چهار پالس آمریکا به ایران

به گزارش می متالز، نزدیک به دوسال از اولین باری که آمریکا پس از خروج از برجام ۱۲ شرط را برای مذاکره و توافق جدید با ایران مطرح کرد می‌گذرد. شروطی که حکایت از تصمیم کاخ سفید برای فشار حداکثری بر تهران داشت. عملکرد مقامات این کشور نیز طی این سال‌ها نشان می‌دهد آنها تمام تلاش خود را برای زمین‌ گیر کردن ایران درتمامی عرصه‌ها دراین مدت به کار گرفته‌اند. با این حال طی چند ماه اخیر نشانه‌ هایی از عدول واشنگتن از فشار حداکثری بر ایران به چشم می‌خورد. نشانه‌ هایی که اگرچه با سخنان مقامات این کشور همخوانی چندانی ندارد، اما می‌توان از آن به‌ عنوان سیگنال‌های مثبت واشنگتن به تهران یاد کرد. شاید اولین نشانه این عقب‌ نشینی سخنان ۱۲خرداد ماه سال‌جاری مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا باشد که دریک نشست خبری در سوئیس آمادگی کشورش برای گفت‌ وگوی بدون پیش‌ شرط با ایران را اعلام کرد. سخنی که بسیاری آن را نشانه عقب‌ نشینی واشنگتن از شروط ۱۲گانه پیشین قلمداد کردند. البته پیش از آن هم دونالد ترامپ رئیس‌ جمهوری آمریکا چندین نوبت از اردیبهشت تا تابستان سال جاری از آمادگی‌اش برای مذاکره با ایران سخن گفته و حتی گفته بود که «دوست دارم ایرانی‌ها به من زنگ بزنند.» با این حال هیچ کدام از این نشانه‌ها تا زمانی که امانوئل مکرون رئیس‌ جمهوری فرانسه باب گفت‌ وگوی تلفنی با حسن روحانی رئیس‌ جمهوری را بازنکرد جدی تلقی نشد.

هرچند این گفت‌ وگوها و پیشنهادهای پاریس به تهران نتیجه‌ بخش نبود، اما ناظران را به این باور رساند که مکرون بدون چراغ سبز کاخ سفید قدم به این راه پر پیچ‌ وخم نگذاشته است. همچنان‌ که براساس آنچه نشریه «نیویورکر» روز دوشنبه ۸ مهر، منتشر کرد ترامپ آمادگی گفت‌ وگوی تلفنی سه‌ جانبه (ایران، فرانسه، آمریکا) را طی سفر روحانی به نیویورک اعلام کرده بود و پشت خط منتظر شنیدن صدای رئیس‌ جمهوری ایران بود، اما روحانی حاضر نشد به این تماس تلفنی درهتل میلنیوم هیلتون نیویورک پاسخ بدهد. حالا در دور جدید ارسال این سیگنال‌های مثبت هستیم؛ ۴ نشانه‌ای که البته ممکن است هیچ گاه به یک مذاکره و کم کردن تخاصم میان دو کشور منجر نشود.

۱- سفر آتی روحانی به ژاپن

۲۲ خرداد ماه سال جاری شینزو آبه نخست‌ وزیر ژاپن برای گفت‌ وگو با مقامات کشور وارد تهران شد. او در آن سفر حامل پیامی برای مقامات بلند پایه کشور بود، اما براساس گزارش‌ها این پیام با پاسخ منفی ایران روبه‌رو شد. سفر شینزو آبه به تهران نخستین دیدار در سطح نخست‌ وزیر این کشور از ایران، از بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود. حالا ۶ ماه پس از آن تاریخ دو کشور در حال تنظیم برنامه سفر حسن روحانی به توکیو هستند. در صورتی که این سفر صورت بگیرد، این پنجمین دیدار روسای جمهور ایران از ژاپن از سال ۲۰۰۰ میلادی و زمان ریاست جمهوری رئیس دولت اصلاحات است. اما اهمیت این سفر بیشتر به دلیل چراغ سبز آمریکا با سفر روحانی به ژاپن است. براساس خبرها ظاهرا کاخ سفید موافقت خود را در این زمینه از طریق یک دیپلمات ارشد آمریکایی به ژاپن اطلاع داده است.

