رفع موانع رقابت پذیری؛ نیاز بورس کالا

به گزارش می متالز، پتروشیمی‌ها به عنوان صنایع بالادستی و تأمین‌کننده‌ مواد اولیه‌ موردنیاز برای بسیاری از کارخانه‌ها و صنایع کشور، غیر از اینکه نقش مهمی در افزایش تولید ناخالص ملی دارند، از سود بالایی نیز برخوردار هستند و بر این اساس شاید در چند سال اخیر تمایل برای خروج یا باقی ماندن آنها در بورس کالا مطرح بود تا اینکه بالاخره اواخر سال گذشته پرونده خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا توسط شورای رقابت بسته شد. در ادامه روند بررسی بازار پتروشیمی در بورس کالا با عباسعلی متوسلیان، نماینده اتاق بازرگانی ایران و عضو کارگروه تنظیم بازار محصولات پتروشیمی گفت و گو داشتیم. متوسلیان در خصوص باقی ماندن عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا معتقد است: «در شرایط فعلی و تا هنگامی که گزینه مناسبتری روی میز مذاکره وجود ندارد، بورس کالا روش مناسبی برای عرضه محصولات پتروشیمی است. بورس کالا در کنار انتقادات سازنده‌ای که به آن وارد است اما دارای مزیت‌هایی مانند؛ وجود شفافیت نسبی در میزان عرضه و تقاضا، کشف و رقابت قیمتی است.»

 آیا بورس‌کالا به آن معنایی که در کشورهای پیشرفته وجود دارد، کارایی و رقابت‌پذیری دارد؟

باید بگویم که هر کشوری دارای ساختار اقتصادی و مدیریتی خاص خود است؛ بنابراین نمی‌توان مقایسه‌ای دقیق میان کارایی و رقابت‌پذیری بورس‌کالا در کشورهای مختلف داشت؛ این نکته را هم باید اضافه کنم که ما در منطقه پس از بورس کالای کشورهای ترکیه و دوبی، دارای بزرگترین بورس کالا هستیم. از این روی به لحاظ وسعت در منطقه از جمله کشورهای پیشرو به شمار می‌آییم اما به لحاظ رقابت‌پذیری هنوز موانع مهمی در این حوزه وجود دارد که باید با تدبیر مسئولان بورس کالا و هم اندیشی با نهادهای ذی ربط و ذی نفع، موانع موجود مرتفع شوند. گاهی نبود تعادل در میزان عرضه و تقاضا موجب شکل گیری رقابت می شود اگر چه این مشکل تا اندازه زیادی با تعیین میزان کف عرضه مشخص شده است. همچنین در برخی موارد تقاضاهای غیر واقعی، تولیدکنندگان را با مشکل تامین مواد اولیه روبرو می سازد.

 با افزایش قیمت‌های جهانی پتروشیمی و تاثیر آن بر قیمت‌های داخلی، برای متعادل کردن این بازار چه پیشنهادی دارید و این روند را چطور ارزیابی می‌کنید؟

نخست این نکته را عنوان کنم که با همسان شدن قیمت مواد اولیه با قیمت‌های جهانی مخالفتی نداریم، منوط به این که سایر شرایط در بخش‌های دیگر مانند عرضه به موقع، نحوه و میزان تسهیلات برای متقاضیان محصولات پتروشیمی، بهره‌های بانکی، حمایت‌های دولتی، تسهیل شرایط کسب و کار، بیمه و مالیات و مواردی از این دست نیز با جهان صنعتی دست کم شرایط مشابهی باید داشته باشد اما در خصوص متعادل شدن قیمت‌های داخلی، یکی از راهکارها در این زمینه ایجاد بستر مناسب برای ورود پتروشیمی‌های فرامنطقه‌ای به بورس کالاست.

 ماندن محصولات پتروشیمی در بورس ‌کالا و اجبار  به عرضه آنها در این بورس را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در شرایط فعلی و تا هنگامی که گزینه مناسبتری روی میز مذاکره وجود ندارد، بورس کالا روش مناسبی برای عرضه محصولات پتروشیمی است. بورس کالا در کنار انتقادات سازنده‌ای که به آن وارد است اما مزیت‌هایی مانند؛ وجود شفافیت نسبی در میزان عرضه و تقاضا، کشف و رقابت قیمتی نیز دارد.

باید گفت برگزار نشدن جلسه‌های منظم و بر مبنای تعریف شده میان صنایع بالا دستی و تکمیلی موجب بروز برخی ناهماهنگی‌ها می شود. همچنین طرف مشورت قرار گرفتن تشکل‌هایی مانند انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران به عنوان نماینده بخش بزرگی از ذی نفعان، میتواند به تسهیل امور یاری رساند.

 از چه ابزارهایی برای تنظیم بازار و رقابتی شدن آن می‌توان استفاده کرد؟

همان طور که در بالا اشاره شد؛ یکی از راه‌های مناسب برای رقابتی شدن بازار، ایجاد بستر مناسب برای عرضه محصولات فرامنطقه‌ای در بورس کالاست؛ با این روش، تولیدکنندگان داخلی را در رقابت با همتایان خارجی خواهند یافت و رقابت واقعی در قیمت و کیفیت شکل خواهد گرفت. یکی از ابزارهای مهم برای تنظیم بازار، خروج از انحصار است در حال حاضر تعدادی از پتروشیمی‌ها در برخی موارد انحصارگری دارند و این نیز به عدم وجود سیستم رگولاتوری میان شرکت‌های موجود پتروشیمی باز می‌گردد. شکل‌گیری سیستم رگولاتوری می‌تواند به رفع برخی از مشکلات یاری رساند. 

