۱۴۰۰ میلیارد دلار ثروت زیرزمین

به گزارش می متالز، کشور ایران از نظر معادن و ذخایر معدنی جزء 5 کشور برتر محسوب می‌شود که فعالیت اکتشافی آن هم نسبت به چند سال اخیر چند برابر افزایش یافته ولی عمق اکتشافات، نسبت به فعالیت کشورهای دیگر بسیارمحدود است و به عبارتی با فعالیت کشورهای دیگر قابل قیاس نیست. همچنین باید گفت نقش معادن در توسعه اقتصادی کشور ما بسیار پر رنگ است. بعد از اجرایی شدن برجام وضعیت معادن بسیار بهتر از قبل شد و کشورهای دیگر همکاری خود را با ایران آغاز کردند که البته هنوز هم برخی از تحریم‌ها وجود دارد، اما روند فعالیت معادن رو به رشد است. اولویت اصلی دولت دوازدهم، معادن و صنایع معدنی است که باید امیدوارد بود تا در این خصوص تحولات عظیم و چشمگیر انجام شود و در این میان بورس اوراق‌بهادار و بورس‌کالا هم باید فعال‌تر شوند، همچنین دولت هم باید اجازه دهد تا مدیران بتوانند تصمیمات جسورانه بگیرند.

مهدی کرباسیان درباره ی وضعیت کنونی معادن، سرمایه معدنی کشور، برنامه‌‌ریزی دولت در خصوص تأمین‌مالی معادن، فعالیت‌های شرکت ایمیدرو در بهبود وضعیت اقتصادی، ارزیابی وضعیت بورس‌کالا و فعال‌تر شدن بازار سرمایه با خبرنگاران به گفت‌وگو نشست که در ادامه می‌خوانید:

کمی در خصوص وضعیت کنونی معادن توضیح دهید؟

معدن و مواد معدنی، مواردی هستند که پایان می‌یابند و میلیون‌ها سال زمان می‌برد تا معدن بوجود آید. باید گفت که معدن پایان‌پذیر است و منابع معدنی مانند همه کشورهای دنیا نیست. برخی از کشورها از منابع‌معدنی محروم هستند یا غنی نیستند ولی کشور ما جزء یکی از کشورهای معدنی است. در حال حاضر گفته می‌شود که ایران پانزدهمین کشور معدنی دنیا از نظر ذخایر محسوب می‌شود که این عدد درست نیست، چون کشور ایران فعالیت اکتشافی نداشته، ولی اگر این فعالیت انجام شده بود، می‌توانستیم عدد دقیق‌تری اعلام کنیم و با صراحت می‌توان گفت که کشور ما در این خصوص جزء 5 کشور برتر دنیاست. دلیلش هم این است که در ایران فعالیت اکتشافی تا سال 93، 100 هزار کیلومتر مربع بوده و در حال حاضر این عدد چندین برابر چند سال قبل است. بیشتر منابع معدنی ایران روی زمین است، یعنی معادنی که کشف شده مانند گل‌گهر، چادرملو، زرشوران، و سنگان و... منابع روی زمین هستند. در نتیجه می‌توان گفت فعالیت ما عمیق نبوده، در ایران بالاترین عمق معادن 300 متری است که این عمق هم به زغال‌سنگ تعلق دارد ولی این فعالیت با عمق 2تا 3 هزار‌متری در کشورهای دیگر انجام می‌شود.  برخی کشورها به دلیل منابع زیرزمینی محدود معدنی خود، در دریا فعالیت می‌کنند. از طرفی هم کشور ایران به دلیل تحریم از پیشرفت معدنی بازمانده که خوشبختانه توانستیم در دو سال اخیر با کشورهای معتبر دنیا ارتباط برقرار کنیم و آنها هم تمایل داشتند با کشور ما همکاری داشته باشند. بنابراین باید گفت مسئله معادن در کشور ما بسیار مهم است. به نظر می‌رسد اولویت اصلی دولت دوازدهم، معادن و صنایع معدنی باشد که امیدواریم در این دولت تحول عظیم و چشم‌گیر انجام شود. همچنین در این زمینه نقشه راه 4 ساله طرح شده که این طرح دارای 71 بند است و باید با حضور وزیراقتصاد نهایی شود.

