آسمان خاکستری تجاری‌سازان

به گزارش می متالز، دولت در این پروژه عزم خود را برای مقابله با آلودگی هوا جزم کرده بود، طرحی سه ساله که از ابتدای سال گذشته باید آغاز می‌شد و رونقی نیز به شرکت‌های تجاری می‌داد.در ابرپروژه اسقاط خودروهای سنگین قرار بر خروج ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو تجاری بود، خودروهایی که نقش زیادی در آلودگی هوای تهران ایفا می‌کنند. اما حالا که تولید تجاری‌ها در هفت ماهه سال جاری افت ۷۶ درصدی به خود می‌بیند، خود سندی بر اقدامات بی‌‌سرانجام آسمان خاکستری تهران است. آنچه مشخص است خودروهای فرسوده سنگین به‌عنوان یکی از منابع اصلی آلایندگی هوای تهران شناخته می‌شود، این در شرایطی است که دولت با تخصیص ۷میلیارد دلار منابع مالی خروج ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو فرسوده سنگین را نشانه گرفته بود.خروج فرسوده‌های سنگین از یک طرف می‌توانست سیاهی هوای تهران را کاهش دهد و از طرف دیگر رونقی نیز به شرکت‌های تجاری ساز دهد. این در شرایطی است که آغاز آن با اعمال تحریم‌های بین‌المللی همزمانی پیدا کرد و پروژه به تعریفی شروع نشده خیلی زود به پایان عمر خود رسید. حالا هنوز فصل سرما آغاز نشده اما روزهای خاکستری تهران شروع شده است.آنچه مشخص است دولت با برنامه ریزی و هماهنگی میان تمامی دستگاه‌های اجرایی هم منابع مالی این پروژه را تعریف کرده بود و هم فرصتی در اختیار خودروسازان داخلی قرار داد تا روند تولید تجاری‌ها را بهبود ببخشند. بر این اساس بسیاری از تجاری‌سازان نیمه دولتی و خصوصی سال‌ها است که با ظرفیت خالی مشغول فعالیت هستند.

عدم استفاده از ظرفیت تولیدی به‌خصوص در شرکت‌های نیمه دولتی هزینه سنگینی بابت فعالیت این شرکت‌ها بر دوش شرکت مادر قرار داده است. به‌طوری‌که سه سال پیش مدیرعامل پیشین ایران خودرو به «دنیای اقتصاد» گفته بود که واحد تجاری ساز این شرکت منبع زیان انباشته و ضرردهی این شرکت است که در لیست شرکت‌های زیاده ده برای واگذاری قرار خواهد گرفت. در هرصورت به رغم تمامی برنامه ریزی‌هایی که برای خروج فرسوده‌ها انجام شد، قفل این پروژه با بازگشت تحریم‌ها باز نشد حال آنکه در شرایط کنونی نیز امیدی به باز شدن این قفل نیست. با آغاز تحریم‌های بین‌المللی بسیاری از شرکای خارجی شرکت‌های تجاری ساز از صنعت خودروی کشورمان کوچ کردند که همین موضوع منجر به افت تولید و در نتیجه افزایش قیمت محصولات تجاری شد. در حال حاضر نیز با توجه به کاهش قدرت خرید بسیاری از مشتریان و همچنین افزایش قیمت سرسام آور محصولات تجاری تقاضا برای آنها کاهش پیدا کرده و خیلی‌ها امکان خرید یا تعویض خودروهای موردنظر را ندارند.هر چند اسقاط و جایگزینی بیش از ۲۰۰ هزار فرسوده سنگین می‌توانست فرصت طلایی را در اختیار تولیدکنندگان داخلی و همچنین مالکان خودروهای فرسوده قرار دهد اما بازگشت تحریم‌ها مانع از اجرای ابر پروژه اسقاط فرسوده‌های تجاری شد. حالا نیز چاره‌ای جز انتظار کشیدن برای وزش بادی یا بارش بارانی برای کاهش آلودگی هوای تهران نیست.

