تحلیلی از وضعیت تولید و صادرات سیمان ایران

به گزارش می متالز، در ادامه متن کامل این مقاله آمده است:

یکی از نمودهای بارز توسعه یافتگی در هر کشور، رشد اقتصادی ناشی از فعالیت صنایع مختلف است. در این میان نقش صنایعی را که به نوعی شریان‌های بنیادین جامعه صنعتی محسوب می‌شوند، نباید از نظر دور داشت. صنعت سیمان به عنوان یکی از صنایع پایه، نقش اساسی را در توسعه‌ی زیرساخت‌های اقتصادی-اجتماعی هر کشور بر عهده دارد. این صنعت یکی از صنایع بسیار مهم، پرشتاب و تأثیرگذار در توسعه و رشد صنعتی هر کشور محسوب می‌شود؛ به طوری که امروزه به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌ی صنعتی مورد توجه قرار می‌گیرد. سیمان یکی از مهم‌ترین کالاهای صنعتی جهان امروز به حساب می‌آید. اهمیت این کالا از ویژگی این محصول به عنوان یکی از تأمین کنندگان نیازهای اساسی فعالیت‌های سازه‌ای ناشی می‌شود. کاربرد اصلی سیمان در ساختمان و تأسیسات، راه‌سازی، سدسازی، کانال‌کشی و رویه‌های بتنی به جای آسفالت است.

تولید سیمان در دنیا در سال ۲۰۱۵ برابر با ۴٫۱ میلیارد تن می‌باشد. کشور چین به تنهایی حدود ۵۸% از کل تولید سیمان را در دست دارد. ایران در سال ۲۰۱۵ با تولید ۵۸٫۶ میلیون تن سیمان در رتبه ۹ جهان قرار داشت که در سال ۲۰۱۶ با ۱۰% کاهش تولید به میزان ۵۳ میلیون تن به رتبه ۱۳ جهانی تنزل پیدا کرد. در حالی که تولید جهانی در سال ۲۰۱۶ حدود ۲% افزایش داشت. به طور مثال کشور ژاپن در سال ۲۰۱۵ با تولید ۵۴٫۸ میلیون تن سیمان در رتبه ۱۲ جهان قرار داشت که با افزایش ۲% تولید خود در سال ۲۰۱۶، به جایگاه ۹ دست یافت. با وجود کاهش تولید سیمان ایران در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵، ظرفیت تولید سیمان کشور همچنان در حال افزایش بود، به طوری که در سال ۱۳۹۳ با ۶٫۴% کاهش تولید، ۲٫۶% افزایش ظرفیت، در سال ۱۳۹۴ با ۱۱٫۷% کاهش تولید، ۰٫۴% افزایش ظرفیت و در سال ۱۳۹۵ نیز با ۱٫۴% کاهش در تولید، ۴٫۸ % افزایش در ظرفیت تولید را داشته است. علت کاهش در تولید مربوط به رکود شدید بخش مسکن و کاهش تقاضای کشورهای همسایه به دلایلی نظیر جنگ داخلی، تحولات منطقه‌ای و سیاست‌های تعرفه‌ای است. با توجه به پیش‌بینی افزایش سرانه‌ی مصرف جهانی سیمان، در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، کسب جایگاه سوم جهانی با ظرفیت تولید سالانه ۱۲۰ میلیون تن برای صنعت سیمان و کسب رتبه اول در صادرات و ظرفیت تولید سیمان در منطقه، تعیین شده است. بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته از چشم‌انداز آینده صنعت سیمان ایران، از سال جاری تا ۲۰۲۰، روند افزایش میزان تولید و مصرف سیمان، صعودی با شیب ملایم خواهد بود ولی مازاد تولید روند نسبتا ثابتی را در پیش‌روی خود خواهد داشت. در حال حاضر، ۱۷ طرح توسعه در ایران در حال اجرا است که پس از تکمیل، ظرفیت تولید ایران به ۹۰ میلیون تن خواهد رسید.