سرمایه معدنی کشور ایران چقدر است و پیش‌بینی شما در این خصوص چیست؟

سرمایه معدنی ایران تا قبل از سال 93، حدود 700 میلیارد بوده که این عدد تقریبی و حدودی است. پیش‌بینی ما این است که حتما این عدد دو برابر شود. جالب است بدانید، کشورهای آمریکایی و انگلیسی پس از مسئله فروپاشی طالبان در افغانستان بررسی اکتشافی معادن و منابع معدنی این کشور را انجام دادند که حدود یک هزار میلیارد دلار بوده است.

خوشبختانه تاکنون در کشور ما، 68 نوع ماده معدنی شناسایی شده که این تعداد مواد معدنی با محدودیت‌های اکتشافی انجام شده و این محصولات زغال سنگ، روی، طلا و مس و... هستند. معادن در بحث اقتصادی بسیار موثر است و می‌تواند موجب رشد آن منطقه شود. بنابراین معدن از بعد اقتصادی و توسعه‌ای بسیارمهم بوده و هست، همچنین نکته مهم، سایه نفت بر اقتصاد کشور است که بسیار نقش پررنگی دارد. در سال‌های 1331 و 1332 اقتصاد کشور به سمت تجارت و اقتصاد دولتی پیش رفت و پس از انقلاب به دلیل جنگ این موضوع ریشه‌ای‌تر شد، درنتیجه تفکر این موضوع ادامه پیدا کرد.

سرمایه‌گذاری این حجم از مواد معدنی چه مقدار باید باشد؟

حوزه معدن دو خصوصیت دارد، اول اینکه زنجیره معدن و صنایع معدنی، سرمایه‌بری بالایی دارد و دوم اینکه زود بازده نیست و بازده آن زمان‌بر است و شاید 30 تا 50 سال هم زمان ببرد.50 میلیارد دلار منابع مالی در این حوزه برای سرمایه‌گذاری نیاز است که حدود 30 میلیارد دلار در حوزه زنجیره فولاد و 20 میلیارد دلار هم در موارد دیگر لازم است.

چقدر به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی در این خصوص نیاز است؟

اساسا سیاست دولت این است که اصل 44 را اجرایی کند. خوشبختانه تاکنون دولت به جز دو معدن انگوران و زرشوران، مالکیتی در حوزه معدن و صنایع معدنی نداشته و ندارد. همچنین تصمیم‌گیری‌های واگذاری موجب شده تا زنجیره بر هم بخورد، در حوزه فولاد، سنگ آهن، شمش و کنسانتره انحصار وجود دارد. ضمن اینکه واگذاری‌ها موجب شده، توسعه برای مالکین غیردولتی در اولویت دوم قرار گیرد و فقط تقسیم سود برای آنها مهم‌ باشد. دو شرکتی که توانستند در سال گذشته با موفقیت فعالیت خود را انجام دهند، شرکت‌های فولاد مبارکه و ملی مس بوده است. فولاد مبارکه پروژه‌های نیمه‌تمام خود را با قوت به اتمام رساند و طرح‌های جدید را آغاز کرده ولی برخی از شرکت‌های دیگر مانند فولاد خوزستان در طول چهارسال گذشته، طرح توسعه‌ای نداشته و کارخانجات فولاد اکسین و فولاد اهواز هم به همین منوال بوده که این مشکلات ناشی از جدال سهامداران، نبود منابع مالی و عدم تصمیم‌گیری مدیران است.

شرکت‌های پتروشیمی مدعی هستند از زمانی که خصوصی‌سازی انجام شده در مناسبات بین‌المللی به مشکل برخوردند، از نظر شما این موضوع درست است و در صنایع دیگر هم این مشکلات دیده می‌شود؟

بله، درست است. زمانی که زنجیره گسسته شد، این مشکلات به وجود آمد و همچنان هم ادامه دارد.

در خصوص نیاز 50 میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری، چه بخشی از این تأمین‌مالی توسط دولت انجام می‌شود و در این خصوص برنامه‌ریزی شده است؟

پروژه‌ها باید از طریق بخش‌خصوصی تأمین و سرمایه‌گذاری شوند و شرکت‌هایی هم که توان مالی دارند باید برای تکمیل زنجیره خود تلاش کنند.

