طلایه‌داران جهانی تجارت الکترونیک

به گزارش می متالز، در مقیاس جهانی نیز کشورهای اروپایی بیشترین سهم را در میان ۱۰رتبه برتر در کنار سنگاپور و استرالیا به‌دست آورده‌اند. عمده رتبه‌های برتر اقتصادهای درحال‌توسعه را نیز کشورهای آسیایی تشکیل می‌دهند؛ کشورهایی که عمده آنها جزو گروه اقتصادهای بالاتر از درآمد متوسط و با درآمد بالا هستند.

«کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل‌متحد (آنکتاد)» تازه‌ترین گزارش شاخص تجارت الکترونیک کسب‌وکار به مصرف‌کننده در سال ۲۰۱۹ را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، رتبه جهانی ایران در حوزه تجارت الکترونیک، جهش هفت پله‌ای را نسبت به سال ۲۰۱۸ به نام خود ثبت کرد و توانست در جایگاه ۴۲ و بالاتر از کشورهای قطر و عربستان سعودی قرار بگیرد. از سوی دیگر، در مقیاس جهانی هم اقتصاد هلند همچون سال گذشته بیشترین آمادگی را در میان کشورها برای بهره‌مندی از منافع تجارت الکترونیک دارد و بر این اساس بهترین جایگاه این رتبه‌بندی متعلق به کشورهای اروپایی است، کشورهایی که بیشترین سهم را در میان ۱۰ رتبه برتر در کنار کشورهای غیراروپایی سنگاپور و استرالیا دارند. به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، بنابر این گزارش بین‌المللی، اما در انتهای این رتبه‌بندی عمدتا نام اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته به چشم می‌خورد. به گزارش «آنکتاد» شکاف عمیق سطح آمادگی کشورهایی که بالاترین و پایین‌ترین آمادگی را برای ایجاد نظم اقتصاد دیجیتال دارند، در عمده مناطق جهان به چشم می‌خورد. بر این اساس شاخص تجارت الکترونیک کسب‌وکار به مصرف‌کننده یا به اصطلاح «بی‌توسی» این نهاد بین‌المللی، سطح آمادگی کشورها در حمایت از خریدهای آنلاین را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. نمرات این شاخص که شامل چهار معیار جزئی‌تر می‌شود بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از ۱۵۲ کشور جهان محاسبه و در نهایت رتبه‌بندی کل ارائه شده است. چهار معیاری که شاخص اصلی بر مبنای آنها محاسبه می‌شود عبارتند از:‌ مالکیت حساب در نهادهای مالی یا ارائه‌کنندگان خدمات پولی موبایلی با استفاده از آمارهای «بانک‌جهانی»؛ استفاده اشخاص از اینترنت به‌عنوان درصدی از جمعیت کشورها از منبع «اتحادیه بین‌المللی ارتباطات»؛ شاخص قابلیت‌اتکای ارسال مرسوله‌ها؛ و در نهایت میزان امنیت سرورهای اینترنتی (در میان هر یک میلیون نفر).

جهش ایران در تجارت الکترونیک

یکی از نکات این گزارش، وضعیت ایران در شاخص تجارت الکترونیک است. به گزارش «آنکتاد» در میان ۱۵۲ کشور، ایران در رده ۴۲ آمادگی استفاده از مزایای تجارت الکترونیک در ۲۰۱۹ قرار دارد، رتبه‌ای که نسبت به جایگاه ۴۹ سال گذشته هفت پله جهش داشته است. بر اساس آمارهای ۲۰۱۸، حدود ۷۰ درصد از جمعیت کشور ایران در این سال جزو کاربران اینترنت بودند، در حالی که بیش از ۹۴ درصد از جمعیت بالای ۱۵ سال کشور نیز در نهادهای مالی حساب داشتند. در گزارش آنکتاد نمره ۵۶ برای امنیت سرورهای اینترنتی ایران اعلام شده، در حالی که ایمنی اتکای ارسال مرسوله‌ها نمره ۸۸ به خود گرفته است. بر این اساس، با توجه به وضعیت معیارها، نمره ۹/ ۷۶ واحدی برای شاخص کلی تجارت الکترونیک ایران به‌دست آمده، نمره‌ای که نسبت به گزارش پیشین بهبود ۱/ ۱ واحدی را نشان می‌دهد.

