وضعیت نابسامان کارگران معدن زرشوران / ۱۲۲ نفر از کارگران معدن در آستانه ناشنوا شدن!

به گزارش می متالز، معدن طلای زر‌شوران بزرگترین معدن طلای ایران است که در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع شده است و اکنون تمام امتیاز آن در اختیار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران قرار دارد. بنابر اعلام بسیاری از منابع، بر اساس مطالعات نهایی ذخیره قطعی معدن طلای زره‌شوران تکاب چهار میلیون تن کانسنگ طلا با عیار (۵.۸ ppm گرم در تن) برآورد شده است، اما ذخیره احتمالی این معدن ۳۰ میلیون تن با عیار متوسط ۵ ppm است.

قرار گرفتن این معدن با ارزش در یکی از نقاط دور افتاده کشور باعث شده تا علی‌رغم تلاش رسانه‌های محلی، صدای گله و شکایات مردم این منطقه به گوش رسانه‌ها و مسوولان نرسد؛ گله و شکایت‌هایی از جنس رعایت نکردن بهداشت کارگری، اختلالات زیست محیطی و مواردی از این قبیل.

چه بر سرکارگران معدن زرشوران می آید؟

اسناد و مدارک به دست آمده حاکی از وضعیت بسیار نابسامان بهداشت کارگری در این معدن است؛ بنا بر اعداد و ارقام درج شده در این اسناد تا پایان سال ۹۶، حداقل ۲۱ نفر با مشکل ریوی، ۱۱۲ با مشکل شنوایی و ۳ نفر با مشکل خطرناک قلبی مواجه بوده‌اند؛ قطعا بالا بودن میزان تراز فشار صوت نسبت به میزان استاندارد و بالا بودن میزان سرب، اسید کلریدریک، آمونیاک، آرسنیک و سایر مواد موجود در کارگاه‌ها بر این موضوع بی‌تأثیر نبوده است. در سال ۹۷ هم ارقام تقریبا مشابهی را شاهد بودیم و وضعیت تغییر چندانی پیدا نکرده بود، اما روند رو به بهبودی داشت.

به طور معمول انتظار می‌رود شرایط فعالیت برای کارگران به مرور زمان بهبود پیدا کند و مشکلات بهداشت کارگری این واحد معدنی با تذکرات داده شده برطرف شود، اما مدارک رسیده خبر از تشدید شرایط و افت سلامت محیط کار در این معدن می‌دهد؛ در نامه‌های ارائه شده توسط دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی این معدن از جمله کارگاه‌های با درجه خطر یک محسوب می‌شود.

کارگاه‌های دارای مشاغلی با ریسک غیرقابل تحمل، در ارزیابی مخاطرات ناشی از مواجهه با عوامل زیان آور، کارگاه درجه یک به شمار برده می‌شوند. مشاغلی با ریسک غیر قابل تحمل شامل مشاغلی است که در آن‌ها ترکیبات منتشره سرطانزا، ایجاد کننده فیبروز ریوی، ترکیبات موتاژن یا عواملی مثل سیلیس، آزبست، فلزات سرطان زا و ترکیبات آلی فرار منتشره در هوا وجود دارد که نیاز به توجه ویژه دارند. انتشار نامه‌ای مبنی بر بی‌توجهی در بازرسی و کنترل کمی ماجرا را دردناک‌تر می‌کند.

از طرفی اسناد به دست آمده حاکی از آن است که این آلودگی‌ها و مشکلات، تا همین چند وقت قبل هم بر طرف نشده و گویی معدن طلای زرشوران قصد رسیدگی به آن را ندارند، ساکنان محلی گر چه اطلاعات چندانی از بهداشت کارگری نداشتند اما در موارد بسیاری با بروز بیماری در اطرافیانشان مواجه شده بودند.

برخی اهالی ساکن منطقه علت فوت تعدادی از کارگران این معدن را بی‌توجهی به مسائل بهداشت کارگری می‌دانند و ظواهر تخلفات بر احتمال بروز این اتفاق دامن می‌زند، اما مسوولان این معدن صحبت‌های فوق را رد و تکذیب می‌کنند. بنابر اظهارات مسوولان این معدن، تمامی مشکلات این حوزه برطرف شده است.