در سال ۱۳۹۵، ایران حدود ۱۲ میلیون تن سیمان و محصولات مرتبط به ارزش ۶۹۵ میلیون دلار صادر نموده که رتبه دوم در صادرات بخش کامودیتی بعد از فولاد را دارا می‌باشد. بازارهای صادراتی عمده ایران کشورهایی از قبیل، عراق با سهم ۵۸%، افغانستان با سهم ۹% و کویت با سهم ۸% است. قسمت عمده صادرات سیمان ایران به کشور عراق است که این صادرات به علت قوانین داخلی عراق و حضوری رقبای دیگر نظیر ترکیه با مشکل مواجه شده است. کارخانه‌های عراقی از دولت خود درخواست کرده‌اند تا تعرفه‌ی بالاتری را برای سیمان ایران لحاظ کند. هم اکنون تعرفه صادرات سیمان به عراق با ۵% افزایش به ۴۵% رسیده است و این در حالی است که تعرفه صادارت سیمان عربستان به عراق حدود ۱۷% اعلام شده است. صادرات سیمان به عراق از سوی دولت عراق از تاریخ ۱۰ تیرماه ممنوع اعلام شده بود که با رایزنی‌های انجام شده، این ممنوعیت برطرف شد. در حال حاضر هر تن سیمان ایران به طور متوسط با قیمت ۵۰ دلار به عراق صادر می‌شود. دولت عراق در راستای احیای صنعت سیمان این کشور اقدام به فعالیت‌هایی نموده و با عقد قرارداد با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی مثل شرکت فرانسوی لافارژ، بازسازی صنعت سیمان این کشور و حرکت در مسیر خودکفایی صنعت سیمان را در دستور کار خود قرار داده است. افغانستان دیگر بازار مهم صادرات سیمان ایران است که میزان صادرات به این کشور نیز با حضور چین و صادرات سیمان آن، کاهش یافته است.

از جمله مسائل و مشکلاتی که موانع اصلی در صادرات محسوب می‌شوند، می‌توان به نداشتن تشکیلات منسجم در بازار منطقه، عدم وجود زیرساخت‌های مناسب، پایین بودن قیمت داخلی سیمان نسبت به صادرات آن، مشکلات حمل و نقل، عوارض راهداری و گمرک، حضور رقبای جدید، مشکلات ناشی از تحریم‌های بین‌المللی جهت انتقال پول، بهره‌برداری از طرح‌های توسعه، افزایش ظرفیت تولید سیمان در عراق، محدودیت‌ها و موانع تعرفه‌ای وضع شده از سوی عراق (به عنوان بزرگ‌ترین بازار مصرف سیمان ایران) اشاره کرد. بازار عراق برای صنعت سیمان ایران مهم و حیاتی است و اگر این کشور شروع به احداث واحدهای سیمان کند، بخش صنعت سیمان ایران و سهام آنها در بورس شروع به تنزل خواهد کرد. شاید راه حل بهتر و استراتژیک برای صنعت ایران این است که بجای احداث واحدهای جدید در داخل ایران برای احداث واحدهای جدید سیمان کشور در عراق اقدام گردد. با ممنوعیت صادرات به عراق، بخش مهمی از صادرات سیمان کشور کاهش پیدا کرده و ایران به دنبال افزایش حجم صادرات سیمان به افغانستان و دیگر بازارهای جدید است. با توجه به تقاضاهای مناسب برای کلینکر و سیمان ایران که در بازارهای جنوب شرق آسیا و نیز آفریقا وجود دارد، ضرورت تأمین بخشی از هزینه‌ی حمل دریایی این محصولات پیشنهاد می‌شود. دیدار اخیر سفیر سریلانکا و رئیس اتاق بازرگانی ایران و بیان مسائلی پیرامون درخواست تجار بزرگ سریلانکایی برای واردات سیمان، میلگرد، لوله‌های فولادی و مشتقات نفتی از ایران، خبر از گشایش پنجره‌ای امید بخش به بازار جدید سیمان ایران در امر صادرات خواهد بود.