آیا طلسم تولید الکترود گرافیتی در ایران با پایان کرونا شکسته می‌شود؟

به گزارش می متالز، الکترود گرافیتی که کوره‌های قوس الکتریکی را در کارخانه‌های تولید فولاد می‌چرخاند پاشنه آشیل و اساسی‌ترین نقطه ضعف زنجیره فولاد ایران است. تولید فولاد در کوره‌های قوس الکتریکی روشی است که در بیشتر کارخانه‌های تولیدکننده فولاد خام ایران به کار می‌رود. این روش به دلیل ذخایر بالای سنگ آهن و در اختیار داشتن منابع سرشار انرژی در کشور از سوی فولادی‌ها مورد استقبال قرار گرفته است. همچنین در روش تولید فولاد در کوره‌های قوس الکتریکی امکان استفاده از قراضه برای تولید وجود دارد. با این حال استفاده از این روش صنعت فولاد کشور را به کالایی اساسی و استراتژیک وابسته کرده که تاکنون امکان تولید آن در داخل فراهم نشده است، هر چند گفته شده که نخستین واحد تولید آن قرار است پس از پایان شیوع کرونا و عادی شدن شرایط به بهره‌برداری برسد. چالش دیگری که در تولید الکترود گرافیتی وجود دارد، ماده اولیه موردنیاز آن، کک سوزنی است. ذخایر کک سوزنی در سراسر جهان کمیاب و تولید آن مختص به سه کشور است که یکی از آنها آمریکاست هر چند ژاپن و آلمان هم کک را تولید می‌کنند. 

در سال‌های 96 و 97 بود که الکترود گرافیتی تبدیل به مشکلی بزرگ برای فولادسازان شد. آن روزها گذشت و شرکت‌هایی مانند فولاد مبارکه و ذوب آهن که بیشترین نیاز را به این محصول دارند، با پیگیری معاون وقت وزیر صنعت، معدن و تجارت در امر واردات چالش را پشت سر گذاشتند. اما سایه این ضعف همچنان بر سر صنعت فولاد ایران برقرار است. 

به نظر می‌رسد آنچه باعث شده این ضعف تا به الان از صنعت فولاد ایران برطرف نشود، ارزان‌تر بودن واردات از تولید است. مبدا بیشترین الکترود گرافیتی وارداتی به ایران چین است که هر چند شریک تجاری خوبی برای ایران در سال‌های تحریم بوده، اما در نهایت این اتفاق به وابستگی کشور انجامیده است.

با این حال قرار است نخستین واحد تولید الکترود گرافیتی در ایران افتتاح شود. این واحد شرکت نوین الکترود اردکان نام دارد و در 15 کیلومتری شهر اردکان در استان یزد است. ظرفیت تولید آن در وب‌سایت ایمیدرو 3هزار تن در سال عنوان شده و قابلیت افزایش به 45هزار تن را نیز دارد. هر چند بهره‌برداری از این واحد نیز یک دهه‌ای می شود که به تاخیر افتاده و نخستین اخبار مربوط به راه‌اندازی آن به اوایل دهه جاری خورشیدی برمی‌گردد.

افتتاح واحد تولیدی با پایان کرونا

حمیدرضا عظیمیان، مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه، درباره وضعیت واحد یاد شده توضیح داد: این واحد متعلق به فولاد مبارکه است. اواخر سال گذشته خارجی‌هایی که در این واحد مشغول بودند، به دلیل شیوع کرونا ایران را ترک کردند و قرار بر این شد که با عادی شدن شرایط برای پایان دادن به پروژه برگردند.

او افزود: اگر معضلات برآمده از کرونا پیش نیامده بود، این واحد در اسفند گذشته افتتاح شده بود. ماشین آلات وارد و نصب شده است و این واحد نخستین واحدی می شود که در کشور به تولید الکترود می‌پردازد.

وابستگی کامل به واردات

حمیدرضا زارع، معاون بهره‌برداری مجتمع فولاد خراسان، در این باره گفت: شرکت نوین الکترود اردکان سال‌هاست که به منظور تولید الکترود گرافیتی تاسیس و تجهیز شده اما هنوز نه در تولید کک سوزنی و نه الکترود به جایی نرسیده است.

او ادامه داد: الکترودهای گرافیتی که در کشور مصرف می‌شود، پیش از تحریم‌ها از آلمان و دیگر کشورها اروپایی وارد می‌شد و پس از تحریم‌ها بیشتر چین و شماری هم از هند و اوکراین وارد می‌شود. الکترودهای وارداتی از این سه کشور 15 تا 20 درصد مصرف بیشتری دارند چون کیفیت آنها از انواع اروپایی بیشتر است. در سال اخیر نیز شدت تحریم‌ها به افزایش واسطه‌گری و تقلب دامن زد و تامین الکترود را سخت کرد.

زارع افزود: کک سوزنی به عنوان ماده اولیه موردنیاز در ساخت الکترود در آمریکا، ژاپن و آلمان تولید می‌شود. هر چند دانش ساخت آن را بسیاری از کشورها به دست آورده اند. در ایران هم چند شرکت دانش بنیان بر تولید کک سوزنی کار کرده‌اند.  با این حال می توان گفت الکترود گرافیتی بزرگ‌ترین نقطه ضعف زنجیره تولید فولاد است و ما در تامین آن به طور کامل به صادرات وابسته هستیم.

اولین مساله مواد اولیه است

سیدوحید رضوی، مدیر سابق برنامه‌ریزی و نظارت بر نگهداری و تعمیرات شرکت ذوب‌آهن، نیز در این باره توضیح داد: شرکت ذوب آهن الکترود گرافیتی را در دو جا استفاده می‌کند. در خط تولید فولادسازی و کوره‌های ال‌اف و همچنین در کوره‌های قوس الکتریکی و در کارگاه ریخته‌گری قطعات و الکترودی که در این قسمت‌ها استفاده می‌شود وارداتی است.

وی افزود: برای عملی شدن تولید الکترود در ایران بیش از هر چیز با مشکل مواد اولیه رو به رو هستیم. در حالی که ذخایر کک سوزنی به عنوان ماده گران و استراتژیک در سراسر دنیا کمیاب هستند.

رضوی ادامه داد: در کل الکترود محصولی است که واردات آن آسان‌تر از تولید است، در نتیجه تاکنون اقدامی برای تولید صورت نگرفته است. در حال حاضر حتی شرکت‌ها الکترودهایی را که شکسته بازسازی و دوباره استفاده می‌کنند تا حداکثر استفاده از محصول بشود.