روند نزولی صادرات خودرو

به گزارش می متالز، طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس ازسوی ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو، طی شش ماه ابتدایی امسال، مجموع صادرات خودروسازان (شامل محصول کامل و قطعات منفصله)، تنها ۳هزار و ۳۵۱ دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، بیش از ۲۱ درصد کاهش پیدا کرده است. همچنین طبق برآورد خودروسازان، رقم صادرات آنها در شش ماه دوم امسال به ۹ هزار و ۶۲ دستگاه خواهد رسید که بیشتر این رقم را قطعات تشکیل می‌دهند و سهم خودروهای کامل در آن، اندک است. اوضاع نامناسب خودروسازان در صادرات اما در حالی است که با توجه به رشد نرخ ارز، بهبود صادرات می‌توانست و می‌تواند درآمد مناسبی را نصیب خودروسازان کشور کند. در گذشته که خودروسازان صادرات مناسبی داشتند، نرخ ارز با قیمت واقعی بسیار فاصله داشت و در نتیجه ایران خودرو و سایپا بهره کافی را از صدور محصولات‌شان نبردند. حالا هم که نرخ ارز به قیمت واقعی خود نزدیک شده، اوضاع صادرات مناسب نیست، بنابراین خودروسازان از این توفیق اجباری نیز آن طور که شایسته است، بهره‌ای نبرده‌اند.

روند پر نوسان صادرات خودرو

اگرچه طی این سال‌ها برخی کشورها به ویژه همسایگان نوار شمالی و غربی میزبان خودروهای ایرانی بوده‌اند، با این حال خودروسازی کشور هیچ‌گاه نتوانسته خود را در قالب صنعتی صادرات‌محور (به معنای واقعی) نشان دهد. در سال‌های دورتر که خودروسازی در تحریم قرار نداشت یا تحریم‌هایش به سختی حالا نبود، ایران خودرو و گروه خودروسازی سایپا به‌عنوان دو شرکت بزرگ و اصلی صنعت خودرو کشور، محصولات مختلفی را راهی بازارهای صادراتی کردند، تا جایی که توانستند در سال ۸۹ نزدیک به ۸۲ هزار دستگاه انواع خودرو را صادر کنند.صادرات خودرو در ایران به نوعی از اوایل دهه ۸۰ شکلی جدی به خود گرفت، هرچند طی سال‌های ۸۴ تا ۸۸ با نوسان همراه بود و رقم صدور خودروها به خارج، از سقف ۵۳ هزار دستگاه فراتر نرفت. در سال ۸۹ اما صادرات خودرو نسبت به ۸۸ رشد تقریبا دو برابری را تجربه کرد تا نقطه عطفی در این بخش در کارنامه صنعت خودروی کشور به ثبت برسد. یکی از دلایل بهبود صادرات، روند رو به رشد تولید بود اما در سال ۹۰ و با وجود رکوردشکنی صنعت خودرو در تیراژ، صادرات افتی قابل توجه را به خود دید.در این سال، صادرات خودرو در مقایسه با سال قبل، بیش از ۶۰ درصد افت کرد، آن هم در حالی که خودروسازان توانستند در آن سال بیش از یک میلیون و ۶۴۰ هزار دستگاه خودرو به تولید برسانند. واکاوی این ماجرا نشان می‌دهد تحولات منطقه‌ای به خصوص در سوریه (آغاز جنگ‌های داخلی در این کشور) اصلی‌ترین دلیل افت صادرات خودروهای ایرانی بوده است. در آن سال، سوریه به‌عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی صادرات خودروهای ایرانی، به شدت درگیر جنگ‌های داخلی شد و در پی آن، سایت‌های تولیدی ایران خودرو و سایپا در سوریه عملا تعطیل شد. ازآنجاکه بخش قابل‌توجهی از صادرات خودروسازان را قطعات منفصله تشکیل می‌داد، تحولات سوریه آسیب زیادی به روند صدور خودروهای ایرانی زد. هرچند آمار صادرات خودرو در سال ۹۱ کمی بالا رفت، اما در ۹۲ دوباره افت کرد. سال‌های ۹۱ و ۹۲ مصادف بود با تشدید تحریم‌ها علیه ایران، به نحوی که تیراژ خودروسازان به شدت افت کرد و این موضوع، صادرات را نیز تحت تاثیر قرار داد. در سال ۹۳ اما با توجه به روند رو به پیشرفت توافق هسته‌ای و در نتیجه، بهبود تولید و تسهیل ارتباطات خارجی، صادرات خودرو با رشدی ۱۹۰ درصدی مواجه شد. در آن سال، خودروسازان توانستند ۲۷ هزار دستگاه محصول را روانه بازارهای خارجی کنند، که البته فاصله بسیار زیادی با رکورد سال ۸۹ داشت. در باب اینکه چرا صادرات خودروهای ایرانی حال و روز خوشی ندارد و روندی رو به افت در این سال‌ها داشته، دلایل مختلفی مطرح می‌شود، از جمله تحولات منطقه و نوع ارتباط با کشورهای همسایه به ویژه عراق و سوریه، قیمت بالا و کیفیت نه چندان مناسب خودروها و همچنین ضعف در خدمات پس از فروش. در این بین البته نباید نقش تحریم‌ها را نیز نادیده گرفت، چه آنکه این موضوع اثرات مستقیم و غیر مستقیم خاص خود را روی صادرات داشته است. به‌عنوان مثال، هرگاه سایه سنگین تحریم بر سر کشور بوده، ارتباط با دنیا و نقل و انتقال پول به مشکل خورده است که این موضوع اثر مستقیم تحریم‌ها به شمار می‌رود. در بخش اثرات غیرمستقیم نیز، رفتن شرکای خارجی سبب شده تولید برخی محصولات با کیفیت و صادرات‌محور (از جمله تندر۹۰) در خودروسازی کشور متوقف و طبعا صادرات آنها نیز افت کرده و متوقف شود. البته عارضه‌های کلی صادرات در صنعت خودروی ایران از گذشته تا به امروز، بیشتر حول محور مسائل کیفی و قیمتی چرخیده، چه آنکه خودروهای داخلی نتوانسته‌اند رقابت نزدیکی با رقبای خود در بازارهای صادراتی داشته باشند و از همین رو خیلی زود از عرصه رقابت خارج شده‌اند. طی چند سال گذشته، مقصد اصلی خودروهای صادراتی کشور، عراق بوده، حال آنکه پیش‌ترها حتی بازار روسیه نیز از خودروهای ایرانی میزبانی می‌کرد. عراق نیز طی این سال‌ها به مجموعه دلایل سیاسی و اقتصادی، رفته رفته میل خود به خودروهای ایرانی را از دست داده و مدت‌هاست جذابیت گذشته را ندارد. همین چند سال پیش بود که نمایندگان مجلس عراق با استناد به انتقادهای خود مسوولان ایرانی نسبت به کیفیت خودروها، خواستار توقف واردات خودرو از ایران شدند.

