«سرخس» پل احیای جاده ابریشم

به گزارش می متالز، ۲۴ اردیبهشت ۱۳۷۵ راه‌آهن سراسری مشهد- سرخس- تجن با حضور سران ۱۱ کشور منطقه و مقام‌های عالی‌رتبه ۴۵ کشور جهان افتتاح شد و خط آهن ایران را به خط آهن ترکمنستان پیوند داد تا شبکه ریلی «دوستی» شکل بگیرد. با ساخت این شبکه راه‌آهن، مسیر حمل و نقل تجارت جهانی از ۲۱ هزار کیلومتر راه آبی برای ارتباط بین شرق و غرب جهان به حدود ۱۲ هزار کیلومتر راه زمینی کاهش یافت. افتتاح این شبکه بزرگ که خط آهن چین در شرق دور را به کشورهای آسیای مرکزی و سپس به ایران و اروپای غربی پیوند داد، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین خطوط ریلی جهان، بازتاب فراوانی داشت تا آنجا که کارشناسان از این اتفاق به عنوان احیای جاده ابریشم یاد کردند.

همزمان در حاشیه این افتتاح تاریخی، یک منطقه ویژه اقتصادی هم مورد بهره‌برداری قرار گرفت تا زمینه‌ساز تبادلات تجاری در حاشیه راه آهنی باشد. این، داستان تولد «منطقه ویژه اقتصادی سرخس» است که سرانجام روز گذشته به منطقه آزاد تجاری تبدیل شد تا پس از منطقه آزاد کیش، منطقه آزاد قشم، منطقه آزاد چابهار، منطقه آزاد ارس، منطقه آزاد انزلی، منطقه آزاد اروند و منطقه آزاد ماکو، هشتمین منطقه آزاد کشور باشد.

منطقه ویژه اقتصادی سرخس که با تصویب نامه شماره ۴۰۱۰۲/ت ۱۶۴۶۶ ک مورخه ۲۶/۱/۱۳۷۵ شورای عالی مناطق آزاد به وسعت ۵ هزار و ۲۰۰ هکتار در نزدیکی شهر سرخس در نقطه صفر مرزی با کشور ترکمنستان تأسیس شده بود، به دست مرحوم آیت‌الله علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی؛ رئیس جمهور وقت افتتاح شد.

مراسم افتتاح زیر یک چادر بزرگ انجام شد که ۱۸ هزار مترمربع وسعت داشت. چادری که به اذعان رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل وقت منطقه ویژه اقتصادی سرخس، ۵/۳ میلیون فرانک سوئیس هزینه برده بود.

این چادر با ۶۲ متر عرض و ۶۹ متر ارتفاع قرار بود در زیر آن ۵۷ هزار مترمربع بنای ساختمانی شامل یک هتل ۲۴۰ اتاقه و تعداد زیادی دفتر تجاری و فروشگاه‌های خدماتی ساخته شود اما تغییرات ناگهانی آب و هوا و توفان شدید در همان نخستین هفته‌ها، چادرها را دچار آسیب فراوان کرد تا در نخستین قدم نشان دهد کار احیای جاده ابریشم، آن هم در جغرافیای خشک شهرستان سرخس، سخت‌تر از آنی است که گمان می‌رود.

در پیچ و خم سیاست‌های مختلف اقتصادی

سختی رونق‌بخشی سرخس، محدود به آب و هوا نماند؛ با تغییر دولت، سیاست‌های اقتصادی هم دچار تغییر شد و مناطق آزادی که قرار بود با همت دولت و همیاری برخی نهادهای دولتی و غیردولتی رونق بگیرند، در پیچ و خم سیاست‌های مختلف اقتصادی، مصایب فراوان دیدند.

