بالا و پایین سرمایه‌گذاری در برزیل/ سرزمین قهوه و گوشت

برزیل را بهتر بشناسیم

برزیل بزرگ‌ترین کشور در آمریکای جنوبی و آمریکای لاتین است و با مساحت عظیمش که تقریبا نیمی از آمریکای جنوبی را پوشانده، بزرگ‌ترین کشور در این قاره محسوب می‌شود. برزیل تقریبا با تمام کشورهای آمریکای جنوبی غیر از شیلی و اکوادور مرز دارد و از لحاظ جغرافیایی هم جنگل‌ها، رودها و دشت‌های وسیعی را در خاک خود می‌بیند که آمازون مهم‌ترین آنهاست. برزیل با جمعیت ۲۰۸ میلیون نفری، ششمین کشور پرجمعیت دنیا به شمار می‌آید. بانک جهانی نیز اقتصاد این کشور را به عنوان اقتصادی با درآمد بالای سطح متوسط می‌شناسد.

تاریخ برزیل

تاریخ برزیل مثل سایر کشورهای آمریکای جنوبی با مردمان بومی‌اش آغاز می‌شود که از ده هزار سال پیش در این سرزمین زندگی می‌کردند. اکثر این مردمان به شکل قبیله‌ای در نواحی ساحلی یا نزدیک رودخانه‌ها ساکن بودند اما از نحوه زندگی آنها تا پیش از سال ۱۵۰۰ میلادی اطلاعات زیادی در دست نیست. از این سال بود که پرتغالی‌ها خودشان را به سرزمین برزیل رساندند و همه چیز به کل از این زمان به بعد تغییر کرد.

پرتغالی‌ها در ابتدا به دنبال یک محصول معروف برزیلی یعنی چوب درخت برزیل‌وود بودند که رنگی سرخ دارد و نام کشور هم از آن گرفته شده. اما از قرن شانزدهم، مزارع نیشکر زیادی توسط استعمارگران در برزیل به راه افتاد و به بخش مهمی از صادرات آنجا بدل شد. پرتغالی‌ها مردم بومی را به عنوان کارگر در این مزارع به کار می‌گرفتند و محصول را به بازارهای اروپا می‌فرستادند. اما گسترش این مزارع به آن معنی بود که به نیروی کار بسیار بیشتری نیاز است و از همان جا بود که فرستادن برده‌ها از آفریقا به برزیل برای کار کردن در این مزارع شروع شد. با گسترش فعالیت استعمارگران، تاسیس شهر توسط آنها هم مورد توجه قرار گرفت و مثلا سائو ویسنته در سال ۱۵۳۲ تاسیس شد و سالوادور هم در سال ۱۵۴۹ به عنوان پایتخت برزیل و مرکز اصلی تجارت برده و نیشکر شهرت یافت.

در سال‌های بعد، حضور اروپاییان دیگر مثل فرانسوی‌ها و هلندی‌ها و همین طور مبلغان مسیحی در سرزمین برزیل گسترش پیدا کرد. اما کشف طلا در برزیل در آغاز قرن هیجدهم بود که باعث سرازیر شدن سیل اروپاییان به برزیل شد. مرکز استخراج طلا و برده‌داری و همین طور مرکز استخراج الماس در نقاطی از سرزمین برزیل به شدت برای استعمارگران جذابیت پیدا کردند. در سال ۱۸۰۸، پادشاه پرتغال رسما خود را پادشاه برزیل خواند اما پانزده سال بعد، جنگ‌های استقلال‌طلبانه در برزیل شکل گرفت و در سال ۱۸۲۲ برزیل جدایی خود از پرتغال را جشن گرفت. با این وجود، نظام پادشاهی در سرزمین برزیل سرنوشت جالبی نداشت و در اواخر قرن نوزدهم، این کشور به جمهوری بدل شد. در سال ۱۸۸۸ برده‌داری هم در برزیل ممنوع شد. این در حالی بود که طی سال‌ها بین ۴ تا ۵ میلیون برده از آفریقا به عنوان نیروی کار به برزیل آورده شده بودند.