همزمان آن‌ طور که خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داده است، شینزو آبه، نخست‌ وزیر ژاپن ۱۸ آذر در سخنانی تاکید کرده است که کشورش به‌ دنبال میانجی‌ گری بین ایران و آمریکاست و جامعه بین‌ المللی نیز چنین انتظاری دارد. انتظار می‌رود درصورت سفر روحانی به توکیو، دو کشور در موردحل مشکلات موجود میان تهران و واشنگتن از جمله خروج آمریکا از برجام و کاهش تنش در خاورمیانه به خصوص امنیت خلیج‌ فارس گفت‌ وگو کنند. همچنین براساس گزارش‌ها احتمالا درجریان این سفر رئیس‌ جمهوری ایران و نخست‌ وزیر ژاپن درمورد اعلام معافیت ژاپن از تحریم نفتی علیه ایران، ایجاد یک کانال مالی بین تهران و توکیو و همچنین آزاد سازی دست‌کم ۵/ ۱میلیارد دلار از دارایی‌های ارزی ایران، ناشی از صادرات قبلی نفت به ژاپن، گفت‌ وگو کنند. به گفته کارشناسان چنین گفت‌ وگوهایی میان تهران و توکیو (اگر به سرنوشت گفت‌ وگوهای تهران و پاریس نینجامد) می‌تواند آغاز راه مذاکرات احتمالی غیرمستقیم بین ایران و آمریکا باشد. هرچند روز گذشته علی ربیعی سخنگوی دولت دراین خصوص گفت که سفر آقای رئیس‌ جمهور به ژاپن ربطی به مسائلی مثل مذاکره با آمریکا ندارد منتها معمولا دوستان ژاپنی ما حامل پیام‌ها و ابتکار عمل‌هایی هستند که ما برای شنیدن آنها استقبال می‌کنیم و با جدیت هم بررسی می‌کنیم منتها هیچ برنامه از پیش تعیین شده‌ای در این زمینه وجود ندارد.

۲- تغییرموضع آمریکا در مورد یمن

روز یکشنبه ۲۴ آذرماه نشریه آمریکایی نشنال‌ اینترست در یاد داشتی از تغییر موضع آمریکا درمورد یمن خبرداد. براساس آنچه این نشریه درگزارشی نوشته است واشنگتن دیگر حوثی‌های یمن را گروه‌های تحت حمایت ایران نمی‌داند. به نوشته این نشریه دنیس ناتالی، دستیار وزیرخارجه آمریکا در امور جنگ و عملیات ثبات‌ زایی در همین‌ باره به روزنامه المانیتور گفته است: «همه حوثی‌ها مورد حمایت ایران نیستند.» ازسوی دیگر برایان هوک، مسوول امور ایران در وزارت خارجه هم معتقد است که «ایرانی‌ها از جانب حوثی‌ها سخن نمی‌گویند.» همچنین به نوشته نشنال اینترست در واقع آنچه برخی از دیپلمات‌های سابق آمریکایی نیز در گفت‌ و‌گو با رسانه‌ها بر آن مهر تایید می‌زنند آن است که عربستان‌ سعودی از سال ۲۰۰۷ با ترویج اختلافات فرقه‌ای و مذهبی در یمن موجب ورود این کشور به بحران شده است، نه ایران. تحلیلی که می‌توان از آن هم به‌ عنوان سیگنال آشتی واشنگتن به تهران از یمن یاد کرد.

۳- راه‌ اندازی کانال بشر دوستانه

روزگذشته علی‌ رضا کلاهی، عضو اتاق بازرگانی تهران اعلام کرد چند شرکت دارویی آمریکایی از وزارت خزانه‌ داری آمریکا مجوز صادرات دارو به ایران دریافت کرده‌اند. آنطور که این عضو اتاق بازرگانی تهران گفته است این شرکت‌ها همچنین اسامی چند بانک را برای مبادلات مالی ارائه کرده‌اند که وزارت خزانه‌ داری آمریکا «دو بانک ایرانی» را قبول و سه بانک ترکیه‌ای را رد کرده است. پیش از این، سیگال مَندلکر، معاون وزیر خزانه‌ داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی در گفت‌ وگویی از تسهیل صادرات دارو و موارد بشردوستانه به ایران حمایت کرده بود. در همین راستا، مقامات سوئیسی و آمریکایی نیز روز چهارشنبه ۲۰ آذر گفتند: سازوکار بشردوستانه برای صادرات مواد غذایی و دارو به ایران طی ماه‌های آینده راه‌ اندازی خواهد شد. در صورت اجرایی شدن تسهیل صادرات دارو به ایران می‌توان از این اقدام آمریکا به‌ عنوان سومین سیگنال مثبت این کشور به ایران یاد کرد.