«مناطق ویژه اقتصادی» که تمهید برنامه توسعه، برای رونق‌بخشی اقتصادی به مناطق مختلف کشور بود، آن‌قدرها که باید، نتوانستند نقش خود را به درستی ایفا کنند. این مناطق ایجاد شده بودند تا با کمک دولت‌ها، «گامی در راستای توسعه کلان کشور» بردارند. مناطقی که به تصریح قانون «به منظور پشتیبانی از فعالیت‌های اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی و تحرک در اقتصاد منطقه‌ای و تولید و پردازش کالا، انتقال فناوری، صادرات غیرنفتی، ایجاد اشتغال مولد و جلب و تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، صادرات مجدد، عبور خارجی(ترانزیت) و انتقال کالا(ترانشیب) و...» ایجاد شده بودند، در چرخه سیاست‌گذاری‌ها، آن‌ قدرها موفق جلوه نکردند. سرخس هم از این سرنوشت دور نماند ...

۲۴ سال از آن تاریخ گذشته است. منطقه ویژه اقتصادی سرخس که در دل بیابان‌های خشک مرزی بنا نهاده شده بود، با سرمایه‌گذاری‌های مستقیم آستان قدس رضوی به عنوان سازمان متولی، حالا دارای یک فرودگاه بین‌المللی با طول باند ۴ هزار متر و عرض ۶۰ متر و یک نیروگاه ۵۵۰ مگاواتی است. این منطقه ویژه اقتصادی راه‌آهن آسیای میانه را به بنادر مهم شهید رجایی، امام خمینی(ره)، جلفا و امیرآباد متصل کرده است. «بازار دوستی» هم با غرفه مجهز نمایشگاهی و فروشگاهی ۱۵هزار مترمربع زیربنا دارد. به این فهرست می‌شود یک سردخانه دومداره ۴ هزار تنی را هم اضافه کرد و البته مجموعه انبارهای کالایی با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن. اما همچنان زمینه برای رشد بیش از پیش این منطقه فراهم است.

الگویی برای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی

مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس معتقد است مناطق ویژه اقتصادی می‌توانند به الگوهایی تبدیل شوند که سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را بهتر اجرایی کنند.

احمد صادقی گلمکانی که از وزارت اقتصاد به منطقه آزاد سرخس آمده، به منطقه ویژه تحت مدیریت خود اشاره می‌کند و می‌گوید: آستان قدس رضوی تاکنون چندین هزار میلیارد در این منطقه سرمایه‌گذاری کرده است تا زیرساخت‌های فعالیت‌های اقتصادی در این منطقه فراهم شود و اگر مشوق‌های دولتی هم به این سرمایه‌گذاری‌ها اضافه شود، شکوفایی‌ها بسیار بیشتر از پیش خواهد بود.

صادقی گلمکانی موقعیت جغرافیایی را مزیت مهم منطقه آزاد سرخس می‌داند و می‌گوید: این منطقه دروازه طلایی ورود به کشورهای آسیای میانه و سرزمین پهناور چین و روسیه و پل ارتباطی بازارهای مهم تجاری آسیای میانه با کشورهای حوزه خلیج فارس در جنوب، اروپا در غرب و کشورهای افغانستان و پاکستان در شرق ایران است.

مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس به صادرات ۴۰ میلیون دلاری محصولات تولیدی در این منطقه در هفت ماه نخست سال ۹۸ خبر می‌دهد و می‌گوید: در مدت مذکور ۶۰ هزار تن انواع محصول تولید شده در منطقه به کشورهای هدف صادر شده است.

مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس با اشاره به انواع کالاهای صادراتی از این منطقه تصریح می‌کند: انواع هیدروکربن‌های سبک و سنگین، بنزین و روغن موتور به عنوان تولیدات واحد پتروپاسارگاد خاورمیانه و همچنین چسب و رزین‌های پودری تولید شده در واحد بیتاشیمی، محصولات صادراتی این منطقه را به خود اختصاص داده‌اند.

صادقی گلمکانی درباره نقش زیرساخت‌های ریلی این منطقه در گسترش صادرات می‌گوید: با توجه به موقعیت ممتاز منطقه و قرار گرفتن آن در نقطه صفر مرزی و همچنین مراودات تجاری با کشورهای آسیای میانه به خصوص ازبکستان، روسیه و قزاقستان، زیرساخت‌های صنعت ریلی منطقه کمک شایانی به رونق صادرات و واردات از طریق این منطقه کرده است.