برزیل در قرن بیستم از لحاظ سیاسی موقعیت کاملا مستحکمی نداشت و روسای جمهور در این کشور با تکیه بر اقتصاد پردرآمد قهوه و محصولات دیگر به حیات خود ادامه می‌دادند. در اوایل این قرن که به دوران جمهوری قدیم معروف است، توسعه صنعتی و شهری در برزیل مورد توجه قرار گرفت و در نیمه دوم قرن بیستم هم اصلاحات و تاسیس یک پایتخت جدید، چهره برزیل را دگرگون کرد. در سال ۱۹۶۰ جوسلینو کوبیتچک رئیس جمهور بود و شعار خود را توسعه پنجاه ساله ظرف پنج سال قرار داده بود. او اقتصاد را به روی سرمایه‌گذاری خارجی باز کرد و وام‌هایی را در اختیار صاحبان کسب و کار قرار داد. او برازیلیا را به عنوان پایتخت مدرن و بزرگ‌تر و کاربردی‌تر به جای ریودو ژانیرو معرفی کرد و هم‌زمان روی گسترش بخش‌های مختلف اقتصاد برزیل متمرکز شد. در سال‌های بعد و در جریان حکمرانی چهره‌های دیگر، فراز و نشیب‌های سیاسی و اقتصادی مختلفی گریبان‌گیر برزیل شد و درنهایت، دولت‌های نظامی در این کشور روی کار آمدند و دوران معجزه اقتصادی در دهه ۱۹۷۰ در برزیل رخ داد. اما آن هم دولت مستعجل بود. درنهایت در دهه ۱۹۹۰ و در چارچوب دستورهای صندوق بین‌الملی پول برای اقتصاد برزیل، ثباتی نسبی در اقتصاد این کشور برقرار شد که البته هزینه‌اش بروز رکود، کاهش برنامه‌های حوزه سلامت و آموزش و نیز افزایش بدهی ملی بود. خصوصی‌سازی نیز در این دوران با فراز و نشیب‌های مختلفی انجام شد و اتهاماتی نیز در خصوص بروز فساد در جریان آن مطرح بود. مسیر اقتصاد برزیل در سال ۲۰۰۲ و با به‌قدرت رسیدن لولا دا سیلوا وارد مرحله‌ای از اصلاحات سوسیالیستی شد؛ هرچند که آن هم با اتهاماتی درباب فساد مالی همراه بود. وجود نابرابری‌های عظیم اقتصادی و ناامیدی مردم از بهبود وضع معیشتی‌شان باعث شد آنها در سال ۲۰۱۸ به یک چهره راست‌گرای افراطی یعنی ژائیر بولسونارو رای بدهند. آماری که اخیرا از اقتصاد برزیل منتشر شده حاکی از آن است که رشد این اقتصاد در حال بهبود است.

اقتصاد برزیل

 برزیل در حال حاضر یکی از غول‌های استخراج معدن، کشاورزی و دامداری و همین‌طور تولیدی در جهان است و بخش خدماتش هم بزرگ و رو به رشد است. برزیل مهم‌ترین صادرکننده مواد معدنی مختلفی مثل سنگ آهن، طلا، کوارتز، سنگ آلومینیوم، منگنز و همین‌طور الماس و سنگ‌های قیمتی دیگر است و میزان صادرات فولاد، خودرو و لوازم الکترونیک هم از سوی برزیل بالاست. برزیل مهم‌ترین تولیدکننده قهوه و پرتقال است و مواد خوراکی دیگر مثل شکر، گوشت گاو و سویا را به نیز به مقادیر زیاد تولید می‌کند.

برزیل یکی از کشورهایی است که دام زیادی (بیش از ۲۰۰ میلیون راس) پرورش می‌دهد و سالانه کشتاری بیشتر از آمریکا دارد. گوشت برزیلی در سطح جهان شناخته‌شده است و بیشترین تمرکز این صنعت در داخل برزیل، در مناطقی نزدیک به دشت‌های آرژانتین و اروگوئه انجام می‌شود که آنها هم در تولید گوشت گاو پیشرو هستند. برزیل در عرصه مرغداری هم فعالیت زیادی دارد و آن را جزو صادرات اصلی خود قرار داده است.