 تجارت الکترونیک برای مصرف‌کنندگان این امکان را فراهم می‌سازد تا در خریدهای خود انتخاب‌هایی بیشتر با قیمت‌های پایین‌تر داشته باشند. بر این اساس، آمارهای سال ۲۰۱۷ حکایت از آن دارد ۳/ ۱ میلیون نفر معادل یک‌چهارم جمعیت بالای ۱۵ سال جهان، خریدهای خود را به‌صورت اینترنتی انجام داده‌اند. این تعداد افزایشی ۱۲ درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد. با این حال سهمی از جمعیت که خرید اینترنتی انجام می‌دهند در کشورهای کم‌درآمد به‌طور قابل‌توجهی کمتر است. این امر نشان می‌دهد فارغ از اتصال به اینترنت، تا چه حد آمادگی برای بهره‌مندی از مزایای تجارت الکترونیک اهمیت دارد. بر اساس آمارهای این سازمان، در کشورهای اروپایی دانمارک، آلمان، هلند، نروژ، سوئد و انگلیس بیش از ۸۰ درصد از کاربران اینترنت، خریدهای خود را به‌صورت آنلاین انجام می‌دهند. در طرف مقابل اما در بیش از ۱۲ اقتصاد کم‌درآمد، کمتر از ۱۰ درصد از کاربران اینترنت، خریدهای آنلاین دارند.

همانند شاخص ۲۰۱۸، در رتبه‌بندی امسال نیز هلند بهترین عملکرد را در آمادگی از بهره‌مندی از مزایای تجارت الکترونیک به ثبت رسانده است. بر این اساس در میان ۱۰ رتبه برتر شاخص امسال، نام هشت کشور اروپایی به چشم می‌خورد. مقدار شاخص این کشورها بسیار به هم نزدیک است، تا جایی که بین رتبه یک تا ۱۰ اختلاف تنها پنج امتیازی وجود دارد. در این رابطه پس از هلند در رتبه اول، سوئیس و سنگاپور به ترتیب در رده‌های دوم و سوم جای دارند. البته نسبت به سال گذشته برخی تغییرات در ۱۰ رتبه برتر جهانی رخ داده است. بر این اساس در رتبه‌بندی امسال، سه کشور جایگاه خود را در میان ۱۰ رتبه برتر از دست داده‌اند (ایسلند، نیوزیلند و سوئد)، و جای خود را به فنلاند، آلمان و استرالیا داده‌اند. به علاوه سه کشور باقی مانده از رتبه‌بندی سال گذشته، کاهشی قابل‌توجه را در نمره خود تجربه کرده‌اند، عمدتا به خاطر تضعیف امنیت سرورها و ایمنی اتکای مرسوله‌های پستی. این کاهش به خصوص برای ایسلند، کشوری که ایمنی اتکای مرسوله‌های پستی‌اش به‌طور قابل‌توجه دچار افت شد و سوئد که جمعیت استفاده‌کننده از اینترنتش کاهش چشمگیر یافت، محسوس‌تر بوده است.

برتری آسیا در اقتصادهای در حال توسعه‌

عمده رتبه‌های برتر اقتصادهای درحال‌توسعه را کشورهای آسیایی تشکیل می‌دهند، کشورهایی که عمده آنها جزو گروه اقتصادهای بالاتر از درآمد متوسط و با درآمد بالا هستند. بر خلاف ۱۰ رتبه‌ برتر رتبه‌بندی جهانی، طیف نمرات شاخص برای اقتصادهای در حال توسعه برتر، گسترده‌تر بوده است. بر این اساس اختلاف ۲۳ امتیازی میان رتبه اول این گروه از کشورها (سنگاپور) و رتبه دهم که ترکیه باشد وجود دارد. البته نسبت به شاخص ۲۰۱۸، تنها یک تغییر میان رتبه‌های برتر این گروه از کشورها رخ داده است: شیلی جای خود را در رده هفتم ۱۰ کشور برتر اقتصادهای درحال‌توسعه به قطر داده است. در این رابطه، یکی از عوامل بهبود جایگاه قطر را می‌توان ناشی از افزایش استفاده از اینترنت دانست. بر اساس آمارهای وزارت حمل‌ونقل و ارتباطات این کشور، حدود ۷/ ۹۹ درصد از جمیت قطر آنلاین هستند. با این حال در سایر شاخص‌ها، اقتصادهای حوزه خلیج فارس وضعیتی نامطلوب‌تر نسبت به دیگر رتبه‌های برتر اقتصادهای درحال‌توسعه دارند. البته در سال‌های اخیر دولت‌ این کشورها، تلاش‌های متمرکزی برای تقویت تجارت الکترونیک خود داشته‌اند.

در انتهای این رتبه‌بندی کشورهایی که کمترین آمادگی را برای استفاده و بهره‌مندی از مزایای تجارت الکترونیک دارند معرفی شده‌اند، کشورهایی که عمدتا از گروه اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته هستند. بر این اساس در میان ۲۰ کشوری که پایین‌ترین نمره آمادگی برای استفاده از مزایای تجارت الکترونیک را دارند، ۱۸ کشور را این گروه از اقتصادها تشکیل می‌دهند.