تعطیلی‌های فله‌ای، بلای جان صنف شن و ماسه

به گزارش می متالز، شن و ماسه و صنعت و اقتصاد مرتبط با آن ارتباطی تنگاتنگ با بخش ساخت‌وساز دارد. اتحادیه شن و ماسه تهران در چه شرایطی به سر می‌برد و مهم‌ترین مشکلات پیش روی آن چیست؟ در راستای یافتن پاسخ سوالات خود با رئیس هیات‌ مدیره اتحادیه شن و ماسه تهران به گفتگو نشستیم. در لابه‌لای گفتگو درباره آلودگی هوا سخن به میان آمد و رئیس اتحادیه درباره شائبه‌هایی که گه گاه از زبان افراد مختلف پیرامون نقش این صنف در ایجاد آلودگی مطرح می‌شود شفاف‌سازی کرد.

محمدنبی یوسفیان، رئیس کنونی هیئت‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان شن و ماسه استان تهران حدود 30 سال است که در این حوزه فعالیت دارد. وی ضمن بیان این مطلب افزود: انجمن تولیدکنندگان شن و ماسه استان تهران به‌همت همکاران تولیدکننده ما از سراسر استان تهران در سال 1373 تاسیس و در سال 1381به ثبت وزارت کار رسید. این انجمن هم‌اکنون حدود 120 عضو در دو منطقه شرق و غرب استان تهران دارد. در شرق تهران اعضای ما در محدوده پاکدشت و ورامین قرار دارند و در غرب نیز دو شهرستان شهریار و شهر قدس، مرکز کارخانجات ما هستند.

یوسفیان در ارتباط با مهم‌ترین اهداف و فعالیت‌های این انجمن گفت: وظیفه اصلی انجمن، تجمیع مطالبات، بررسی، ارائه راهکارهای عملیاتی و پیگیری آن‌هاست. در همین راستا انجمن‌های صنفی در هر استان وظیفه ارتباط با نهادهای درگیر در امور معادن شن و ماسه را به عهده دارند. در خود استان تهران، ما در دوره کنونی توانسته‌ایم با برقراری ارتباط مناسب با انجمن بتن، ادارات صنعت و معدن، ستاد سوخت، اداره استاندارد و دیگر ارگان‌ها، پیگیر حل مشکلات همکاران باشیم.

وی در ادامه تضریح کرد: توسعه پایدار فرایندی است که آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌شود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌سازد. توسعه پایدار در حقیقت ایجاد تعادل میان توسعه و محیط‌زیست است. در همین حیطه، موضوع توسعه پایدار شهری یا توسعه پایدار در ساخت‌وساز و معماری نیز موردتوجه قرار رفته است. البته که شهر در اینجا به‌عنوان سکونت‌گاه‌های بشری مدنظر است. عمران و معماری، نیاز حیاتی و اساسی انسان امروز برای بهبود کیفیت و رفاه زندگی است و نگاه انضمامی داشتن به آن، می‌تواند تضمین‌کننده حرکت در مسیر رشد پایدار و حفظ منابع اساسی زمین عزیز برای نسل‌های آینده است.

مسوولیت جدید اتحادیه

وی در تشریح بیشتر این بخش از سخنان خود افزود: همچنین بر اساس آخرین رایزنی‌های انجام‌شده با همکارانمان در دیگر استان‌ها، بنا شده است که انجمن استان تهران مسوولیت راه‌اندازی کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان شن و ماسه ایران را به عهده داشته باشد و این کار در حال پیگیری است.

مهار 120 میلیون مترمکعب آب

حضور فعال در حوزه عمل به مسوولیت اجتماعی معادن، ازجمله تاکیدات این دوره انجمن بوده است که اوج آن در سیلاب سال گذشته استان تهران بود. با توجه به ناگهانی بودن مساله سیلاب و قرار داشتن در بازه زمانی تعطیلات پایان سال، ما با نوعی غافل‌گیری در سطح منطقه مواجه شدیم. انجمن در همراهی با دیگر سازمان‌های شهرستانی، ظرفیت عمده خود در حوزه ماشین‌آلات سنگین معدنی و راه‌سازی را به کار گرفته و توانست با هدایت و جهت‌دهی آب‌های سرریز سد امیرکبیر به حوضچه‌های آرامش معادن (شن‌چاله‌ها)، حجمی حدود 120 میلیون مترمکعب آب را مهار کند (معادل حجم ذخیره سد امیرکبیر). این اقدام، علاوه بر رفع خطر سیل بزرگ منطقه، باعث افزایش 20 تا 40 متری سطح آب‌های زیرزمینی نیز شد.

رئیس هیات‌ مدیره اتحادیه شن و ماسه تهران در ادامه گفت: امروز بتن پس از آب، به‌عنوان دومین ماده پرمصرف دنیا شناخته شده و هرروز نیز بر حجم مصرف آن افزوده می‌شود. بر اساس بررسی‌ها حدود 75 درصد از حجم بتن را سنگ‌دانه‌ها تشکیل می‌دهند. اینجاست که ضرورت توجه و تمرکز بیشتر بر بحث سنگدانه‌ها بر ما آشکار می‌شود. با توجه به تجدید ناپذیر بودن منابع سنگدانه‌ای، حرکت در مسیر توسعه پایدار، جز از طریق توجه روزافزون به بحث سنگدانه‌ها و برنامه‌ریزی مدون برای مصرف صحیح آن امکان‌پذیر نخواهد بود.

