشتر است. منفرد با اشاره به اینکه نوع آهن اسفنجی نیز برای این صنعت مهم است، عنوان کرد: برای مثال برخی از موارد آهن اسفنجی در فولاد مبارکه یا ذوب آهن اصفهان تولید می‌شود که قابلیت شارژ در کوره‌های قوس را دارد. در حالی که بیشتر واحدهای تولیدی فولاد کوچک و متوسط با کوره‌های القایی کار می‌کنند. این نوع آهن اسفنجی بریکت در کوره‌های القایی قابلیت شارژ دارد که درحال‌حاضر جای آن در صنعت فولاد کشور خالی است، از این‌رو دولت باید در جهت تامین آهن اسفنجی حمایت‌های لازم را داشته باشد. وی در ادامه تاکید کرد: عمده کارخانه‌های فولادی در کشور دارای مدول‌های بزرگی نیستند و مجموع تولید این شرکت‌ها است که تولید فولاد کشور را تشکیل می‌دهد که دارای کوره‌های قوس نیستند. آهن اسفنجی که در فولاد مبارکه تولید می‌شود نیز قابلیت شارژ در کوره‌های القایی را ندارد. هرچند در کشور واحدهای آهن اسفنجی قابل‌توجهی وجود دارد و میزان تولید آن نیز بالاست، اما باید به فکر صنایع کوچک و متوسط بود، این صنعت نیازمند آهن اسفنجی بریکت در کوره‌های القایی است که جای آن در صنعت فولاد کشور خالی است.