۴- مبادله زندانیان

روز ۱۶ آذر مسعود سلیمانی استاد ایرانی که بیش از یک سال به اتهام دور زدن تحریم‌های غیرقانونی آمریکا در این کشور زندانی بود، وارد تهران شد. همان زمان ژیائو وانگ، محقق چینی‌ تبار دانشگاه پرینستون آمریکا هم که از سال ۲۰۱۶ در ایران زندانی بود آزاد شد. پس از آن مقام‌های ایران و آمریکا مبادله مسعود سلیمانی، استاد دانشگاه زندانی در آمریکا با ژیائو وانگ را تایید کردند. به دنبال آن مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، نسبت به انجام گفت‌ وگوهای بیشتر با ایران بر سر مبادله زندانیان ابراز امیدواری کرد. او اظهار کردکه معاوضه‌ای که صورت گرفت به گفت‌ وگوهای کنسولی بیشتری برای آزادی زندانیان بیشتر بینجامد. همزمان محمد جواد ظریف وزیر خارجه و علی ربیعی سخنگوی دولت هم برای تبادل همه زندانیان ایران و آمریکا اعلام آمادگی کردند. ظریف حتی روز ۱۸آذر، در توییتر خود نوشت: «حال که گروگان خود را این هفته پس گرفتیم کاملا آماده مبادله جامع زندانیان هستیم. توپ الان در زمین آمریکا است. اما واکنش دونالد ترامپ رئیس‌ جمهوری آمریکا نشان داد که او همچنان به گفت‌ وگو با ایران امیدوار است و مبادله زندانیان را یک پالس مثبت برای آغاز مذاکره با ایران تلقی می‌کند. او در توییت خود در واکنش به مبادله دو زندانی بین تهران و واشنگتن از ایران برای «مذاکره بسیار منصفانه» تشکر کرد. او همچنین در ادامه این مطلب نوشت: «دیدید، می‌توانیم با هم به توافق برسیم.»

در این بین البته تحلیل‌هایی هم وجود دارند که نشان می‌دهند آمریکا به دلیل تغییر رویکرد برخی از کشورهای منطقه از جمله امارات و عربستان ازسمت و سوی درگیری با ایران فاصله گرفته است. همچنان‌که روزنامه «واشنگتن‌پست» روز ۲۳ آذرماه در یادداشتی به بررسی ادعای مذاکرات مخفیانه کشورهای عربی با ایران جهت کاهش تنش‌های منطقه‌ای پرداخت و نوشت: به نظر می‌رسد کشورهای عربی مشغول مهار کردن آمریکا و ممانعت از کشاندن منطقه به درگیری‌های احتمالی هستند. درادامه این تحلیل آمده است: آنها دیگر قصد ندارند واشنگتن را به جنگ با تهران بکشانند. در بخش دیگری از این مطلب آمده است: عربستان سعودی و امارات هستند که شوک جنگ در خلیج [فارس] را [باید] به دوش بکشند. پس دولت‌های آنها بیشتر از دولت ترامپ درباره تاثیر کلمات و اقدامات فکر می‌کنند و نگران چیزی هستند که می‌بینند.»

روزنامه وال‌ استریت ژورنال هم روز ۲۳ آذرماه در تحلیلی دیگر از انگیزه‌های پنهان سعودی‌ها برای کاهش تنش با تهران خبر داد. این نشریه آمریکایی در همین باره نوشت که ریاض برای تامین امنیت سرمایه‌‌ گذاری‌های خارجی در شرکت آرامکو مجاب شده‌است تا به سمت کاهش تنش با تهران حرکت کند. با این تفاسیر به نظر می‌رسد آمریکا هم به نوعی به کاهش تنش با ایران می‌اندیشد و ۴ سیگنال ذکر شده می‌تواند نشانه‌ای از این رویکرد باشد.