صنعت فولاد و توسعه یافتگی

به گزارش می متالز، علاوه‌ بر نقش برجسته صنعت فولاد در توسعه‌یافتگی کشورها، تاثیر بسزای این صنعت بر فرآیند توسعه فرهنگ، سطح دانش، اشتغال‌زایی، پژوهش، آموزش و تجارت کشورها غیرقابل انکار است. صنایع فولاد در سازندگی، بازسازی و توسعه کشور سهم مهمی را ایفا می‌کند. سرمایه‌گذاری و رشد صنعت فولاد در کشور، اقتصادی و منطقی به نظر می‌آید، مشروط بر اینکه محل احداث، فرآیند تولید تا منابع طبیعی و انرژی و مدیریت پروژه، صحیح انتخاب شده باشند.

طبق پیش‌بینی‌های به‌عمل‌آمده با توجه به وابستگی‌های بخش‌های مهم اقتصادی مانند توسعه زیرساخت‌ها، ساختمان‌سازی، کشتی‌سازی، خودروسازی، ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات و دیگر مصارف صنعتی، تقاضای جهانی فولاد رو به افزایش خواهد بود. بسیاری از کشورهای شرق آسیا از جمله چین، ژاپن و کره جنوبی به‌رغم عدم امکان دسترسی به مواد اولیه و منابع طبیعی در کشور خود به تولید فولاد مبادرت ورزیده‌اند و هم‌اکنون جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان به‌شمار می‌روند، بنابراین کشور ما با دارا بودن مواد اولیه تولید فولاد از جمله منابع غنی سنگ آهن، گاز و توانایی تولید برق، بازار مصرف و نیروی کار می‌تواند با سرمایه‌گذاری در صنعت مادری همچون فولاد بستر را برای توسعه اقتصادهای برتر منطقه ایجاد کند و با حضور در بازارهای صادراتی در صورت تولید محصولات متنوع و استاندارد با قیمت رقابتی از مزایای صنعت فولاد بهره‌مند شود.

هر چند در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده است، اما در حال حاضر با گذشت بیش از ۱۵ سال، موانع و کمبودهای بسیاری در مسیر تولید صنعت فولاد وجود دارد، به‌طوری‌که اصلی‌ترین پیش‌نیازهای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد با چالش‌های جدی رو‌به‌رو است. از بزرگ‌ترین چالش‌ها می‌توان به تامین سرمایه مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنایی، خطوط راه‌ها و راه‌آهن و ناوگان‌های حمل زمینی و ریلی که از مهم‌ترین بسترهای لازم این صنعت است، اشاره کرد که البته وجود تحریم‌ها و عدم تمایل شرکت‌های خارجی برای تامین سرمایه مورد نیاز، کار را مشکل‌تر کرده است.

احداث واحدهای فولادی با ظرفیت بالا بدون در نظر گرفتن مکان‌یابی مناسب باتوجه به بحران کم‌آبی در کشور و عدم دسترسی به آب مورد نیاز که از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در بهره‌وری است، همچنین عدم به‌کارگیری افراد توانمند و متخصص، از دیگر مشکلات این صنعت است. در کشورمان بعضا اتمام طرح‌های واحدهای فولادسازی و بهره‌برداری از آنها به بیش از ۱۰ سال رسیده است که از مهم‌ترین عوامل طولانی شدن این طرح‌ها می‌توان به «عدم مشارکت بخش‌خصوصی در مدیریت و اجرای طرح‌ها»، «طولانی بودن مباحث فنی به‌دلیل کارشناسی‌ها و مشاوره‌های غیرواقع‌بینانه درخصوص استفاده از تکنولوژی‌ها و تجهیزات مورد استفاده طرح»، «واگذاری طرح‌ها به اشخاص یا سازمان‌هایی که اهلیت لازم برای اجرای طرح‌های فولادی را نداشته‌اند» و «عدم توانایی تامین منابع مالی مورد نیاز طرح‌ها» اشاره کرد.