جزئیات کارنامه شش ماهه صادرات

نگاهی اما به جزئیات آماری که خودروسازان از صادرات محصولات خود طی نیمه نخست امسال به بورس ارائه داده‌اند، بیندازیم تا مشخص شود ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو چه افت و خیزی در این بخش داشته‌اند.در مجموع، سه هزار و ۳۵۱ دستگاه انواع محصول کامل و قطعات توسط خودروسازان ایرانی تا پایان شهریور امسال صادر شده که در این بین، سایپا بیشترین سهم و پارس خودرو کمترین را داشته است. طبق آمار، سایپایی‌ها ۲هزار و هشت دستگاه محصول کامل و قطعات را در نیمه نخست امسال صادر کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حدود ۱۱ درصد کاهش نشان می‌دهد. در بین محصولات صادراتی سایپا، پراید بهترین آمار را داشته، هرچند شاکله اصلی صادرات این شرکت را قطعات تشکیل داده است. سایپایی‌ها همچنین برآورد کرده‌اند که در شش ماه دوم امسال، صادراتی یک هزار و ۶۸۰ دستگاهی داشته باشند. این رقم به‌طور کامل به قطعات مربوط می‌شود، بنابراین نارنجی‌های جاده مخصوص در نیمه دوم امسال احتمالا هیچ محصول کاملی را صادر نخواهند کرد.اما ایران خودرو نیز در نیمه ابتدایی سال جاری، یک هزار و ۳۴۰ دستگاه صادرات داشته که تماما به قطعات مربوط می‌شود و این شرکت هیچ خودروی کاملی را صادر نکرده است. ایران خودرویی‌ها البته برآورد کرده‌اند که در نیمه دوم امسال ۷ هزار و ۳۸۲ دستگاه انواع محصول کامل و قطعات را صادر کنند. در این بین، قطعات سهم اصلی را به خود اختصاص داده‌اند، ضمن آنکه گروه پژو بیشترین سهم را در میان محصولات کامل صادراتی خواهد داشت.در نهایت اما پارس خودرویی‌ها صادراتی تنها سه دستگاهی در شش ماه دوم امسال داشته‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، افتی ۱۳ دستگاهی را نشان می‌دهد. این شرکت همچنین قرار نیست هیچ خودرویی را طی نیمه دوم امسال صادر کند.