راه‌ حلی برای رونق عمران و ساخت‌وساز

وی در ارتباط با وضعیت کلی بازار شن و ماسه در کشور اظهار داشت: مصرف سنگدانه در کشور، بستگی مستقیم به رونق فعالیت‌های عمرانی و ساخت‌وساز در کشور دارد. در سال‌های اخیر شاهد هستیم که به دلیل کاهش بودجه عمرانی دولت‌ها از یک‌سو و افزایش قیمت مسکن و کاهش قدرت خرید مردم از سوی دیگر، فعالیت‌های عمرانی و سازندگی دولت و بخش خصوصی در همه حوزه‌های راه و ساختمان با کاهش جدی مواجه شده است. همچنین در دولت‌های هشتم و نهم به دلیل رشد چشم‌گیر فعالیت‌های عمرانی، شاهد افزایش بی‌رویه تعداد کارخانجات فعال در حوزه تولید شن و ماسه در کشور بودیم. این افزایش تعداد،  طبیعتاً موجب افزایش میزان تولید نیز شده که در شرایط رکود کنونی نیز ادامه یافته است. در این حوزه، راه‌حل ما ایجاد حوزه‌های جدید و در نتیجه افزایش مصرف سنگدانه است که ما آن را در موضوع استفاده از رویه‌های بتنی در کشور پیگیری کردیم.

از عهده تحریم داخلی برنمی‌آییم

یوسفیان در ارتباط با مهم‌ترین مشکلات مربوط به حوزه شن و ماسه و راه‌حل‌های آنها اظهار داشت: مشکلات مثنوی هفتاد من است. به‌طورکلی اقتصاد کشورمان در حال حاضر با دو حوزه تحریمی مواجه است. حوزه نخست تحریم‌های بین‌المللی است که مشکلات متعددی را برای ما ایجاد کرده است. افزایش نرخ دلار، افزایش قیمت ماشین‌آلات و مواد اولیه تولید و عدم دسترسی به تولیدات متناسب و به‌روز بین‌المللی ازجمله مشکلات تحریمی در حوزه خارجی است. ما این تحریم‌ها را می‌توانیم پشت سر بگذاریم اما از عهده تحریم‌های داخلی برنمی‌آییم. در بحث داخلی تا همین چند سال گذشته زیرمجموعه وزارت کشور بودیم و مجوزمان از فرمانداری‌ها صادر می‌شد. درواقع ما به‌عنوان یک صنعت به رسمیت شناخته نمی‌شدیم. با جدا شدن از نامادری و آمدن به دامان وزارت صمت، مشکلاتمان از جهاتی حل شده و از جهاتی هم به آن افزوده شده است.

مدت‌زمان کوتاه پروانه‌های بهره‌برداری معادن، مشکل تامین و تخصیص سوخت مصرفی معادن، موضوع درگیری سازمان‌ها و ارگان‌های متعدد با معادن، مسئله قیمت واقعی فروش مصالح، مشکلات متعدد با سازمان آب در حوزه برداشت، موضوع تعیین حقوق دولتی معادن و تعطیلی بی‌دلیل معادن در فصول سرد سال ازجمله مهم‌ترین مشکلات پیش‌روی ماست.

عوامل اصلی آلودگی چه کسانی هستند؟

وی در ارتباط با وضعیت آلودگی تصریح کرد: متأسفانه در سال جاری به‌دلیل پایداری وضعیت جوی در کشور، شاهد افزایش میزان غلظت آلایندگی‌ها در سطح کشور و خصوصاً استان‌های تهران و البرز هستیم که نتیجه آن، تشکیل جلسات متعدد کمیته اضطراری آلودگی هوا و دستور تعطیلی فعالیت معادن شن و ماسه است. در همین زمینه چند نکته را باید مذکر شویم. نخست در باب منشا آلودگی، در کمال تاسف باید اعلام کنیم که تاکنون هیچ تحقیق جامع و مستدلی در خصوص عوامل اصلی آلودگی هوای شهر تهران انجام نشده یا اگر هم شده، منتشر نشده است. مسئله‌ای که شائبه فرار مسببین اصلی این وضعیت را در اذهان تقویت می‌کند. تاکنون چه فرد، گروه یا منبعی نشان داده‌اند که نقش معادن شن و ماسه در آلودگی هوای تهران بیش از نقش تردد کامیون‌های فرسوده یا سوخت غیراستاندارد خودروها یا تعداد سرسام‌آور موتورسیکلت‌های دوزمانه است؟

وی در ادامه افزود: موضوع دیگر به ذرات زیر 2.5 میکرون مربوط می‌شود. طبق اعلام رسمی مسوولان ارشد بهداشت و محیط‌زیست، عامل اصلی و خطرناک‌ترین موضوع در آلودگی هوای تهران، ذرات زیر 2.5 میکرون هستند که بزرگ‌ترین منشا تولید آن نیز احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی است و اساساً امکان تولید این ذرات در فرآیند تولید شن و ماسه وجود ندارد.