اهمیت کشاورزی و دامپروری در برزیل از اواسط قرن بیستم تا حدی رو به کاهش گذاشته و درمقابل، استفاده از پتانسیل معدنی، صنعتی و هیدروالکتریک در این کشور بالا رفته است. شهر سائو پولو در دهه‌های اخیر جایگاه خود را به عنوان یک مرکز جهانی مهم در تجارت و صنعت تثبیت کرده است. همچنین از آنجا که برزیل منابع طبیعی و معدنی زیادی دارد، مناطق زیادی از جنوب و جنوب شرق این کشور در عرصه معادن و کشاورزی مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند اما در بسیاری از مناطق دیگر این کشور هنوز پتانسیل‌های زیادی برای توسعه وجود دارد. برزیل از لحاظ جنگلی و منابع بیولوژیکی نیز موقعیت ممتازی دارد و حدود سه‌پنجم از مساحت این کشور را جنگل پوشانده است که برابر با یک هفتم از کل مساحت جنگل‌های جهان می‌شود. در عین حال وجود کیلومترها ساحل در این کشور هم راه تجارت و زندگی را در این مناطق از گذشته تاکنون هموار کرده است. از آنجا که برزیل سیستم رودخانه‌ای وسیعی دارد و باران هم در مناطق مختلف این کشور به وفور می‌بارد، پتانسیل هیدروالکتریکی این کشور بسیار بالاست. اکثر سدهای برق‌آبی در مناطق جنوب و جنوب شرقی برزیل ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده‌اند و البته هنوز رودخانه‌های زیادی در فاصله دورتر از مناطق صنعتی قرار دارند که از ظرفیت برق‌آبی آنها استفاده نشده است.

در عرصه صنعت، همواره این انتقاد نسبت به دولت برزیل وجود داشته که در این بخش حضور فعالی دارد و گاهی اهداف سیاسی و اجتماعی به جای اهداف اقتصادی در این راه دنبال شده است. اما به هر حال به نظر می‌رسد که در برخی از صنایع، مداخله دولت به موفقیت‌هایی انجامیده و اقداماتی مانند سرمایه‌گذاری مستقیم، تعرفه‌های حمایتی و مقابله با واردات، به سوی برخی از صنایع تمام شده است. صنایعی مثل کشتی‌سازی و نیز بخش پتروشیمی (با حضور شرکت معروف پتروبراس)، بخش کامپیوتر شخصی و نیز تولید تجهیزات هوایی و هوانوردی از جمله مهم‌ترین بخش‌هایی هستند که دولت در آنها حضور داشته است.

برزیل و تجارت

تجارت خارجی در طول حیات سرزمین برزیل همواره اهمیت زیادی داشته است اما به صورت تاریخی، برزیل نتوانسته بود صادرات را به بخش مهمی از درآمد ملی خودش تبدیل کند و همواره دچار بدهی خارجی زیادی بود. اما این وضعیت از دهه ۱۹۸۰ میلادی به بعد عوض شد. در آغاز قرن بیست و یکم میلادی و در شرایطی که بدهی خارجی کشور در حال کاهش بود، صادرات برزیل افزایش یافت و تعادل تجاری حاصل شد. چین و آمریکا اصلی‌ترین شرکای تجاری برزیل هستند اما برزیل با شرکای منطقه‌ای از جمله آرژانتین هم تجارت گسترده‌ای دارد و این مسئله در چارچوب معاهده مرکوسر بیشتر هم شده است. سایر شرکای تجاری مهم برزیل عبارت‌اند از آلمان، هلند، ژاپن، ایتالیا و کره جنوبی. 

آیا تجارت با برزیل دشوار است؟

بانک جهانی در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۰ خود برزیل را به لحاظ آسانی بازرگانی و راه‌اندازی کسب و کار در رده ۱۲۴ قرار داده، یعنی برزیل کشور خیلی آسانی از این نظر نیست.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در برزیل

وزارت بازرگانی آمریکا در گزارشی در مورد اقتصاد برزیل بهترین حوزه‌ها برای صادرات و سرمایه‌گذاری را این ۶ حوزه با پتانسیل بالا برشمرده است: انرژی، زیرساخت، بهداشت و درمان، صنایع دفاعی، صنایع هواپیمایی، فناوری اطلاعات. این ۳ بخش خدماتی هم پتانسیل بالایی دارند: آموزش، توریسم و فین‌تک (فناوری مالی).

چالش‌های سرمایه‌گذاری در برزیل

تعرفه گمرکی بالا، سیستم حقوقی پیچیده و روندهای گمرکی گیج‌کننده در بعضی صنایع از چالش‌های پیش روی شماست. دولت برزیل بزرگ‌ترین خریدار کالا و خدمات در این کشور است  و بستن قرارداد با دولت کار آسانی نیست.

استراتژی ورود به بازار برزیل

برای موفقیت بلندمدت در بازار برزیل، بازدید چندباره از این کشور لازم است تا حضور محلی‌تان مستحکم شود. (یا خودتان باید بروید یا کارگزارتان.) در بازاری به بزرگی و پیچیدگی برزیل نیاز به شریک یا توزیع‌کننده محلی غیرقابل بحث است.