ادعای روابط عمومی بزرگترین معدن طلای کشور مبنی بر رعایت اصول بهداشت کارگری!

روابط عمومی بزرگترین معدن طلای کشور گفت: «در جهت رسیدگی عملی به هشدار‌های اداره بهداشت در خصوص موارد مطرح شده اقدامات لازم در واحد‌های مختلف مدیریت HSEE به طور دائم انجام می‌گیرد. پایش‌های محیط کار تمام پرسنل با حضور عوامل اداره بهداشت شهرستان و دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی هر ساله و یا در بازه‌های کمتر مورد سنجش قرار می‌گیرد و دلایل مستندی درخصوص ورود فلزات سنگین و سایر عوامل بیماری‌زایی به چرخه زندگی کارکنان مشاهده نشده است. با این وجود تمامی کنترل‌های لازم در این رابطه نیز صورت می‌گیرد و در صورت مشاهده هر گونه موردی بلافاصله اقدام به رفع آن می‌شود.

این نهاد معتقد است؛ به منظور اقدامات پیشگیرانه و بهبود وضعیت بهداشتی کارگری اقدامات بهداشتی لازم انجام می‌پذیرد و تمامی امکانات به روز و مدرن در این خصوص فراهم شده است. از جمله این اقدامات می‌توان به انجام معاینات طب کار اشاره کرد که طی آن با انجام آزمایشاتی دقیق روابط موجود بین سلامت شاغل، توانائی انجام کار و عوامل زیان آور محیط کار (شامل عوامل فیزیکی، شیمیایی و ارگونومیک) بررسی شده و با در نظر داشتن محیط شغلی افراد و گروه‌ها به نیاز‌های مربوط به سلامت شاغلان می‌پردازد. برنامه پایش عوامل زیان آور محیط کار یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته در این زمینه است که با نظارت شبکه بهداشت شهرستان تکاب انجام می‌شود، که طی آن پایش عوامل فیزیکی وشیمیایی مرتبط با سلامت شاغلان صورت می‌پذیرد.

واحد بهداشت حرفه‌ای با اعتقاد به آنکه داشتن محیط کار سالم و ایمن حق اساسی هر انسانی است و با عنایت به اینکه تأمین محیط کار سالم و ایمن در گرو پیش‌بینی، شناسایی، ارزشیابی و کنترل مخاطرات بهداشتی محیط کار است، اقدام به سنجش و ارزیابی عوامل زیان آور محیط کار بطور سالیانه می‌کند. در این سنجش‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی و ارگونومیکی محیط کار جهت انجام اقدامات پیشگیرانه انجام می‌پذیرد و نتایج آن نیز به شبکه بهداشت شهرستان تکاب ارسال می‌شود.

در صورت هرگونه ادعایی مبنی بر فوت نفرات مذکور می‌توان به سابقه افراد در مراکز درمانی شهرستان و مجموعه مراجعه نمود و در جریان سابقه و سیکل بیماری و روند درمانی و آنان قرار گرفت. در نهایت گواهی فوت صادر شده از سوی پزشکی قانونی پاسخگوی تمامی شبهات در این زمینه است.»

ساخت سد باطله (انباشت رسوبات معدن)

سد باطله، سدی است که برای انباشت آوار‌های معدنی، رسوبگیری و ذخیره پساب‌های حاصله از شرکت‌های معدنی ساخته و طراحی می‌شوند که در کشور ما معمولا در معادن مس به چشم می‌خورد. این سد‌ها ساخته می‌شوند که تا ابد پا برجا بمانند و هر گونه بروز آسیب در آن‌ها می‌تواند به معنای ایجاد خسارات جبران ناپذیر و بروز اختلالات محیط زیستی باشد.

گویی سد باطله قبلی معدن طلای زرشوران دچار اختلال شده و مسوولان این معدن بزرگ تصمیم به ساخت سد باطله جدید می‌گیرند. معمولا برای اجرای چنین پروژه‌هایی از طریق مناقصه به شرکت‌های سازنده ارائه می‌شود، مطابق روال معمول، معدن طلای زرشوران هم برای ساخت سد باطله جدید اقدام به برگزاری مناقصه‌ای که با حضور ۴ شرکت همراه می‌شود؛ در نهایت ۳ شرکت قیمت پیشنهادی خود را ارائه کرده و در کمال تعجب شرکتی که بیشترین قیمت را ارائه داده بود به عنوان برنده اعلام شد.