  یکی از ایرادات بورس‌کالا در خصوص روش تعیین قیمت و اعلام آن به بازار برای شکل‌گیری عرضه و تقاضاست، این روش را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در حال حاضر کشف قیمت توسط دفتر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی پتروشیمی ایران صورت می‌گیرد که این دفتر به روش میانگین قیمت ارز آزاد، میانگین قیمت دلاری FOB خلیج فارس در یک هفته گذشته عمل می‌کند. همچنین میانیگن قیمت‌های جهانی بازارهای مختلف از نشریات معتبر استخراج می‌شود. در این روش مبنا بر انتخاب یک یا چند بازار که به لحاظ جغرافیایی نزدیک ایران هستند قرار داده شده است.

  عملکرد بورس ‌کالا در عرضه و فروش محصولات پتروشیمی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

عرضه و فروش محصولات پتروشیمی دارای شفافیت نسبی در بورس کالاست؛ به دلیل نبود موارد مشابه در منطقه نمی‌توان عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا را با  نمونه مشابه مقایسه کرد. ضروری است تا پتروشیمی‌ها با توجه به ظرفیت‌های خالی موجود توانایی خود را برای عرضه محصولات صادرات محور به کار گیرند؛ به هر صورت در حال حاضر در مقایسه با گذشته شفافیت بورس کالا به صورت نسبی وجود دارد.

 چرا محصولات پتروشیمی در بازار داخلی خریداری نمی‌شوند و اغلب صادر می‌شوند؟ به نظر شما چه اقداماتی برای حمایت از تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی لازم است تا رشد بیشتری داشته باشند؟

پاسخ به این سوال چندان ساده نیست اما چنانچه گریدها به میزان مورد نیاز و با قیمت رقاتبی عرضه شوند در این صورت شاهد جذب میزان بیشتری از محصولات پلیمری توسط صنایع تکمیلی خواهیم بود. در کنار توجه به این موضوع، نوع رویکرد پتروشیمی‌ها نیز بااهمیت است؛ براین اساس باید دید، آیا آنها راهبرد خود را بر اساس صادرات مواد خام برنامه‌ریزی کرده‌اند یا نگاهی نیز به صنایع تکمیلی با هدف ایجاد ارزش افزوده بیشتر دارند. موانع مورد اشاره را می‌توان از طریق تشکل‌ها با اعلام نوع گریدها و میزان مورد نیاز از سوی آنها مرتفع ساخت. با این روش امکان برنامه‌ریزی برای پتروشیمی‌ها جهت تامین نیاز داخلی میسر خواهد شد. یادآوری این موضوع نیز حائز اهمیت است که هماهنگی لازم مستلزم ارتباط منسجم و تعریف شده میان صنایع بالادستی با صنایع تکمیلی است.

 پاسخگو نبودن عرضه‌کنندگان، به خصوص پتروشیمی تندگویان به شکایات ناشی از تحویل ندادن بار با شرایط کیفی مناسب که توسط مشتریان مطرح شده، این موضوع با چه تدابیری از سوی انجمن و کارگروه قابل پیگیری است؟

وجود کیفیت مناسب برای صنایع تکمیلی بسیار اهمیت داردکه این موضوع در حال پیگیری است و به کارگروه محصولات پتروشیمی شورای رقابت ارائه شده است. ارائه تست ریپورت هر محصول به همراه محموله به متقاضیان ضروری است تا بر اساس آن ساز و کار تولید خود را برنامه‌ریزی کنند در غیر این صورت تولیدکننده ناگزیر به سعی و خطا خواهد بود. این موارد به همراه جزئیات آن به کارگروه محصولات پتروشیمی شورای رقابت ارائه شده و در حال پیگیری آن هستیم که اثرات مثبتی به دنبال خواهد داشت.گفتنی است اکنون باهمت کارگروه شوراى ملى رقابت معمولا از ٨٧گرید مورد مصرف صنایع پلاستیک وپلیمر کمتر از ده مورد رقابت قیمتى از ٥تا١٠درصد دارد.

 تعاملات کارگروه تنظیم با بورس ‌کالا چگونه می‌تواند انتظارات طرفین معاملات را برآورده سازد؟

به نظر بنده عملکرد این کارگروه تا‌کنون موفق بوده است. ترکیب آن که شامل نمایندگان وزارت نفت، دفتر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی پتروشیمی، بورس کالا، انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی، پارلمان بخش خصوصی، هلدینگ خلیج فارس و اتاق تعاون است، نشان از اهمیت تصمیمات این کارگروه دارد.

باید گفت برای نخستین بار این کارگروه موفق شده عرضه و تقاضا را تا اندازه‌ای متوازن کند و رقابت قیمتی را به حداقل رساند. در این میان بورس کالا نیز می‌تواند با ابزارهای موجود و درایت خاص خود ارتباط بیشتری با صنایع تکمیلی داشته باشد و با گفت و گو و تفاهم چند جانبه به رقابت‌های نادرست پایان دهد تا شاهد بازاری پایدار در عرضه و تقاضای محصولات پتروشیمی باشیم.

 و نکته پایانی...

پیشرفت و توسعه پایدار کشور منوط به تفاهم بر سر میز مذاکره است، داشتن نگاه ملی و توجه بیشتر به  دغدغه‌های کلان ایران مانند اشتغال از دیگر مواردی است که در این راستا باید مورد دقت قرار گیرد؛ البته در این میان رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی و ابزار بی‌بدیل در امر شفاف‌سازی و پیگیری مشکلات، نقش مهمی دارند