وی ادامه می‌دهد: این منطقه با توجه به موقعیت باراندازی مناسب و ایجاد خطوط ریلی عریض و نرمال، همجوارسازی و همچنین ایجاد سکوهای تخلیه و بارگیری و همجواری با ریل عریض توانسته رونق بسیار خوبی در این مقوله ایجاد کند.

صادقی گلمکانی تأکید می‌کند: این منطقه از یکسو در مجاورت پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد است که این موقعیت فرصتی مناسب را در اختیار صنایع پایین‌دستی و سایر صنایع مرتبط دیگر قرار می‌دهد و از سوی دیگر قابلیت‌های استان در زمینه کشاورزی و دامداری فرصتی مناسب را در زمینه صنایع تبدیلی فراهم آورده است.

مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس تأکید می‌کند: تمامی این قابلیت‌ها با توجه به معافیت مالیاتی ۱۳ ساله و سایر مزایای گمرکی که در منطقه حاکم است، برای واحدهای صنعتی فرصتی قابل توجه به شمار می‌رود که البته وجود همین فرصت‌ها زمینه‌ساز تبدیل این منطقه ویژه به منطقه آزاد بوده است.

منطقه ویژه اقتصادی سرخس به منطقه آزاد تبدیل شد

سیدرضا فاطمی امین ضمن تشکر از پیگیری استاندار و نمایندگان استان خراسان رضوی در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: این موضوع مدت‌ها به دلایل غیراقتصادی به تعویق افتاده بود که با پیگیری‌های تولیت محترم آستان قدس رضوی و همچنین همراهی دولت و مجلس، این مهم اکنون محقق شده است.

وی ادامه داد: امید می‌رود این اقدام که با رأی بالای نمایندگان مجلس به تصویب رسیده است، منشأ تحول و جهش در امر تولید شود و زمینه توسعه بیش از پیش صادرات را فراهم کند.

مدیرعامل سازمان اقتصادی رضوی با اشاره به اینکه سرخس نخستین شهرستانی در کشور است که منطقه ویژه اقتصادی ۲۴ سال پیش در آن شکل گرفته، تصریح کرد: یک سال پس از ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در این شهرستان، به دلیل ظرفیت‌های بالای تجاری و صادراتی، طرح ایجاد منطقه آزاد تجاری مطرح شد.

وی ادامه داد: بر اساس سند اقتصاد مقاومتی، مناطق ویژه یکی از بااهمیت‌ترین جایگاه‌ها را در تحقق فرمایشات رهبر معظم انقلاب دارند و در همین راستا رویکرد سازمان اقتصادی رضوی بر استفاده حداکثری از شرایط ایجاد شده در دوره پساتحریم با نگاه ویژه به استعدادهای داخلی و اقتصاد مقاومتی متمرکز شده است. ما در منطقه نگاهمان به توسعه صادرات و ایجاد واحدهای متعدد تولیدی است.

فاطمی امین درباره ظرفیت و زیرساخت‌های موجود در منطقه ویژه اقتصادی سرخس خاطرنشان کرد: کوتاه‌ترین راه ارتباطی با کشورهای آسیای مرکزی، روسیه و چین، داشتن منابع عظیم گازی و آبی، کوتاه‌ترین مسیر ترانزیتی محور شرق ایران و ایجاد زیرساخت‌های جاده‌ای، هوایی، ریلی انرژی و مخابراتی، از جمله این موارد به شمار می‌رود.

فاطمی امین افزود: این منطقه در بهترین موقعیت جغرافیایی قرار دارد و می‌توان گفت که زیرساخت‌های ایجاد شده در آن در تمام مناطق ویژه و آزاد بی‌نظیر است.

مدیرعامل سازمان اقتصادی رضوی با بیان اینکه در کمتر منطقه‌ای می‌توانید زیرساخت‌هایی همچون فرودگاه و ریل عریض و نرمال را در کنار یکدیگر داشته ‌باشید، گفت: علاوه بر این، در داخل سایت منطقه هم‌افزایی امکانات وجود دارد که بسیار دقیق ایجاد شده است.

وی خاطرنشان کرد: به زودی جاده ترانزیت در منطقه افتتاح و فرودگاه منطقه آزاد سرخس به بهره‌برداری خواهد رسید.