مدیریت آب، موثر در بهره‌وری تولید معادن

به گزارش می متالز، ازآنجایی‌که معادن روباز و زیرزمینی درهرحال با موضوع آب مرتبط هستند، بررسی وضعیت مدیریت آب در کشور این روزها خالی از لطف نیست. برخی معادن ازجمله شن و ماسه و زغال‌سنگ بیشتر به آب نیاز دارند و برخی هم کمتر. گاهی هم پیش‌آمده که آب باران و آب‌های زیرزمینی مانع پیشرفت کار معدن شده است. با توجه به شرایط جغرافیایی کشور و مشکل کم‌آبی در ایران، بررسی کرده ایم که چطور می‌توان مساله آب را در معدن مدیریت کرد.

کشورهای موفق را الگو کنیم

فخرالدین قدمیاری، عضو سازمان نظام‌ مهندسی معدن زنجان، گفت: با توجه به کم‌آبی چند سال گذشته، مدیریت آب در معادن به‌طور جدی دنبال می‌شود و در همین راستا سازمان نظام‌مهندسی معدن در حال جمع‌آوری اطلاعات در زمینه آب مصرفی معادن است تا بتوان با توجه به شرایط هر معدنی، برنامه متناسب با آن را ارائه کرد.
این کارشناس معدن در پاسخ به این پرسش که چه معادنی بیشترین مصرف آب را دارند، گفت: عمده مصرف آب در صنایع و معادن کشور برای تغلیظ و فرآوری مواد معدنی است. اگر بخواهیم مصرف آب را در معادن دسته‌بندی کنیم به‌طور معمول معادن شن و ماسه و معادن بزرگ فلزی نسبت به سایر معادن مصرف بیشتری دارند. او ادامه داد: اما در کل، معادن، آب کمتری مصرف می‌کنند. برای نمونه آب در معدن برای مصارفی ازجمله ایجاد فضای سبز، شست‌وشوی تجهیزات و دفع گردوغبار حاصل از فعالیت معدنی، تامین بهداشت، آب آشامیدنی و استحمام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قدمیاری درباره اهمیت استفاده از فناوری جدید در مدیریت مصرف آب گفت: آب به‌عنوان یک نهاده تولید همچون نیروی کار و سوخت برای بخش معدن حیاتی و ضروری و به‌منظور بهره‌وری تولید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
با توجه به اهمیت موضوع، بیشتر معادن، آب‌های داخلی را به‌صورت بهینه مصرف کرده و از هدررفت آن با بکارگیری فناوری روز مانند استفاده از شیرهای الکترونیکی، آبیاری تحت‌فشار و قطره‌ای برای مصارف فضای سبز جلوگیری می‌کنند. گفتنی است بیشتر معادنی که در مناطق کویری قرار گرفته‌اند برای کنترل گردوغبار حاصل از فعالیت و کاهش مصرف آب اقدام به مالچ‌پاشی روی جاده‌های دسترسی و خاکی معدن می‌کنند. او تاکید کرد: برای فرهنگ‌سازی در صرفه‌جویی آب از طرف سازمان نظام‌مهندسی معدن دوره‌های آموزشی برگزار می‌شود.
عضو سازمان نظام‌مهندسی معدن زنجان درباره نحوه استفاده از پساب‌ها و آب‌های خاکستری در معادن گفت: معادن در راستای رعایت الزامات زیست‌محیطی و مدیریت آب، پساب‌های معدنی خود را کنترل می‌کنند و درحال‌حاضر این الزامات در بیشتر آنها پیگیری و اجرا می‌شود. یکی از آن الزامات، ساخت حوضچه یا تاسیسات رسوب‌گیری حسب شرایط در محل‌های مناسب است که معادن با اجرای طرح بازچرخانی آب، نسبت به‌صرفه‌جویی آن اقدام می‌کنند و با اجرای شبکه جمع‌آوری و انتقال فاضلاب و ساخت و راه‌اندازی حوضچه رسوبات، تصفیه‌خانه و فاضلاب از خروج آب‌های معدنی و نفوذ آن به مراتع، زمین‌های کشاورزی، رودخانه‌ها و چاه‌ها جلوگیری می‌کنند، آب حوضچه و فاضلاب تصفیه‌شده نیز برای مصارف معدنی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
او با اشاره به وضعیت کشورهای دیگر اظهار کرد: گفتنی است کشورهای موفق جهان در بخش معادن با هدف مدیریت آب برنامه‌ریزی می‌کنند.
برای نمونه شرکت برزیلی واله که از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های سنگ‌آهن جهان شناخته می‌شود، بخشی از هدف خود را مدیریت آب در نظر گرفته است. این شرکت در سال ۲۰۱۲ میلادی استفاده دوباره از آب و بازیافت آن را ۷۷ درصد افزایش داد که نتیجه عملکرد استفاده از تصفیه پساب بوده است.
قدمیاری اظهار کرد: با توجه به اهمیت آب و ضرورت وجود آن در بقای معدن، نیاز است اطلاعات لازم از سازمان‌های مربوط مثل سازمان نظام‌مهندسی معدن هر استان گرفته شود. باید نحوه و میزان مصرف آب در هر معدن را آمارگیری کرد تا نسبت به مدیریت آن استراتژی‌های لازم تدوین شود. در این راستا می‌توان از معادن موفق کشور و جهان الگوبرداری کرد.