نکته مهم‌تر، مساله وارونگی دماست. به اذعان تمامی دست‌اندرکاران، پدیده وارونگی دما در فصل سرد، ناشی از سکون هوا و نبود باد بوده و عامل مهمی در افزایش غلظت آلاینده‌هاست. سوال اینجاست که وقتی با سکون هوا مواجهیم، چگونه غبار ناشی از استارت فعالیت‌ کارخانجات شن و ماسه (مثلاً در منطقه غرب تهران) می‌توانند در آلودگی هوای تهران اثرگذار باشند؟ به‌عبارت‌دیگر، برای انتقال کوچک‌ترین ذرات تولیدی معادن، احتیاج به حداقلی از سرعت باد است که در شرایط پایداری هوا، وجود ندارد.

آلودگی بیشتر هوا در روزهای تعطیلی معادن

نکته بعد به تاثیر تعطیلی‌ها و اقداماتی ازاین‌دست که در راستای کنترل کیفیت هوا انجام می‌شود مربوط می‌شود. فعالیت معادن شن و ماسه در روزهای پنج‌شنبه و جمعه هر هفته بر اساس مصوبات صنفی ممنوع است. درصورتی‌که بارها شاهد بوده‌ایم که دقیقاً در همین دو روز کیفیت هوای تهران به طرز چشمگیری کاهش یافته است. یا اینکه با وجود چند روز تعطیلی این کارخانجات، تغییری در کیفیت هوای استان ایجاد نشده است. به‌نظر می‌رسد که این تعطیلی‌ها به امری روزمره و عادت گونه برای کمیته اضطراری آلودگی هوا تبدیل شده‌اند. از قرار معلوم این تدبیر صرفاً برای خالی نبودن عریضه در پیش گرفته شده است.

گرانی مسکن و کاهش سطح درآمد 30 هزار کارگر

وی در تشریح بیشتر مقصود خود گفت: نکته پایانی به تبعات این سنخ تعطیلی‌ها مربوط می‌شود. در سالی که به فرموده رهبر معظم انقلاب، رونق تولید نام گرفته و در شرایط سخت اقتصاد کشور که بنگاه‌های اقتصادی حتی برای پرداخت حقوق کارکنان نیز در مضیقه به سر می‌برند، تعطیلی فله‌ای و گاه‌وبیگاه معادن تولید شن و ماسه، تولیدکنندگان را در وضعیتی بغرنج قرار داده است، همان‌ها که در کلام رهبر انقلاب، سربازان جنگ اقتصادی با دشمن خوانده شده‌اند. ناگفته نماند که در کنار تعطیلی‌های دستوری ناشی از آلودگی، ما در زمان‌های بارندگی نیز امکان تولید نداشته و به‌ناچار تعطیل هستیم. با این تفسیر، حدود نیمی از شش‌ماهه دوم سال را در تعطیلی اجباری به سر می‌بریم. تحت چنین شرایطی است که با کاهش تولید مصالح ساختمانی، امکان مدیریت بازار تقاضا و مصرف وجود نداشته و شاهد افزایش قیمت تمام‌شده ساخت مسکن خواهیم بود. نکته مهمی که در خصوص این تعطیلی‌ها نباید از آن گذشت، منطقه جغرافیایی قرارگیری این کارخانجات است. با توجه به اشتغال مستقیم متوسط 30 نفر در هر معدن تولید شن و ماسه، باید توجه داشت که عمده مناطق استقرار این صنعت در دو بخش شرقی و غربی تهران، مناطق قدس، شهریار و پاکدشت و در استان البرز، منطقه ساوجبلاغ (تهراندشت) است. بخش‌های متراکم جمعیتی که دارای بیشترین اقشار فعالین کارگری و صنعتی است؛ اقشاری با سطوح پایین درآمدی و کیفیت زندگی. ناگفته پیداست افزایش تلاطمات ناشی از بی‌ثباتی اقتصادی، نتیجه‌ای جز کاهش سطح درآمدی این اقشار در شرایط سخت کنونی اقتصادی کشور و ایام پایانی سال نخواهد داشت.

البته ما همچون گذشته، آمادگی کامل خود را برای هرگونه همکاری اعلام کرده و با دعوت از مسوولان امر برای بررسی علمی و دقیق مسائل و پرهیز از فرافکنی و اقدامات تکراری پرهزینه و بی‌نتیجه، بر مسوولیت اجتماعی و انسانی خود و اعضا تأکید می‌کنیم. در همین زمینه اعلام می‌داریم که ادامه فعالیت تولیدی در شرایط کنونی به‌هیچ‌عنوان امکان‌پذیر نبوده و قیچی دوطرفه تحریم‌های خارجی، راهی جز تعطیلی برای ما باقی نخواهد گذاشت.