آداب مذاکره با تجار برزیل

صبور باشید: صبر کلید مذاکره در برزیل است. هر شکل از عجله در مذاکرات از دید شریک برزیلی‌تان بی‌ادبی تلقی می‌شود. به‌خصوص نگذارید مذاکرات با زمان ناهار تداخل پیدا کند.

جلسات مذاکرات تجاری در برزیل عموما شلوغ و پرسر و صداست و به منتظر باشید که روند مذاکره بارها به دلایل مختلف قطع شود. اکثر کسب و کارهای برزیلی تا آنجا که می‌توانند افراد مختلف را به جلسه دعوت می‌کنند تا نظرشان را بشنوند. شلوغی و بی‌نظمی را نشانه بی‌ادبی و غیرحرفه‌ای بودن شریک‌تان قلمداد نکنید.

هدیه بدهید: در اولین دیدار با شریک احتمالی خود در برزیل برایش هدیه‌ای ببرید اما حواس‌تان باشد که هدیه گران‌بهایی نباشد تا با رشوه اشتباه گرفته نشود.

کارت ویزیت بدهید: در جریان مذاکرات حتما کارت ویزیت خود را همراه داشته باشید. اگر کارت خود را به زبان پرتغالی برزیلی ترجمه کرده باشید چه بهتر.

تودار نباشید: اطلاعاتی درباره زندگی شخصی خودتان را با شریک برزیلی‌تان در میان بگذارید. این به شدت باعث گرم شدن رابطه کاری می‌شود و حتی در جریان مذاکرات تجاری به نفع‌تان عمل خواهد کرد.

به قهوه عادت کنید: اگر به شما فنجان قهوه تعارف کردند یا به صرف قهوه دعوت شدید حتما آن را بپذیرید. از دید برزیلی‌ها نپذیرفتن قهوه یعنی نپذیرفتن فرهنگ آنها. چیزی شبیه نپذیرفتن دعوت به گلف در جریان مذاکرات در آمریکا.

دیر نروید: در مذاکرات دیر حاضر نشوید اما اگر طرف برزیلی دیر رسید شگفت‌زده یا ناراحت نشوید. برزیلی‌ها عادت به دیررسیدن دارند و این نشانه بی‌احترامی نیست.

شست نشان ندهید: در فرهنگ غربی نشان‌دادن انگشت شست به معنای اوکی بودن شرایط است اما در فرهنگ برزیلی معنای بدی می‌دهد. در برزیل بی‌خیال این حرکت شوید.

صمیمی شوید: در فرهنگ برزیل اگر با دست به شانه‌تان زدند یا حتی بغل‌تان کردند نشانه خوبی است و یعنی طرف برزیلی دارد با شما صمیمی می‌شود.

اکسپوهای برزیل

حضور در نمایشگاه‌ها و اجلاس‌های تجاری برزیل فرصتی مناسب است تا اطلاعات خود را به‌روز کنید یا مشتری‌ها و شرکای آینده‌تان را ملاقات کنید.

تراز تجاری برزیل

برزیل از سال ۲۰۰۰ به این طرف اصولا دچار کسری تراز تجاری نشده و صادراتش بیشتر از وارداتش بوده است. در سال ۲۰۱۷ مازاد تراز تجاری برزیل ۷۸.۳ میلیارد دلار بوده است. همان‌طور که در نمودار می‌بینید در سال ۱۹۹۵ برزیل کسری ۴.۲۶ میلیارد دلاری داشته است.

به برزیل چه صادر کنیم؟ چه از آن وارد کنیم؟

برزیل در ۱۱ ماه اول سال ۲۰۱۹ حدود ۲۰۳ میلیارد دلار کالا به جهان صادر کرد و انتظار می‌رود میزان صادرات برزیل در کل سال ۲۲۱ میلیارد دلار باشد. این در مقایسه با صادرات سال ۲۰۱۸ برزیل کاهشی ۷.۶ درصدی نشان می‌دهد.

