حرکت خلاف جهت بازار کار

به گزارش می متالز، براساس گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری پاییز ۹۸ معادل ۶/ ۱۰ درصد بوده که نسبت به عدد این شاخص در پاییز سال‌های ۹۴ تا ۹۷، در سطح کمتری قرار می‌گیرد. از تعداد بیکاران در بازار کار، حدود ۳۲۴ هزار نفر نسبت به پاییز سال گذشته کاسته شده که عمده این کاهش در گروه سنی جوان گزارش شده است.

آخرین تصویر بیکاری

مرکز آمار داده‌های مربوط به بازار کار در فصل سوم سال را منتشر کرد. براساس نتایج این آمارگیری در پاییز ۱۳۹۸، نرخ بیکاری معادل ۶/ ۱۰ درصد گزارش شده است. نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر نسبت به پاییز ۹۷، کمتر شده است چراکه در فصل مشابه سال قبل، نرخ بیکاری معادل ۸/ ۱۱ درصد بوده است. از این‌رو از تعداد بیکاران در یک‌سال منتهی به فصل پاییز، نزدیک به ۳۲۵ هزار نفر کاسته شده است. در کنار آن نرخ مشارکت نسبت به پاییز سال قبل با عقبگرد همراه بوده است. نرخ مشارکت که در پاییز ۹۷ معادل ۵/ ۴۴ درصد گزارش شده بود، در پاییز امسال با ۲/ ۰ درصد کاهش همراه شد. این نرخ، نسبت جمعیت خواهان شغل را در قیاس با جمعیت کل می‌سنجد. کل جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در پاییز امسال نزدیک به ۶۱ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر گزارش شده که در قیاس با فصل مشابه ۹۷، حدود ۶۷۰ هزار نفر رشد را نشان می‌دهد. اما رشد جمعیت خواهان شغل، به این میزان نبوده است و بخشی از آن می‌تواند به دید منفی نسبت به بازار کار مربوط باشد. هر چند نرخ مشارکت پاییز امسال، در قیاس با روند کلی نرخ مشارکت در بازار کار ایران، عدد پایینی محسوب نمی‌شود. نرخ مشارکت در پاییز سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶، کمتر از عدد پاییز امسال بوده است. در هر حال، افت نرخ بیکاری از افت نرخ مشارکت بیشتر گزارش شده، در نتیجه باید بر تعداد شاغلان کشور در این مدت افزوده شده باشد. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که تعداد شاغلان کشور به بیش از ۲۴ میلیون و ۴۴۶ هزار نفر افزایش یافته است. از این‌رو میزان اشتغال‌زایی اقتصاد ایران از پاییز ۹۷ تا پاییز ۹۸ معادل ۴۷۲ هزار نفر بوده است. نسبت اشتغال نیز که تعداد شاغلان به کل جمعیت در سن کار را نشان می‌دهد با بهبود ۴/ ۰ درصدی به ۶/ ۳۹ درصد ارتقا یافته است. بنابراین می‌توان گفت که به ازای هر ۱۰ نفر ایرانی در سن کار، تقریبا ۴ نفر شاغل هستند. رشد تعداد شاغلان در شرایط رکودی اقتصاد ایران می‌تواند چندین فرضیه داشته باشد؛ نخست اینکه هزینه استخدام نیروی کار به‌صورت اسمی در طول یک سال اخیر درحال کاهش بوده است. به‌دلیل عقب‌ماندن دستمزدها از تورم، درآمدهای اسمی بنگاه‌ها از هزینه پرسنل سبقت گرفت و به همین دلیل، نیروی کار ارزان رشد کرد. هر چند به‌دلیل نبود آمارهایی از وضعیت دستمزدی کارگران، نمی‌توان به قضاوت دقیقی در این‌باره رسید. فرضیه دیگری که می‌تواند مطرح باشد اینکه به‌دلیل شرایط تورمی و رشد هزینه‌ها، افراد ناچار به پذیرش شغل‌هایی شده‌اند که پیش‌تر حاضر به پذیرش آن نبوده‌اند و در حقیقت، بخشی از جمعیت جوان و تحصیلکرده، به این دلیل جذب بازار کار شده‌اند.

