جزر و مد ارزی در نرخ تورم

به گزارش می متالز،  بررسی‌ها نشان می‌دهد که جهش نرخ ارز طی سال‌های ۹۶ و ۹۷، نرخ تورم را از مسیر کاهشی خود منحرف کرد و در مسیر صعودی قرار داد. اما گذر نرخ ارز از قله افزایشی و قرار گرفتن آن در مسیر کاهشی، باعث شد که روند نرخ تورم نیز کاهشی شود. مشاهدات حاکی از آن است که در سال‌جاری با توجه به فروکش کردن نرخ ارز آرام‌آرام نرخ تورم خوراکی‌ها و غیرخوراکی‌ها به سطح بلندمدت خود بازگشته‌اند.

مطابق بررسی‌ها جهش نرخ ارز بیشتر بر نرخ تورم خوراکی‌ها اثرگذار بوده است، اما اثر آن در تورم گروه غیرخوراکی‌ها و خدمات کمتر بوده است. بیشترین رقم تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها در فروردین سال جاری رقم خورد که به ۸۵ درصد رسید. این درحالی است که بیشترین تورم نقطه به نقطه غیرخوراکی‌ها نیز در سطح ۴۰ درصد در خرداد ماه سال‌جاری رقم خورده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه دلار نیز با رقم ۲۷۳ درصد در مهرماه سال ۱۳۹۷ ثبت شده است. این گزارش به بررسی روند نرخ ارز و اثر آن در کالاهای خوراکی و غیرخوراکی می‌پردازد.

مسیر نرخ ارز در دو سال اخیر

اقتصاد ایران در سال ۹۷، با یک شوک ارزی دیگر روبه‌رو شد. قیمت دلار در بازار آزاد که تا پایان اسفند ماه سال ۱۳۹۶ در سطح ۴ هزار و ۶۰۰ تومان قرار داشت، با توجه به تشدید تحریم‌ها در اقتصاد کشور و همچنین انتظارات تورمی روند صعودی را طی کرد به نحوی که در نیمه سال ۹۷ متوسط قیمت دلار به بیش از ۱۲ هزار تومان رسید. در این مدت نرخ ارز با یک شیب قابل‌توجهی افزایش پیدا کرد و حتی در مهرماه سال‌جاری متوسط قیمت دلار به ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان رسید. این قیمت را می‌توان پیک قیمت دلار در سال‌های اخیر عنوان کرد. البته منظور از پیک قیمت، متوسط نرخ آزاد دلار در یک ماه است، زیرا در برخی از روزها نرخ دلار به سطوح بالاتر نیز رسیده بود و در برخی از روزها به نزدیکی ۲۰ هزار تومان نیز رسید. اما ماندگاری دلار در فازهای بالا پایدار نبوده و روند آن به‌خصوص در ابتدای سال‌جاری نزولی بوده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که عمق معاملات در قیمت‌های بالای ارزی در آن زمان بسیار کم بود.

براساس گزارش شاخص ماهانه بانک مرکزی متوسط قیمت دلار در مرداد و شهریور ماه سال‌جاری به سطح یازده هزار تومان رسیده است. تا آبان ماه سال‌جاری نیز سطح قیمت دلار در کانال یازده هزار تومان قرار داشت، اما این رقم در آذر ماه به سطح ۱۲ هزار و ۸۲۰ تومان رسیده است. همچنین آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد که متوسط قیمت دلار در ماه‌های اخیر کمی افزایش یافته و به سطح ۱۳ هزار و ۴۰۰ تومان در دی ماه رسیده است.

