چرا صادرات ایران در مقایسه با نرخ تولید ناخالص داخلی اندک است؟

به گزارش می متالز، خانم «ماگالی پینات» اقتصاددان و مسئول بخش مطالعات منطقه‌ای دپارتمان آسیای مرکزی و خاورمیانه صندوق بین‌المللی پول به دنبال سفر اخیرش به تهران و ملاقات با برخی مسئولان و صاحب‌نظران اقتصادی کشور از دولت و بخش‌خصوصی، در حال برسی روند کسب‌و‌کار در ایران به ویژه در بخش صادرات و همچنین مشارکت زنان در بخش‌های مختلف اقتصادی و کسب‌و‌کار است.

در سال‌های اخیر، صندوق بین‌المللی پول نمایندگانی را برای بررسی روند اقتصاد و اصلاح ساختارها در این بخش به ایران فرستاده است. نشست نماینده این نهاد بین‌المللی در اتاق تهران نیز با این پرسش آغاز شد که چرا سهم صادرات ایران نسبت به میزان تولید ناخالص داخلی این کشور پایین و اندک است.

در این نشست، ابراهیم بهادرانی، مشاور عالی رییس اتاق تهران، محمدرضا بختیاری معاون امور بین‌الملل، مریم خزاعی معاون بررسی‌های اقتصادی، فریال مستوفی عضو هیات نمایندگان و رییس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری خارجی، مهدی پورقاضی رییس کمیسیون صنعت و معدن، علی سنگینیان رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه، محمدرضا نجفی‌منش رییس کمیسیون تسهیل کسب وکار، کاوه زرگران رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی و سیدحسین سلیمی نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران حضور داشتند و با نماینده صندوق بین‌المللی پول به بحث و گفت‌وگو پرداختند.

تولید صادرات‌محور نیست

مشاور عالی رییس اتاق تهران یکی از دلایل پایین بودن ارزش صادرات ایران در مقایسه با میزان تولید ناخالص داخلی کشور را تولید بر مبنای تامین نیاز بازار داخل کشور عنوان کرد. ابراهیم بهادرانی تصریح کرد که سرمایه‌گذاری‌ها در بخش تولید، عمدتا با هدف صادرات و توسعه بازارهای جهانی نبوده است، هرچند طی سال‌های اخیر اصلاح رویکردی در برخی صنایع تولیدی کشور از جمله پتروشیمی‌ها صورت گرفته است.

وی دلیل دیگر برای این مساله را عدم عضویت ایران در سازمان‌ها و نهادهای تجاری بین‌المللی از جمله سازمان تجارت جهانی عنوان کرد و افزود: ایران عضو سازمان تجارت جهانی (WTO) نیست اما به دلیل مراودات تجاری با کشورهای عضو این سازمان، محدودیت‌ها و مقرراتی که باید از سوی آنان رعایت شود در تجارت ایران اثرگذار است.

این در حالی است که به گفته مشاور عالی رییس اتاق تهران، بالا بودن هزینه مبادله کالا برای صادرکنندگان ایرانی، بر رشد این شاخص همواره اثر منفی گذاشته است. بهادرانی در عین حال تصریح کرد که بسیاری از کشورهایی که اقتصادشان مکمل اقتصاد و بازار ایران است، طی سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها از چرخه موازنه تجاری با ایران خارج شده‌اند.

نبود روابط بانکی و ضعف تکنولوژی عامل پایین بودن صادرات است

علی سنگینیان، رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران، نیز بالا بودن نرخ سود تسهیلات و تامین مالی در ایران را یکی از مشکلات پیش روی صنایع برای تولید صادراتی دانست و گفت: علاوه بر این معضل، تکنولوژی صنایع در ایران قدیمی و کهنه است و از این جهت هزینه‌های تولید در کشور بالا است. پ

به گفته سنگینیان، به دلیل ضعف در تکنولوژی تولیدات ایرانی، صادرات محصولات با چالش مواجه شده است. او همچنین کمرنگ بودن تعاملات بانکی ایران با کشورهای دیگر را دلیل دیگری برای کم‌رونقی صادرات در مقایسه با میزان تولید ناخالص داخلی عنوان کرد.

مهدی پورقاضی، رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، نیز در سخنانی مزیت صادرات ایران را در محصولات پتروشیمی، فولاد، آلومینیوم و مس بیان کرد و گفت: این مزیت نیز به دلیل تامین مواد اولیه و خوراک از سوی دولت برای واحدهای تولیدی این بخش‌ها ایجاد شده است.

به گفته وی، صادرات محصولات نهایی و ساخته شده در ایران همچنان با چالش مواجه است، از این رو برای جبران نقص‌های این عرصه باید به سراغ استفاده از تکنولوژی و برندهای خارجی رفت. این در حالی است که به گفته این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، بنگاه‌های اروپایی به دلیل تحریم‌های بانکی، با تردید به بازار ایران و همکاری با بنگاه‌های ایرانی می‌نگرند.

جنگ و تحریم فرصت اصلاح را از اقتصاد گرفت

سیدحسین سلیمی دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز بحران‌های ایجاد شده برای ایران در طول چهار دهه گذشته را عامل اساسی برای ضعف اقتصادی و قوی نبودن روند صادرات کشور عنوان کرد. به گفته وی، جنگ تحمیلی هشت ساله و به دنبال آن، اعمال تحریم‌ها، فرصت اصلاح ساختارهای اقتصادی را از ایران گرفت به طوری که هم‌اکنون نیز کشور برای تدوین استراتژی صنعتی و تولید بر اساس مزیت‌های صادراتی، دچار مشکل است.

سلیمی با بیان اینکه پس از توافق هسته‌ای تیر ماه 1394 تاکنون، میزان مجوز سرمایه‌گذاری خارجی در ایران به رقم 26 میلیارد دلار رسیده است، افزود: روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی به ایران حاکی از علاقمندی شرکت‌های خارجی به همکاری و حضور در بازار ایران است اما مشکلات بانکی همچنان وزنه سنگینی به پای سرمایه‌گذاران بسته است.

چالش قیمت بالای مواد خام و زمان‌بر بودن فرآیند صادرات

مریم خزاعی، معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران نیز زمان و هزینه صادرات در ایران را در مقایسه با سایر کشورها بالا عنوان کرد و افزود: اگرچه طی سال‌های اخیر پنجره واحد از سوی نهاد گمرک ایران راه‌اندازی شده است اما به دلیل اینکه زیرساخت‌های فنی آن از پیش آماده نبود، این روند موجب کاهش زمان و هزینه‌ها برای بخش صادرات کشور نشده است.

به گفته وی، برخی محدودیت‌های سازمان استاندارد ایران نیز به روند کُند صادرات کشور دامن زده است حال آنکه کشور در تنظیم سیاست‌های تجاری و تعرفه‌ای نیز دچار ضعف و نقصان است.

فریال مستوفی عضو هیات نمایندگان و رییس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری خارجی این اتاق نیز طی معرفی این مرکز، به آمادگی بخش خصوصی در ایران برای توسعه جلب سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی اشاره کرد.

کاوه زرگران رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران نیز قیمت بالای مواد خام و مواد اولیه برای صنایع تبدیلی کشاورزی را یکی از دلایل ضعف صادرات در این بخش دانست. وی با اشاره به اینکه طی نیمه نخست سال جاری، بخش کشاورزی و غذایی ایران 11 درصد از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است، افزود: هزینه بالای پولی و مالی در ایران و عدم نوسازی خطوط تولید در کارخانه‌ها، منجر به آن شده است که صادرات در بخش صنایع تبدیلی نتواند سهم مناسبی در صادرات کشور داشته باشد.