به نظرم باید پس از شمش و فولاد، کارخانجات با تکنولوژی جدید تأسیس شوند، به گونه‌ای که بتوانند مبنای صادرات شوند. بنابراین ما در این خصوص اعتقاد داریم که دولت، وزارت صنعت، معدن و تجارت باید از این حوزه را حمایت کند تا این سرمایه‌گذاری انجام شود. همچنین باید گفت اعدادی که در حوزه صنایع معدنی وجود دارند، بسیار چشمگیر هستند. از این‌رو بدون این موارد، سرمایه‌گذاری و تأمین‌مالی خارجی امکان‌پذیر نیست. خوشبختانه دولت پس از برجام تلاش بسیاری در این زمینه کرده است. باید پذیرفت برجام موجب همکاری شرکت‌های معتبر دنیا با شرکت‌های ایرانی شد و مهمتر این است که بانک‌های خارجی دوباره همکاری خود را با شرکت‌های ایرانی آغاز کردند و صندوق‌های ضمانت صادرات اروپایی و آسیایی معتبر، همکاری خود را با کشور ما آغاز و تحریم‌ها را از بین بردند. به تازگی هم قراردادهای جدیدی منعقد شده که نشان‌دهنده آن است که اجرایی‌شدن برجام تأثیر مثبتی در این حوزه داشته است.

ابزاری در بورس آمده که در دنیا هم وجود دارد، این ابزار می‌تواند در خصوصی‌سازی منطقی کمک کند، آیا از این ابزارهای موجود در صنعت ‌و معدن استفاده می‌شود؟

چاپ اوراق مشارکت ارزی و ریالی، صندوق پروژه، فروش کل محصولات در بورس‌کالا و حمایت از شرکت‌های سهامی عام و پذیرش آنها در بورس، به سلامت اقتصادی و توسعه کشور کمک می‌کند که بورس در این زمینه بسیار نقش پررنگی دارد. به نظرم بورس به دلیل سیستم نظارتی یا به این دلیل که هنوز دولت به این باور نرسیده که سیستم تأمین‌مالی از طریق بورس کمتر از سیستم بانکی و پولی نیست، موجب شده که بورس با کندی پیش رود. اگر خواستار توسعه سیستم بانکی هستیم، باید بورس ما جسورتر، باشهامت بیشتر و با تصمیم‌گیری بهتر کار خود را انجام دهد و باید دولت هم در این خصوص به کمک بورس بیاید، البته باید ریسک آن را هم بپذیرند. زمانی که در حد وسیعی این فعالیت انجام می‌شود، ممکن است در این میان اشتباهی هم به وجود بیاید. از طرفی هم همه مردم عاقل هستند و می‌دانند کجا باید سرمایه‌گذاری کنند، اگر مسیر سرمایه‌گذاری افراد جامعه بسته شود به ناچار در خارج از کشور سرمایه‌گذاری می‌کنند که در دولت قبل هم این اتفاق رخ داد. طبق گفته‌ها 600 تا 700 میلیارد دلار در یک دوران کوتاه، پول از کشور خارج شد که اگر بخواهیم این پول‌ها در چرخه اقتصادی قرار بگیرد، باید سازمان بورس فعال‌تر شود و همین‌طور دولت و قویه قضاییه هم باید تصمیم جسورانه بگیرد. باید گفت یکی از موفقیت‌های دولت چین که توانست جزء کشورهای برتر از جهت کسب‌وکار قرار بگیرد، تصمیم اساسی برای پیشرفت اقتصاد کشور چین بود. این کشور زنجیره اقتصادی را برهم نزد، فقط مدیریت کشور خصوصی شد. در نتیجه باید اجازه داد همه مدیران تصمیمات جسورانه بگیرند.

ایمیدرو قصد ندارد برای توسعه اقتصادی از صندوق‌های بادرآمد ثابت استفاده کند؟ آیا این صندوق‌ها کمکی به وضعیت اقتصاد می‌کند؟

بخش خصوصی به دلیل ریسک زیاد وارد سرمایه‌گذاری‌ها نمی‌شود و برای اینکه ریسک آن کمتر شود باید دولت هم در این موضوع ورود کند. در حال حاضر در الیگودرز، لرستان، آذربایجان غربی و کهگیلویه و بویراحمد طرح‌ها تعریف شده‌اند. بنابراین باید از ابزار بورس برای توسعه پروژه‌ها و ایجاد پروژه‌های جدید استفاده کرد.