روند رشد نقطه به نقطه ارز در دو سال اخیر به نحوی بوده که در سال ۱۳۹۷ با سرعت قابل‌توجهی افزایش یافته و از ۲۳ درصد در فروردین ماه این سال تا ۲۷۳ درصد در مهرماه سال‌جاری رسید. اما پس از آن با یک شیب ملایم‌تری روند نزولی را طی کرد تا حدی که در شهریور ماه سال‌جاری این روند به منفی ۹/ ۸ درصد رسید. در دو ماه آذر و دی ماه سال‌جاری با توجه به افزایش نسبی قیمت ارز، رشد نقطه به نقطه دوباره در فاز مثبت قرار گرفته است. سوال اینجاست این روند رفت و برگشت نرخ ارز، در دو سال اخیر نرخ تورم را به چه شکل تغییر داده است؟‌

اثر تورم خوراکی با وقفه ۶ ماهه

بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش نرخ ارز باعث شده که هم تورم خوراکی‌ها و تورم غیرخوراکی‌ها روند صعودی به خود بگیرند، اما اثر آن بر تورم خوراکی‌ها بیشتر بوده است. درخصوص اثر افزایش تورم نقطه به نقطه بر تورم خوراکی‌ها می‌توان دو نکته را مشاهده کرد: نخست اینکه بیشترین رشد نقطه به نقطه نرخ ارز در مهر ۹۷ ثبت شده، در جایی که نرخ ارز نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن به میزان ۲۷۳ درصد رشد کرده است. این درحالی است که بیشترین تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها در فروردین ماه سال ۹۸ تا سطح ۸۵ درصد گزارش شده است.

در نتیجه قله تورمی خوراکی‌ها با یک وقفه ۶ ماهه از قله رشد ارزی ثبت شده است. همچنین سطح ثبت شده برای قله ارزی، حدود سه برابری قله تورمی است. به بیان دیگر می‌توان به‌طور واضح این موضوع را بیان کرد، که اگر چه نرخ ارز طی این مدت به حدود سه برابر رسیده است، اما سطح متوسط قیمت‌های خوراکی‌ها کمتر از دو برابر شده است. در نتیجه دارای رشد همپایی نبوده است. پس از کاهش متوسط نرخ ارز در ماه‌های اخیر نسبت به قله افزایشی، نرخ تورم کالایی نیز با یک شیب ملایم شروع به کاهش کرده است و براساس آخرین آمار در دی ماه به رقم ۲۴ درصد رسیده است. با توجه به روند کنونی نرخ ارز، می‌توان پیش‌بینی کرد که تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها در ماه‌های آینده می‌تواند به روند نزولی خود ادامه دهد، اما اگر نرخ ارز دوباره در مسیر صعودی قرار گیرد، در نتیجه می‌توان پیش‌بینی کرد که اثر آن بر تورم خوراکی‌ها افزایشی باشد.

اثر ملایم در تورم غیرخوراکی‌ها

اما تورم غیرخوراکی‌ها نیز مانند تورم خوراکی‌ها از افزایش ارز متاثر شدند، اما نکته قابل‌توجه این است که شدت اثر ارز بر تورم غیرخوراکی‌ها کمتر بوده است. این موضوع نیز می‌تواند واضح باشد، زیرا بسیاری در گروه غیرخوراکی‌ها و خدمات، بسیاری از افزایش قیمت‌ها کمتر از تغییرات ارز متاثر می‌شوند و در برخی مواقع افزایش نرخ خدمات به شکل قراردادی تعیین می‌شود، مطالعات بسیاری نیز نشان می‌دهد که در بلندمدت همبستگی نرخ ارز و تورم خوراکی‌ها بیشتر از سایر گروه‌ها است.

بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه گروه غیرخوراکی در خرداد رقم خورده، جایی که این رقم به ۴۰ درصد رسیده است، اما پس از آن تورم این بخش نیز روند نزولی را در پیش گرفته و براساس آخرین آمارها در دی ماه سال‌جاری نرخ تورم نقطه به نقطه بخش غیرخوراکی‌ها در سطح ۲۷ درصد قرار دارد. نکته قابل‌توجه این است که در دی ماه سال‌جاری، تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها و غیرخوراکی‌ها و رشد نقطه به نقطه نرخ ارز به یک همگرایی در کانال ۲۰ درصدی رسیده است. البته در ماه‌های اخیر، نوسانات نرخ ارز کمی افزایش یافته است، اما به نظر نمی‌رسد که این نوسان رمق دو سال قبل را داشته باشد و به‌نظر می‌رسد که در کوتاه‌مدت تهدیدی از سوی ارز بر تورم خوراکی‌ها و غیرخوراکی‌ها وجود نخواهد داشت.