اشتغال جوانان

نرخ بیکاری در گروه سنی جوان در پاییز امسال نسبت به سال گذشته با کاهش همراه شده است. تعداد کل بیکاران در گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ معادل ۲ میلیون و ۱۶۰ هزار نفر گزارش شده است که نشان می‌دهد تقریبا ۷۵ درصد از کل بیکاران را جوانان تشکیل می‌دهند. هرچند نرخ بیکاری گروه سنی جوان در قیاس با پاییز سال گذشته با افت ۴/ ۱ درصدی به ۹/ ۱۷ درصد رسیده است، اما همچنان از نرخ بیکاری کل فاصله قابل‌توجهی دارد. تعداد بیکاران جوان ۱۸ تا ۳۵ ساله، در پاییز سال گذشته به میزان ۲۰۳ هزار نفر از پاییز سال جاری بیشتر بود. با این حساب، سهم جوانان از کل کاهش تعداد بیکاران در پاییز امسال، معادل ۶۲ درصد بوده است. عمده این کاهش در جوانان ۲۴ سال به بالا صورت گرفته است چراکه طبق داده‌های مرکز آمار، کاهش تعداد بیکاران ۱۵ تا ۲۴ ساله، معادل ۶۷ هزار نفر ثبت شده است. تقریبا ۷۷ درصد از کاهش جمعیت بیکار جوان، متعلق به مردان بوده است. از جمعیت بیکار ۱۸ تا ۳۵ ساله مرد بیش از ۱۵۶ هزار نفر کاهش یافته است. در فصل گذشته نرخ بیکاری جمعیت جوان مرد معادل ۷/ ۱۴ درصد بوده است. درحالی‌که نرخ بیکاری جمعیت جوان زن، معادل ۳/ ۲۹ درصد گزارش شده است که شانس کاریابی پایین زنان نسبت به مردان را نشان می‌دهد. هر چند نرخ بیکاری زنان جوان نیز در قیاس با پاییز سال گذشته معادل ۲/ ۱ درصد بهبود یافته است.

در کنار جوانان، از نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر فارغ‌التحصیل آموزش عالی نیز در پاییز ۹۸ کاسته شده است. نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان که در پاییز سال قبل معادل ۶/ ۱۸ درصد بود، با ۲/ ۱ درصد کاهش به ۴/ ۱۷ درصد رسید. از این‌رو، تقریبا به میزان ۵۷ هزار نفر از بیکاران فارغ‌التحصیل آموزش عالی کاهش یافت. با این‌حال این کاهش به میزان کاهش جمعیت بیکار بدون تحصیلات عالی نبود؛ چراکه سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل از کل بیکاران کشور نسبت به سال گذشته ۶/ ۲ درصد افزایش یافت. در پاییز ۹۸ بیش از ۴۳ درصد از جمعیت بیکار را فارغ‌التحصیلان آموزش عالی تشکیل داده‌اند که نشان از شکاف جدی در این بخش دارد.

وضعیت در استان‌ها

نرخ بیکاری کل کشور معادل ۶/ ۱۰ درصد گزارش شده، اما نرخ بیکاری در استان‌های مختلف در طیف ۴/ ۵ تا ۳/ ۱۶ درصد قرار داشته است. در دو استان خراسان‌رضوی و خراسان‌جنوبی در فصل پاییز، بازار کار وضعیت مطلوبی را سپری کرده است. نرخ بیکاری در خراسان‌جنوبی معادل ۴/ ۵ درصد و در خراسان‌رضوی برابر با ۳/ ۶ درصد مخابره شده است. نرخ مشارکت نیز در هر دو استان مذکور، نسبت به میانگین کشوری بالاتر بوده است. به‌صورت دقیق‌تر، نرخ مشارکت در خراسان‌رضوی معادل ۴/ ۵۲ درصد بوده که بالاترین نرخ مشارکت در بین استان‌های کشور محسوب می‌شود. علاوه بر این دو استان، در استان‌های ایلام، بوشهر، تهران، خراسان‌شمالی، زنجان، سمنان، فارس، گلستان، مازندران، مرکزی و همدان نیز نرخ بیکاری تک‌رقمی بوده است. اما در آن سوی طیف، بدترین وضعیت بازار کار در استان‌های کرمانشاه و چهارمحال و بختیاری رقم خورده است. در بین ۳۱ استان کشور، تنها در این دو استان، نرخ بیکاری بالای ۱۶ درصد بوده است. از حیث عملکرد بازار کار نسبت به پاییز سال گذشته، بیشترین پیشرفت در استان سیستان‌وبلوچستان مشاهده شده است. در این استان نرخ بیکاری از ۷/ ۱۵ درصد در پاییز ۹۷، با ۶/ ۳ درصد افت به ۱/ ۱۲ درصد نزول کرده است. پس از این استان، البرز، اصفهان و خراسان‌جنوبی قرار می‌گیرند که افت ۳ درصدی نرخ بیکاری در بازه یک ساله را تجربه کرده‌اند. از آن‌سو، نرخ بیکاری در استان هرمزگان به میزان ۳ درصد و در استان مرکزی به میزان ۲ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر  و تصویر بازار کار تیره‌تر شده است.