فعالیت معدنی به قیمت نابودی طبیعت

شنیده‌ها حاکی از آن است که فعالیت این معدن بزرگ باعث ایجاد اختلال در محیط زیست شده و همین موضوع معرفی کارخانه به عنوان کارخانه آلاینده جریمه از طرف اداره کل محیط زیست استان آذربایجان غربی را به همراه داشته است؛ از مسوولان این معدن جویای اقدامات انجام شده برای بهبود شرایط محیط زیستی کارخانه شدیم و آن‌ها به طور کامل این موضوع را رد کردند در حالی که اسنادی بر خلاف اظهارات مسوولان این معدن وجود داشت.

روابط عمومی در قبال اتهام وارده به خاصیت تخریب محیط زیستی این معدن، مدعی است که جهت کنترل هرگونه نشتی از سد باطله به سفره‌های آب زیرزمینی، در اطراف سد باطله چاه‌هایی موسوم به چاه‌های مشاهده‌ای جهت نمونه‌برداری و اطلاع از کیفیت سفره‌های آب زیرزمینی ایجاد شده که به صورت ماهیانه توسط واحد hsee و اداره محیط زیست تکاب و آزمایشگاه مورد تأیید اداره محیط زیست تکاب نمونه‌برداری می‌شود و مورد آزمایش قرار می‌گیرد. در تمامی این آزمایشات هیچگونه نتیجه‌ای دال بر نفوذ آلودگی از سد باطله به سفره‌های آب زیرزمینی وجود ندارد. همچنین بر اساس گزارشات ارسالی از طرف این واحد صنعتی عدم آلوده بودن صنعت و خروج از لیست صنایع آلاینده در ۳ ماهه سوم سال ۱۳۹۸ ثابت شده است.»

وقتی سرمایه ملی دزدیده می‌شود

بنا بر اظهارات ساکنان منطقه مدتی است که سنگ، خاک  و زرنیخ اطراف معدن توسط سودجویان دزدیده  شده و متأسفانه به قیمتی بسیار کم‌تر از ارزش واقعی خود به فروش می‌رسد؛ این موضوع مساله تازه‌ای نیست و در گذشته هم رواج داشته است به طوری که مدتی قبل فرمانده انتظامی تکاب از دستگیری باند ۴ نفره  سرقت از معدن طلای زره شوران تکاب  خبر داد و گفت:  با اعتراف متهمان سه نفر مالخر نیز دستگیر و حدود ۶۰۰ کیلوگرم زرنیخ طلا  از منزل آن‌ها بدست آمد.

تا به اینجای کار مورد تأیید مسوولان شرکت  قرار گرفته و رسیدگی به این موضوع را با تیم حراست شرکت نمی‌دانند اما بنا بر اعلام ساکنان در چند مدت گذشته این سرقت روند افزایشی به خود گرفته و کار به جایی رسیده که برخی از آن‌ها با وانت وارد محدوده معدن شده و بخشی از خاک و زربیخ آن منطقه را به سرقت می‌برند.

روابط عمومی این واحد صنعتی درباره این موضوع گفت: پروانه بهره‌برداری معدن زرشوران ابتدا به نامه ماده معدنی زرنیخ صادر شده و طی سالیان متمادی این ماده از معدن بصورت زیرزمینی استخراج می شده است. پس از اجرای طرح طلای زرشوران، بهره‌برداری از معدن جهت استخراج طلا و احداث کارخانه فرآوری زمان مجوز بهره‌برداری از زرنیخ به اتمام رسیده‌ است. از طرفی به دلیل آنکه مطابق قوانین جدید، باید پروانه معدن بصورت الکترونیکی صادر و تمام اطلاعات در سامانه کاداستر ثبت شود، لذا می‌بایست تمام مواد معدنی قابل استخراج موجود در معدن از جمله طلا و زرنیخ نیز در این سامانه ثبت شود. پروانه کاستر معدن اخذ شده و گزارش پایان عملیات اکتشاف نیز تهیه و ارایه شده است و این شرکت منتظر اقدامات بعدی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان است.