از آنجا که بحث تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه‌ها از اصلی‌ترین عوامل تعریف یک پروژه قبل از راه‌اندازی آن است، اما به دلیل کمبود منابع مالی در کشور و عدم توانایی تامین مالی داخلی در اجرای پروژه‌ها، جذب منابع مالی خارجی در طرح‌های فولادی امری بسیار ضروری است و همان‌طور که می‌دانیم لازمه جذب منابع خارجی وجود ثبات و امنیت در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و قوانین و مقررات هر کشور است که متاسفانه در کشور ما به لحاظ فقدان ثبات و امنیت اقتصادی و تغییرات مستمر و دست‌و‌پاگیر قوانین و مقررات جذب منابع مالی خارجی به سختی قابل انجام خواهد بود، تا جایی که به‌رغم دریافت منابع مالی خارجی در اندک پروژه‌های فولادی با صرف زمان طولانی برای اخذ آن، به دلیل عدم مدیریت صحیح موفق به استفاده به‌موقع از منابع مالی خارجی و فاینانس نبوده‌ایم، به‌گونه ای که بعضا با طولانی شدن زمان اجرای پروژه‌ها مجبور به تمدید چندباره اعتبارات اسنادی و همچنین پرداخت اقساط با توجه به سررسید شدن آن بدون پیشرفت فیزیکی قابل قبول در طرح‌ها شده‌ایم.

البته ناگفته نماند با وجود تمامی موانع گفته شده، طرح‌های فولادی در کشورمان وجود دارند که طبق برنامه زمان‌بندی ساخت و احداث کارخانه به اتمام و به بهره‌برداری رسیده‌اند و سال‌ها است با سودآوری مطمئن در حال تولید هستند.

هر چند در سال گذشته بازار فولاد شاهد نوسانات بسیاری در زمینه خرید و فروش مقاطع فولادی به دلیل نرخ ارز، قیمت قراضه و سنگ آهن قرار داشت، اما حفظ واحدهای فولادسازی موجود، تسریع اتمام واحدهای فولادسازی نیمه‌تمام، همسان‌سازی عوامل موثر در قیمت تمام شده محصولات فولادی، استفاده از فناوری‌های نوین، کاهش مصرف انرژی، آب، منابع طبیعی و توقف ناشی از حوادث و از طرف دیگر بالا بردن سطح کیفی و کمی آموزش و پژوهش و استفاده از مدیران مجرب، برای پایداری صنعت فولاد الزامی است.

همچنین جایگزین کردن محصولات فولادی صنعتی با ارزش‌افزوده بسیار بالا در خطوط تولید و تولید فولادهای ویژه یا آلیاژی از دیگر عوامل ارتقای بهره‌وری صنایع فولادی است که می‌تواند سوددهی قابل ملاحظه‌ای را به همراه داشته باشد. به‌طوری‌که با احداث کارخانه‌های تولید فولادهای ویژه آلیاژی با سرمایه‌گذاری حدود ۵۰ درصد بیش از فولادهای معمولی، می‌توان تقریبا ۳۰۰ درصد قیمت فروش محصولات فولادی را مطابق قیمت‌های جهانی ارتقا داد. عامل دیگر، افزایش ظرفیت کارخانه‌های در دست احداث است که باتوجه به سرمایه گذاری متناسب، نرخ بازده داخلی (IRR) را به‌طور چمشگیری افزایش خواهد داد.

بهره‌وری صنعت فولاد یکی از محورهایی است که در دهمین دوره همایش و نمایشگاه «چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» که اول و دوم بهمن در مرکز همایش‌های صداوسیما با ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» و همکاری مجتمع فولاد مبارکه اصفهان و شرکت معدنی و صنعتی چادرملو برگزار می‌شود، بررسی خواهد شد. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند با شماره تلفن‌های ۴۲۷۱۰۱۸۰ و ۴۲۷۱۰۱۸۶ تماس بگیرند یا به وب‌سایت  http://events.den.ir مراجعه کنند.

فریال مستوفی - رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران