در انتظار روبان قرمز

به گزارش می متالز، در چند دهه گذشته این صنعت با فراز و نشیب و سختی‌های زیاد، از شرایط تهدیدکننده عبور کرده و خود را به این برهه از زمان رسانده است. زمانی که نه‌تنها برای تأمین نیاز داخلی صنعت، بلکه در صادرات و حفظ موقعیت ایران در بازار منطقه و بازارهای جهانی پیشرو بودند. این صنعت با وجود تغییرات گسترده، مدیریت‌های متعدد و برنامه‌ریزی‌های بالاسری که گاه موجبات مشقت بیشتر را فراهم کردند، توانست شرایط توسعه در دوران تحریم را از سر بگذراند و امروز همچنان در حالی که تحریم‌ها گسترده‌تر و پیچیده‌تر شده، در خط مقدم این جنگ اقتصادی بایستد.

بسیاری از پروژه‌هایی که در این سال‌ها به‌عنوان تعهدهای صنعت پتروشیمی تعیین شدند، به دلیل تغییرات مدیریتی، نبود سرمایه و حمایت دولتی حضور نداشتن سرمایه‌گذار خارجی یا سایر عوامل متوقف یا نیمه‌کاره ماندند، یا با کندی ادامه داشتند. در دولت یازدهم تلاش شد تا تعیین تکلیف شوند و از این زمان بود که مدیران باتدبیر این صنعت برای پتروشیمی سه دوره توسعه یا سه جهش را پیش‌بینی کردند. سه دوره یا سه جهشی که بخشی از آنها محقق شده و باید با خیزی بلند و مستمر برای ادامه آن حرکت کرد. بر این اساس، آنچه در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ صنعت پتروشیمی رخ داد و باعث معرفی این صنعت به عرصه‌های داخلی و خارجی صنعت نفت شد، به‌عنوان جهش اول معرفی شد. در جهش دوم که بین سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ پیش‌بینی‌شده ۳۹ طرح قرار دارد که ۲۷ طرح آن در حال اجراست و مابقی به بهره‌برداری رسیده‌اند. برای تحقق اهداف جهش دوم طبق پیش‌بینی‌ها ۱۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است، اما بخش قابل‌توجهی از پروژه‌های مهم صنعت پتروشیمی، برای جهش سوم یعنی در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ پیش‌بینی شده‌اند. برای این دوره ۲۶ طرح در نظر گرفته شده که همه آنها در دست اجرا هستند و با تکمیل آنها ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی به ۱۳۳ میلیون تن می‌رسد، البته اعلام شده که برای تکمیل این طرح‌ها و تحقق اهداف جهش سوم به ۲۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز داریم و همه تلاش مجموعه صنعت پتروشیمی و وزارت نفت این است که بتواند این سرمایه‌گذاری را در جهش سوم با وجود شرایط سخت تحریمی محقق کند. جهش دوم و سوم بخش‌هایی از برنامه‌های پنجم و ششم توسعه اقتصادی کشورمان بوده و هستند و صنعت پتروشیمی و اقتصاد کشور با بهره‌گیری از شرایط اقتصادی توانسته‌اند به‌طور هم‌زمان ارزش‌افزوده متقابلی برای یکدیگر داشته باشند.

وقتی رئیس‌جمهوری پتروشیمی را تحسین می‌کند

اما در سال ۱۳۹۸ که سالی سخت و پر فراز و نشیب تا آخرین روزهایش بود، پتروشیمی‌ها توانستند نقش بی‌بدیل خود را باز هم ایفا کنند و تحسین رئیس‌جمهوری را به دست بیاورند. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در مراسم روز ملی صنعت پتروشیمی حضور سرداران و سربازان جبهه اقتصادی را گام دوم موفقیت در برابر توطئه دشمنان دانست و گفت: سرداران و سربازان جبهه اقتصاد به میدان آمدند و این بار را بر دوش گرفتند. دشمنان فکر کردند که اگر درآمدهای نفتی کشور را کاهش دهند، درآمد ارزی کشور دچار اختلال می‌شود و بر همین اساس روی نفت خام فشار آوردند، اما همه صنعتگران و کارآفرینان از جمله صنعتگران پتروشیمی کشور که در خط مقدم بودند، وارد میدان شدند و فعالیت کردند، به‌گونه‌ای که در میان درآمدهای صادرات غیرنفتی کشور، پتروشیمی مقدم است. رئیس‌جمهوری با اشاره به گزارش رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: بر این اساس ۲۰ درصد نیازهای ارزی کشور و بیش از ۵۰ درصد ارز سامانه نیما از سوی صنعت پتروشیمی تأمین می‌شود و این نشان می‌دهد که امروز پتروشیمی در خط مقدم قرار دارد و وقتی صنعتی در خط مقدم باشد و بار مسوولیت سنگین کشور را بر دوش داشته باشد، وظیفه همه ما حمایت است. مردم، افکار عمومی و همه از جمله دستگاه اجرایی، قوه قضاییه و مجلس باید از کسانی که این افتخار بزرگ را نصیب کشور کردند، حمایت کنند. درواقع صنعت پتروشیمی برای این خط مقدم بودن، تلاش‌های زیادی داشته و حرف‌ها و دلخوری‌های زیادی را تحمل کرده و حالا با هر افتتاح واحد جدید تلاش می‌کند تا دل خانواده خود و دل صنعت نفت و کل کشور را شاد کند. در سال ۱۳۹۸ تعداد زیادی از پروژه‌ها در آستانه افتتاح قرار داشتند، اما تنها فرصت افتتاح به فاز دوم پتروشیمی تخت جمشید رسید و شروع به کار رسمی تعدادی از پتروشیمی‌ها برای سال ۱۳۹۹ ماند. فاز دوم پتروشیمی تخت جمشید با هدف بی‌نیازی کشور از واردات مواد اولیه مورد نیاز صنایع تولید لاستیک و تایر در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی «ماهشهر» با حضور سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری و بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی افتتاح شد. فاز دوم پتروشیمی تخت جمشید ماهشهر بزرگ‌ترین مجتمع تولیدکننده ماده اولیه لاستیک (پلی‌بوتادین‌رابر) کشور بوده که با افتتاح و بهره‌برداری از این طرح با ظرفیت تولید سالانه ۵۵ هزار تن محصول خاص پلیمری (پی‌بی‌آر)، خوراک و مواد اولیه صنایع تولید تایر و لاستیک تأمین می‌شود و کشور از واردات برخی انواع (گریدهای) خاص این محصول پلیمری بی‌نیاز خواهد شد.

در نوبت افتتاح

وزیر نفت از ابتدای سال ۱۳۹۸ اعلام کرده بود که پنج پتروشیمی در نوبت افتتاح هستند و در این مدت می‌توانند تولید آزمایشی خود را آغاز کنند. بیژن زنگنه، وعده افتتاح فاز نخست الفین پتروشیمی بوشهر، الفین ایلام، متانول سبلان، اوره و آمونیاک لردگان، پتروشیمی میاندوآب و پالایشگاه گاز بیدبلند را داد و هم‌اکنون تولید آزمایش این واحدها آغاز شده و در آستانه افتتاح و در نوبت مراسمی با حضور مسوولان کشور هستند؛ اما از این میان شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرده است که سه پتروشیمی متانول کاوه، بوشهر و الفین ایلام برای روزهای پایانی امسال آماده افتتاح هستند و حال باید منتظر روزهای جشن برای آنها باشیم. بر این اساس، فاز نخست پتروشیمی بوشهر با ظرفیت تولید سالانه ۴ میلیون و ۱۱۱ هزار تن محصول پایه در منطقه عسلویه با ۹۹ درصد پیشرفت، آماده بهره‌برداری است. فاز یک مجتمع پتروشیمی بوشهر دارای بخش‌های شیرین‌سازی گاز، استحصال اتان، تولید متانول، آب و واحد تولید اکسیژن است. همچنین متانول کاوه به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح تولید متانول جهان با ظرفیت تولید سالانه ۲ میلیون و ۳۱۰ هزار تن محصول سهمی قابل‌توجه در افزایش تولیدات پتروشیمی خواهد داشت. این پروژه به دلیل نزدیکی به دریا و داشتن اسکله اختصاصی، امتیاز خوبی برای صادرات دارد. فاز دوم توسعه پتروشیمی ایلام هم با ظرفیت تولید سالانه ۸۰۰ هزار تن اتیلن، بنزین پیرولیز، پروپیلن در گریدهای شیمیایی و پلیمری و سوخت مایع به بهره‌برداری خواهد رسید. پتروشیمی ایلام از لحاظ وسعت، ظرفیت تولید و تعداد واحدهای فرآیندی، بزرگ‌ترین پتروشیمی غرب کشور است و می‌تواند سالانه ۱۵۰ هزارتن اتیلن مازاد بر مصرف واحد پلی‌اتیلن خود را به خط لوله اتیلن غرب تزریق کند و این روزها عموماً حدود ۹۰ درصد پیشرفت دارند.

۹۹، سال افتتاح‌ها

اما قرار است نوبت افتتاح تعداد قابل‌توجهی از پتروشیمی‌ها به سال ۹۹ برسد و در این میان متانول سبلان، پتروشیمی لردگان و پتروشیمی مسجدسلیمان در نوبت افتتاح هستند. طرح سبلان در زمینی به مساحت ۷ هکتار در فاز دوم منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (عسلویه) برای تولید یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن ظرفیت، پیش‌بینی شده و در آستانه بهره‌برداری است. متانول سبلان از جمله طرح‌هایی بود که به دلیل همکاری نکردن لایسنسور برای تأمین کاتالیست با کمی تأخیر روبه‌رو شد؛ اما سرانجام با کمک شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی نیاز این مجموعه تأمین شده و در آستانه بهره‌برداری است. مجتمع پتروشیمی لردگان با ظرفیت تولید سالانه یک میلیون و ۷۵۵ هزار تن محصول در استان چهارمحال و بختیاری (منطقه فلارد) و محصولات تولیدی آن اوره و آمونیاک است که بخش عمده‌ای از آمونیاک برای تولید اوره در داخل مجتمع مصرف می‌شود و بقیه برای عرضه مستقیم به بازار در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر بید بلند ۲، یکی از پروژه‌های مهم صنعت نفت و گاز کشور به شمار می‌رود که با جمع‌آوری گازهای همراه از محدوده جنوب شرقی کشور از اتلاف سرمایه ملی جلوگیری می‌کند و هم‌زمان از مقدار آلایندگی بیشتر می‌کاهد. فراورده‌های این مجموعه شامل متان، اتان، پروپان، بوتان، گاز اسیدی و میعانات است. این مجموعه که روزهای پایانی عملیات اجرایی را می‌گذراند، در نوبت برنامه‌های افتتاح است؛ همچنین طرح اوره و آمونیاک مسجدسلیمان با هدف تولید سالانه ۶۶۰ هزار تن آمونیاک و ۱۰۷۳ هزار تن اوره با مصرف سالانه ۸۶۱ میلیون مترمکعب گاز طبیعی به‌عنوان خوراک، در زمینی به مساحت ۵۰ هکتار در منطقه هفت شهیدان مسجدسلیمان استان خوزستان آغاز به‌کار کرده و جزو پروژه‌های تأخیری است که دیگر در روزهای پایانی و منتهی به افتتاح قرار گرفته است.