افت تجاری‌ها

حال به سراغ شرکت‌های تجاری‌سازی می‌رویم که قرار بود نقش مهمی در خروج فرسوده‌های سنگین ایفا کنند. طبق آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت تولید محصولات تجاری شامل اتوبوس، مینی‌بوس، میدل‌باس، کامیون، کامیونت و کشنده در هفت ماهه منتهی به مهر ماه سال‌جاری گویای افت ۲/ ۷۶درصدی به نسبت مدت مشابه سال ۹۷ است.چنانچه آمار یک ماهه تولید محصولات تجاری شرکت‌های خودروساز در مهرماه ۹۸ را با مهر سال پیش مقایسه کنیم نیز شاهد رشد منفی ۶/ ۷۰ درصدی خواهیم بود.با توجه به آمارهای منتشر شده و درصد افت تولید خودروهای تجاری مشاهده می‌شود که وضعیت شرکت‌های تجاری‌ساز بحرانی است. بحرانی که با بازگشت تحریم‌های صنعت خودرو از مرداد ماه سال گذشته و به دنبال آن خروج شرکت‌های خارجی از خطوط تولید خودروسازان داخلی آغاز شد. به دنبال آن عمل نکردن دولت به وعده‌های خود مبنی بر تزریق نقدینگی به خودروسازان تجاری از طریق پیگیری طرح ابرپروژه اسقاط، سبب شد تا وضعیت بحرانی در خطوط تولید تجاری‌سازان تشدید شود.بررسی آمار تولید نشان می‌دهد که از مجموع ۱۲ شرکت فعال در زمینه تولید محصولات تجاری، هفت شرکت در مهرماه تولید خود را متوقف کرده‌اند.

همان‌طور که اشاره شد در میان شرکت‌های فعال در زمینه تولید خودروهای تجاری، معدود شرکت‌هایی هستند که توانسته‌اند روند تولید خود را در مهرماه امسال نیز حفظ کنند.  از جمله این شرکت‌ها ایران‌خودرو دیزل است. نگاهی به آمار تولید این شرکت گویای این نکته است که در شرایطی که آمار تجمعی این تجاری‌ساز در پایان هفتمین ماه سال افت ۵/ ۳۳درصدی را نشان می‌دهد اما این شرکت توانسته در یک ماه مهر ۹۸ به نسبت مدت مشابه سال گذشته عملکرد خوبی داشته باشد و آمار تولید خود را در بازه زمانی یاد شده ۵/ ۲۴درصد افزایش دهد. به‌نظر می‌رسد آبی‌های جاده مخصوص توانسته‌اند تا حدودی خود را از بحران خارج کنند و این امیدواری وجود دارد که در ماه‌های پیش‌رو این روند را ادامه دهند.بر اساس آمارهای منتشر شده ایران‌خودرو دیزل در ۷ ماهه امسال در مجموع توانسته ۵۶۷ دستگاه از محصولات خود را در خطوط تولید تکمیل کند. همین خودروساز در مدت مشابه در سال گذشته توانسته بود ۸۵۳ دستگاه از محصولات را تولید کند.همان‌طور که اشاره شد آمار تولید مهرماه ایران‌خودرو دیزل برخلاف آمار تجمعی این شرکت در پایان مهر ۹۸، مثبت بوده است. در مهرماه امسال ایران‌خودرو دیزلی‌ها ۸۶ دستگاه از محصولات خود را تکمیل و از خط خارج کرده‌اند در حالیکه در مدت مشابه سال گذشته آنها تنها توانسته بودند ۶۹ دستگاه از انواع محصولات خود را تولید کنند.

سایپا دیزل‌ها نیز طی هفت ماهه سال جاری تعداد ۳۰۵ دستگاه از محصولات خود را بعد از تکمیل، از خط تولید خارج کرده است. نارنجی‌های جاده مخصوص در بازه زمانی ذکر شده در سال گذشته توانسته بودند دو هزار و ۴۵۰ دستگاه انواع محصولات تجاری خود را تولید کنند. بنابراین سایپادیزل در آمار تجمعی تا پایان مهرماه افت ۵/ ۸۷ درصدی را از خود به جای گذاشته‌ است. آمار تولید یک ماهه این خودروساز اندکی بهتر از آمار تجمعی آن است، اما بر خلاف ایران‌خودرو دیزل آنها نتوانسته‌اند آمار تولید خود را در بازه زمانی ذکرشده مثبت کنند. سایپایی‌ها در مهر امسال ۱۰۵ دستگاه انواع خودروی تجاری تولید کرده‌اند در حالیکه در مهر ۹۷ آنها توانسته بودند ۴۳۲ دستگاه از محصولات خود را در خطوط تولید نهایی کنند.  گروه بهمن نیز با دو زیر مجموعه خود یعنی بهمن دیزل و سیبا موتور در مسیر سایپادیزل حرکت کرده است. این خودروساز خصوصی نیز هم در آمار تجمعی تا پایان مهرماه ۹۸ به نسبت مدت مشابه سال گذشته و هم در آمار یک ماه تولید خود در هفتمین ماه سال افت تولید را تجربه کرده است.

گروه بهمن تا پایان مهرماه امسال توانسته است تنها ۳۷۰ دستگاه از محصولات خود را تولید کند. این عدد در مقابل آمار تولید این تجاری‌ساز در سال گذشته افت ۵/ ۸۲درصدی را به دنبال داشته است. دلیل این مساله بالا بودن عدد پایه سال گذشته این خودروساز است. گروه بهمن طی ۷ ماه سال گذشته در مجموع توانسته بود دو هزار و ۱۴۵ دستگاه خودروی تجاری تولید کند. آمار یک ماه مهر این تجاری‌ساز به مراتب از آمار ۷ ماهه آن بدتر است. در مهر امسال ۱۶ خودروی تجاری از خطوط تولید این خودروساز خارج شده‌اند. در شرایط که مهر پارسال گروه بهمن ۱۰۶ دستگاه خودرو تولید کرده است. مقایسه این دو نشان‌دهنده افت ۸۵ درصدی این خودروساز در یک ماه مهر است.

چرایی وضعیت فعلی

همان‌طور که مشاهده شد آمار تولید در شرکت‌های خودروساز تجاری با افت محسوسی همراه بوده است و تنها نقطه مثبت آن تولید یک ماه ایران‌خودرو دیزل است که توانسته تنها رنگ سبز جدول را به خود اختصاص دهد. اما به راستی چه دلیلی این وضعیت بحرانی را برای خودروسازان تجاری رقم زده است؟

حسن کریمی‌سنجری، کارشناس خودرو در این ارتباط می‌گوید: در وضعیتی که برای شرکت‌های تجاری‌ساز اتفاق افتاده، چند عامل زمینه‌ساز بوده است.

این کارشناس خودرو اولین عامل اثرگذار در این زمینه را نبود نقدینگی عنوان می‌کند. کریم‌سنجری می‌گوید وضعیت مالی شرکت‌های تجاری‌ساز چندان مساعد نیست و همین مساله سبب شده تا خطوط تولید آنها خلوت‌تر از همیشه باشد.در حالی کریمی‌سنجری به نبود نقدینگی به‌عنوان یکی از چالش‌های تجاری‌سازان اشاره می‌کند که همانطور که گفتیم دولت در سال ۹۶ طرحی تحت عنوان ابرپروژه اسقاط خودروهای سنگین را کلید زد. دولتی‌ها به دنبال این بودند که از این طریق علاوه بر اینکه بتوانند معضلات زیست محیطی که از ناحیه خودروهای تجاری فرسوده ایجاد می‌شود را برطرف کنند، سر و سامانی به وضعیت مصرف سوخت این خودروها دهند و نمودار مصرف سوخت آنها را نزولی کنند. بی‌تردید این پروژه می‌توانست وضعیت مالی خودروسازان تجاری را نیز بهبود بخشد.البته همان‌طور که در ادامه این پروژه شاهد بودیم بازگشت تحریم‌ها و خروج شرکای بین‌المللی تجاری‌سازی تمام برنامه‌های دولت در این زمینه را ناتمام گذاشت. چندی بعد دولت تلاش کرد این پروژه را به نوعی بومی کند و به کمک آن دسته از محصولات تجاری که از عمق ساخت داخل بالاتری برخوردارند، بتواند پروژه خود را پیش ببرد. اما همان‌طور که کریمی‌سنجری اشاره کرد نبود منابع مالی، این پروژه را بار دیگر به شکست کشاند.

کریمی‌سنجری ادامه می‌دهد چالش دیگری که سد راه شرکت‌های تجاری‌ساز قرار دارد، خروج شرکای بین‌المللی است. تحریم‌ها سبب شده آنها به‌رغم میل باطنی کشور را ترک کنند. این مساله ضربه سختی به خطوط تولید خودروسازان تجاری وارد کرد. وی همچنین عنوان می‌کند که نبود تقاضا در بازار نیز خود چالش دیگری برای تجاری‌سازان است. این کارشناس ادامه می‌دهد، افزایش چند برابری قیمت‌ها آن هم در یک فاصله کوتاه هزینه‌های تولید و به دنبال آن قیمت تمام‌شده را افزایش داد و این مساله روی قدرت خرید طرف تقاضا اثر منفی گذاشت. به‌طور مثال خودرویی که پیش‌تر ۲۰۰ میلیون تومان قیمت داشت بعد از تحریم‌ها، قیمتش به یک میلیارد تومان نیز رسید. این کارشناس خودرو در ادامه تاکید می‌کند که در شرایط فعلی به دلیل مساعد نبودن اوضاع اقتصادی کشور و تعطیلی پروژه‌های عمرانی طرف تقاضا چندان به دنبال نوسازی محصول قدیمی خود نیست، زیرا این اعتماد را ندارد که بتواند از پس هزینه‌های خود برآید، بنابراین از ورود به بازار برای خرید یا نوسازی خودروی خود ممانعت می‌کند.