مهم‌ترین صادرات برزیل در سال ۲۰۱۸

(به ترتیب ارزش به دلار)

1. دانه‌های روغنی (سویا): ۳۳.۵ میلیارد دلار (۱۴ درصد کل صادرات)
2. سوخت‌های معدنی از جمله نفت: ۲۹.۷ میلیارد دلار (۱۲.۴ درصد)
3. سنگ‌ معدن، خاکستر: ۲۳.۷ میلیارد دلار (۹.۹ درصد)
4. ماشین‌آلات از جمله کامپیوتر: ۱۴.۸ میلیارد دلار (۶.۲ درصد)
5. گوشت: ۱۳.۳ میلیارد دلار (۵.۵ درصد)
6.  وسایط نقلیه/قایق: ۱۲.۷ میلیارد دلار (۵.۳ درصد)
7. آهن، فولاد: ۱۱.۸ میلیارد دلار (۴.۹ درصد)
8. خمیر چوب: ۸.۴ میلیارد دلار (۳.۵ درصد)
9. زایدات صنایع غذایی، خوراک دام: ۷.۲ میلیارد دلار (۳ درصد)
10. شکر، شیرینی‌جات شکری: ۶.۷ میلیارد دلار (۲.۸ درصد)

مهم‌ترین واردات برزیل در سال ۲۰۱۸

در سال ۲۰۱۸ برزیل حدود ۱۸۱.۲ میلیارد دلار کالا از جهان وارد کرد که نسبت به سال‌ ۲۰۱۴ کاهشی ۲۰.۹ درصدی و در مقایسه با سال ۲۰۱۷ رشدی  ۲۰.۲ درصدی نشان می‌دهد.

1. سوخت: ۲۶.۲ میلیارد دلار (۱۴.۵ درصد کل واردات)
2. تجهیزات الکترونیک: ۲۱.۸ میلیارد دلار (۱۲ درصد)
3. ماشین‌آلات: ۱۹.۱ میلیارد دلار (۱۰.۵ درصد)
4. وسایل نقلیه: ۱۴ میلیارد دلار (۷.۷ درصد)
5. مواد شیمیایی آلی: ۱۰.۶ میلیارد دلار (۵.۸ درصد)
6. کشتی، قایق: ۹.۹ میلیارد دلار (۵.۴ درصد)
7. کود: ۸.۶ میلیارد دلار (۴.۸ درصد)
8. پلاستیک: ۷.۳ میلیارد دلار (۴ درصد)
9. دارو: ۷.۲ میلیارد دلار (۴ درصد)
10. تجهیزات پزشکی: ۵.۵ میلیارد دلار (۳ درصد)

شرکای تجاری ‪برزیل

(به ترتیب ارزش صادرات/واردات به دلار)

واردکننده‌ها

در سال ۲۰۱۸ کشورهای ‪چین، آمریکا، آرژانتین و هلند مقصد بخش عمده صادرات برزیل بودند.

1. چین: ۲۶.۸ درصد کل صادرات برزیل (۶۴.۲ میلیارد دلار)
2. آمریکا: ۱۲.۱ درصد (۲۹.۱ میلیارد دلار)
3. آرژانتین: ۶.۲ درصد (۱۵ میلیارد دلار)
4. هلند: ۵.۴ درصد (۱۳.۱ میلیارد دلار)
5. شیلی: ۲.۷ درصد (۶.۴ میلیارد دلار)
6. آلمان: ۲.۲ درصد (۵.۲ میلیارد دلار)
7. اسپانیا: ۲.۱ درصد (۵.۲ میلیارد دلار)
8. مکزیک: ۱.۹ درصد (۴.۵ میلیارد دلار)
9. ژاپن: ۱.۸ درصد (۴.۳ میلیارد دلار)
10. هند: ۱.۶ درصد (۳.۹ میلیارد دلار)

صادرکننده‌ها

سال ۲۰۱۸ کشورهای آلمان، کره جنوبی، روسیه و سوئیس بیشترین کسری تراز تجاری را به برزیل وارد کردند. (صادرات این کشورها به برزیل بیشتر از واردات‌شان از این کشور بوده است.)

آلمان: ۵.۳ میلیارد دلار کسری تراز تجاری برای برزیل

1. کره جنوبی: ۱.۹ میلیارد دلار
2. روسیه: ۱.۷ میلیارد دلار
3. سوئیس: ۱.۴ میلیارد دلار
4. الجزایر: ۱.۴ میلیارد دلار
5. فرانسه: ۱.۳ میلیارد دلار
6. تایوان: ۱ میلیارد دلار
7. نیجریه: ۹۶۴.۲ میلیون دلار
8. ایتالیا: ۹۶۲.۴ میلیون دلار
9. اتریش: ۹۰۴.۱ میلیون دلار

کاوه شجاعی