ارزشی قائل نیستیم

سعید داداشی، مدیر حوزه بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) یک شرکت معدنی نیز اظهار کرد: امروز بحران اصلی ما کمبود آب است؛ کمبود منابع آب نه‌تنها صنایع بلکه تمام بخش‌های کشور را درگیر کرده است.
به همین دلیل تاکید می‌کنیم در تمام بخش‌ها از منابع آبی کمتر استفاده شود و صنایع به تصفیه بیولوژیکی آب و فاضلاب روی بیاورند تا بتوانند آن را دوباره در چرخه صنعت استفاده کنند.
او تاکید کرد: وقتی آب دوباره فرآوری‌ و استفاده شود، در مرحله بعد از آب کمتری برای تولید استفاده می‌شود. خوشبختانه این موضوع به‌تدریج از طرف اداره کل محیط‌زیست به یک الزام تبدیل می‌شود و شرکت‌های مختلف موظف هستند چنین کاری را انجام دهند.
مدیر حوزه بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) با اشاره به اهمیت رعایت استانداردهای لازم زیست‌محیطی از سوی مجموعه‌های مختلف اظهار کرد: کل صنایع باید به استفاده کمتر از منابع و توجه به استفاده دوباره از پسماندهای پساب‌ها در چرخه تولید ملزم شوند. برای نمونه در برخی مجموعه‌های معدنی، پکیج تصفیه فاضلاب طراحی‌شده است که در فرآیند بیولوژیکی، آب استفاده‌شده دوباره تصفیه و برای فضای سبز یا کشاورزی استفاده می‌شود و برای این کار دیگر از آب آشامیدنی استفاده نمی‌کنند.
داداشی درباره وضعیت استفاده از آب در معادن روباز گفت: هر چه عملیات استخراج گسترش پیدا کند و در بهره‌برداری از معادن روباز به عمق برسیم، در انتهای معدن با حجم زیادی از آب روبه‌رو می‌شویم. این آب می‌تواند شامل بارش برف و باران باشد. در این روند کارفرما مجاب می‌شود آب را به سمت بالا پمپاژ کند. گاهی سد مصنوعی ایجاد می‌شود و گاهی از آن برای فضای سبز استفاده می‌شود. او تاکید کرد: به‌هرحال به دلیل وضعیت جغرافیایی کشور ازآنجایی‌که معادن در نقاطی هستند که در زمستان هم مشکل کم‌آبی وجود دارد، معدنکاران می‌توانند آب را در تانکر ذخیره کنند.
او با اشاره به اینکه این موضوع هزینه‌هایی را به معدنکار تحمیل می‌کند، بیان کرد: هزینه‌های تامین، نگهداری و پمپاژ از هزینه‌های مهمی هستند که بر معدنکار تحمیل می‌شوند. ارتفاع معدن و پله‌ها زیاد است، درنتیجه بیرون کشیدن آب هم هزینه بیشتری دارد اما معدنکار ناگزیر است این کار را انجام دهد.
مدیر حوزه بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) در ادامه در زمینه اهمیت استفاده از آب در معادن زیرزمینی نیز گفت: در این دسته از معادن نیز معدنکاران گذرگاه‌ها و کانالی را برای جمع‌آوری آب تعبیه می‌کنند که آب یکجا جمع و از آنجا پمپاژ شود و به بیرون از تونل انتقال یابد. البته در این دسته از معادن درون آب فلزات سنگینی قرار دارد که برای استفاده باید تصفیه شود.
وی در پایان اظهار کرد: هر چه به لایه‌های زیر معدن می‌رویم با لایه‌های آب‌زا روبه‌رو می‌شویم و چون باعث توقف عملیات بهره‌برداری معدن می‌شود باید آب را به بیرون از معدن پمپاژ کنیم. اگر آب عاری از فلزات سنگین باشد در هر جایی می‌توان از آن استفاده کرد، در غیر این صورت باید از لحاظ کیفی و کمی بررسی شود و ببینیم میزان آلودگی میکروبی آن در چه حد است.
وی در پاسخ به این پرسش که چقدر در مدیریت منابع آب معادن درست عمل کرده‌ایم، گفت: کارفرما به دنبال تولید بیشتر و هزینه کمتر است درنتیجه ما کار چندانی برای مدیریت منابع آب در معادن انجام نداده‌ایم. شاید بتوان گفت که هیچ ارزشی برای منابع زیرزمینی قائل نیستیم.