در خصوص تعرضات صورت گرفته همانطور که واضح و مبرهن است، تمام امور قضایی و انتظامی بر عهده نهادهای مشخص از جمله دادگستری و نیروی انتظامی بوده و این شرکت و نه هیچ نهاد اجرایی دیگری حق ورود به آن را ندارند. بنابر این واحدهای حقوقی و حراست این شرکت پس از تشکیل پرونده قضایی مربوطه موارد را به نهادهای مرتبط دلالت نموده‌اند، بطوریکه تاکنون حدود بیست پرونده در این خصوص تحت رسیدگی بوده و تعداد زیادی نیز حکم قضایی صادر شده است.

مسلما پیگیری این پرونده‌ها در درجه اول از خواسته‌های این شرکت بوده و می‌بایست این موارد پس از طی روال قانونی خود از طریق مراجع محترم قضایی به نتیجه برسند. هر عقل سلیمی تصدیق می‌کند که برخورد قهری با متجاوزان به عنف بر عهده نهادهای اجرایی مانند این شرکت نیست. علت افزایش اقدامات مجرمانه اخیر نیز ربطی به حضور مدیریت جدید ندارد. از آنجا که به دلیل انجام عملیات باطله‌برداری و استخراج کانسنگ طلا، رخنمون‌های زرنیخ برونزد پیدا نموده، برداشت این ماده سهل‌الوصول‌تر شده‌ و در صورت عدم اقدام مقتضی از سوی مراجع محترم قضایی و انتظامی ادامه خواهد یافت.

به عبارتی خلاصه‌تر شرکت طلای زرشوران رسیدگی به این موضوع را وظیفه نیروی انتظامی و قوه قضائیه می‌داند. نگرانی ما از این است که بزرگترین معدن طلای کشور سرنوشتی مشابه معدن مس آبلاغ و بسیاری از معادن دیگر پیدا کند؛ باز شدن پای دزدها به محدوده معادن به معنای نابودی سرمایه‌های کشور و از دست رفتن ذخایر معدنی آن است. متأسفانه پای دزدها به معدن طلای زرشوران باز شده و اسناد موجود حاکی از آن است که زربیخ و خودرو و ابزار برای آن‌ها فرقی ندارد.

توسعه فاز جدید معدن زرشوران متوقف شده است

شنیده‌ها از اهالی منطقه تکاب از کاهش عملکرد و بازدهی معدن و توقف توسعه فاز جدید خبر می‌دهند و حتی تا بخشی این موضوع را عمدی می‌دانسنند؛ مسوولان معدن طلای زرشوران این موضوع را تأیید کرده و علت آن را مشکلات گسترش فاز ۲ و معطلی برای دریافت مجوز می‌داند.

تیم روابط عمومی درباره این موضوع گفت: در پاسخ به این مورد اعلام می دارد اجرای طرح توسعه کارخانه در گذشته درگیر مسائل و مشکلات عدیده‌ای از قبیل مجوز زیست محیطی و مجوز ایمیدرو و ... بوده است که با تلاش‌های صورت گرفته اخیر و با لطف خداوند در آبان امسال موفق به اخذ مجوز زیست محیطی طرح و متعاقب آن اخذ مصوبه کمیته سرمایه‌گذاری سازمان شد و در حال حاضر این طرح در آستانه شروع (به محض تعیین تکلیف قراردادی پیمانکار و بحث سرمایه‌گذاری طرح از سوی سازمان) قرار دارد.

نسبت هزینه‌های انجام شده برای توسعه فاز ۲ مجتمع طلای زرشوران به پیشرفت پروژه بحث جداگانه‌ای است که جای بحث دارد اما آنچه از ظاهر امر پیداست مسوولان معدن فوق تمایل چندانی به ارائه آمار از میزان تولیدات و دور ریز و دستاورد‌های معدن ندارند پس نیازی به استفاده از باسکول و ارائه آمار دقیق از تولید نقره نمی‌بینند.

این‌ نوشته‌ها تنها بخشی از ناراحتی‌ها و دلخوری‌های ساکنان منطقه‌ تکاب بود؛ کارگران یکی از بزرگترین معادن طلای جهان که فقر و کم‌توانی، شرایط سخت کاری، تهدید سلامتی و بسیاری از این مشکلات را به جان خریده و نگران بر باد رفتن سرمایه ملی به دست سودجویان بودند.