در حال حاضر یکی از گرفتاری‌های صنعت فولاد صادرات است، به نظر شما این مشکل وجود دارد و شرکت ایمیدرو چه کمکی می‌تواند انجام دهد؟

در حال حاضر قیمت‌ها، قیمت تمام شده است و اگر این قیمت کاهش پیدا نکند، کالا قابل رقابت نخواهد بود. شرکت‌های مهم در خصوص صنعت سنگ‌آهن، کشورهای استرالیا و برزیل هستند و بزرگترین تولید‌کننده در این زمینه محسوب می‌شوند. تعداد نفراتی که در این کارخانه‌ها فعالیت می‌کنند، بسیار محدود هستند. همچنین نکته مهم در خصوص زیر ساخت‌ها، راه‌آهن است که از مبدا تا مقصد این رفت‌و‌آمد انجام می‌شود، همچنین سرعت آن عالی و زمانی که به بندر می‌رسد، کشتی‌های400 هزار تنی دارد. در نتیجه، این موارد قیمت تمام شده را کاهش می‌دهد.  در ایران از نظر برق، انرژی و گاز امتیاز وجود دارد که نکته بسیارمهمی است ولی باید پذیرفت که از لحاظ زیرساخت‌های بندر، آب، برق، استفاده از نیروگاه‌ها، گاز و مکان‌‌یابی وضعیت آنها بسیار بهتر از ایران است.

یکی از بحران‌های جدی کشور ما مسئله آب است، در سال‌های اخیر با کمک سرمایه‌گذاران مشکل برق‌وگاز برطرف شد ولی در خصوص آب هنوز با وزارت نیرو در حال مذاکره هستیم که امیدوارم این مشکل هم رفع شود. همچنین این پیگیری بر عهده دولت بوده و وزارت نیرو باید این اقدام را انجام می‌داد ولی متاسفانه به دلیل کمبود بودجه، به ناچار تمام مسئولیت به سرمایه‌گذاران واگذار شده که معنای این موضوع یعنی عدم رقابت.

بورس‌کالا هنوز در کشف قیمت‌ها موفق نشده، قیمت‌ها دستوری و ورود شرکت‌ها اجباری است، شما این نهاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این مشکلات را قبول دارید و چه راهکاری برای رفع این‌گونه مشکلات پیشنهاد می‌دهید؟

اقتصاد آزاد، به این معناست که عرضه و تقاضا در همه حوزه‌ها وجود داشته باشد که تاکنون در ایران این‌طور نبوده و باید بپذیریم که در کشور ما محدودیت‌های اقتصادی بسیاری وجود دارد. کشوری که دچار تحریم است و هر روز رئیس‌جمهور آمریکا تهدیدوار سخن می‌گوید، نمی‌تواند اقتصاد آزاد داشته باشد. در نتیجه هنوز هم برخی از تحریم‌ها رفع نشده و باید گفت که بورس‌کالا با تعریف بین‌المللی، فاصله دارد. بنده حامی جدی بورس‌کالا هستم، تلاش ما بر این است که این بازار به سمت بهبودی پیش رود. به نظرم بورس‌کالا با شرایط فعلی، بسیار شفاف است.

 بورس از چه طریقی می‌تواند فعال‌تر شود و دولت چه کاری باید در این راستا انجام دهد؟

به نظر می‌رسد وزیر اقتصاد دولت دوازدهم به بحث بورس معتقد است، همچنین باید توانست مشکلاتی از قبیل بانکی، تأثیر بانک‌ها بر بورس اوراق بهادار، فساد و رانت را رفع کرد. توجه وزیر اقتصاد به بورس نشان‌دهنده آن است که دولت در این خصوص بسیار تصمیمات جدی گرفته و خوشبختانه جلسات بسیار خوبی هم در حوزه بورس‌کالا با حامد سطانی‌نژاد برگزار شد که امیدواریم این حوزه فعال‌تر از قبل شود. در آخر باید گفت، به نظرم سازمان‌بورس باید در رابطه با جذب مالی به بازارها کمک کند.