بانک مرکزی با قرارداد آتی سکه، بازار را مدیریت کند

به گزارش می متالز، شایان کرمی کارشناس بازار سرمایه افزود: هرچه تحولات بازار سکه طی ماه‌های اخیر بیشتر بررسی می‌شود، این موضوع اثبات می‌شود که توقف معاملات آتی سکه از اواسط سال ۹۷، پیامدهای خوبی برای این بازار و سرمایه‌گذاران به همراه نداشته است.

برخی افراد در سال ۹۷ مدعی بودند که به دلیل سیگنال دهی معاملات آتی به بازار نقدی، با حذف این معاملات، قیمت سکه پشتوانه اصلی خود برای رشد را از دست می‌دهد و دیگر بالا نخواهد رفت؛ اما برخلاف این ارزیابی، نرخ سکه از دو سال پیش تاکنون سیر صعودی داشته و حتی با عبور از رقم ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، رکورد بی‌سابقه‌ای ثبت کرده است.

کرمی گفت: اینکه بگوییم دلیل رشد قیمت سکه معامله آتی یا گواهی سکه در بورس کالاست، ادعایی غلط است.

وی یادآور شد، نرخ سکه به بالا و پایین رفتن قیمت جهانی طلا و دلار وابسته است، چرا دلاری که در بورس معامله نمی‌شود، چنین جهش قیمتی داشته است؟

دو سال از توقف معاملات آتی سکه گذشته، ارزیابی شما از  تاثیر این رخداد  بر روند بازار سکه چیست؟

برای شروع این بحث باید به مرداد و شهریور سال ۹۷ برگردیم که فشار برخی افراد برای توقف بازار آتی سکه زیاد و در پایان نیز این معاملات متوقف شد. ادعای این افراد این بود که قیمت‌های سکه در بورس به واسطه ابزار مشتقه بازار آتی باعث افزایش قیمت سکه شده است. وقتی که بازار آتی سکه تعطیل شد، قیمت سکه حدود ۵ میلیون تومان بود، اما بعد از حدود دو سال از آن تعطیلی قیمت آن به حدود هشت و نیم میلیون تومان رسیده است.

اگر بخواهیم دلیل این رشد را بررسی کنیم و واقعیت موضوع را نگاه کنیم باید بدانیم که دلیل اصلی رشد قیمت سکه، افزایش قیمت طلای جهانی بوده است، قیمت طلا در دو سال پیش در کانال ۱۲۰۰ دلار بود اما اکنون در کانال ۱۷۰۰ دلار معامله می‌شود.

از سوی دیگر؛ امسال نیز برخی مدعی بودند، چون گواهی سکه در بورس کالا معامله می شود باعث رشد قیمت سکه شده که این هم ادعای غلطی است.

قیمت سکه و طلا به نرخ دو متغیر وابسته است؛ طلای جهانی و دلار. طلای جهانی در دو سال گذشته رشد ۵۰۰ دلاری داشته و در بالاترین حد قیمت خود است و نرخ دلار نیز رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. اگر ادعای نقش معاملات بورسی در افزایش قیمت سکه درست است، با همین منطق می‌توان پرسید، چرا دلاری که در بورس معامله نمی‌شود چنین جهش قیمتی داشته است؟

ببینید؛ نکته اصلی تورم است؛ قیمت همه کالاها در حال افزایش است و سکه و طلا نیز از این واقعیت مستثنا نیستند، بنابراین، متهم کردن بازار آتی یا گواهی سکه به ایفای نقش در گرانی این کالا، از اساس اشتباه است و حتی می‌توان تاکید کرد کمبود ابزار و امکانات معامله سکه، در غیاب معاملات آتی، از جمله نکات تاثیرگذار در گرانی سکه بوده است. وقتی قیمت سکه در کوچه پس کوچه ها و بازارهای غیر شفاف تعیین شود، با چه منطقی بورس، مقصر معرفی می شود.

قیمت هر کالایی در بورس بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود و تجربه نشان داده توقف بورس آتی سکه نه تنها منجر به کاهش قیمت آن نشد بلکه شاهد افزایش ۵۰ درصدی بودیم.

برخی منتقدان به گرانی قیمت گواهی سکه در بورس نسبت به  نرخ سکه فیزیکی اشاره می کردند. آیا این ارزیابی درست است؟

برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید مزیت های گواهی سکه بورسی در قیاس با خرید و فروش فیزیکی  سکه را یادآور شد. یکی از مزیت های گواهی سکه، بحث نقد شوندگی آن است که این امکان را می‌دهد چندین بار خرید و فروش انجام شود، اما در مورد سکه فیزیکی، این تعدد معاملات به سختی رخ می‌دهد. بحث دیگر درباره نگهداری است. گواهی سکه این امکان را ایجاد می کند که سکه در خزانه نگهداری شود. نکته دیگر آنکه اگر خزانه های بانک ها ظرفیت خود را افزایش دهند منجر به این خواهد شد که سکه های فیزیکی بازار به بورس وارد شوند و عمق این بازار را افزایش دهند. مانند اتفاقی که در عرضه سهام افتاده و دولت اصرار به خرید و فروش آن دارد زیرا می خواهد نقدینگی به سمت بورس هدایت شود تا در نهایت، قیمت ها در بازار، متعادل شوند.

مثالی بزنم؛ در بازار ملک و مسکن، هیچ معیاری برای قیمت گذاری نیست و گاهی معاملات رونق می‌گیرد و گاهی بازار خرید و فروش کساد است، اما در بورس ، هر روز، کالاهای بسیاری خرید و فروش می شوند و قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضای واقعی مشخص می‌شوند. بنابراین ، هر چه گواهی سکه و خزانه افزایش پیدا کند، عمق و نقد شوندگی آن افزایش می یابد و قیمت سکه واقعی تر و شفاف تر می شود و بازارهای خارج از بورس، تعیین کننده قیمت نخواهند بود. از این منظر، نه فقط نباید این بازارها تعطیل شوند بلکه باید به سمت رونق آن رفت. نکته بعد اینکه سهولت انجام معاملات الکترونیک، اصالت سکه های بورسی و کنار رفتن ریسک حمل و نقل و سرقت از جمله مزایای معاملات گواهی سکه به نسبت معاملات نقدی است.

ریشه تصمیم تعطیلی بورس آتی سکه چیست؟

یک سال قبل از توقف معاملات آتی سکه، بانک کارگشایی، حراج سکه و پیش فروش سکه را عملیاتی کرد که نتیجه آن حراج ذخایر طلای کشور بود. این درحالی است که اگر دولت و بانک مرکزی از ظرفیت بازار آتی سکه استفاده می کردند،  می‌توانستند قیمت سکه را از طریق اوراق سکه کنترل کنند. دولت می‌توانست متناسب با تقاضای آن بازار سکه بفروشد نه آنکه با یک قیمت ثابت آن را عرضه کند، بازار به دست دلالان بیفتد و ذخایر طلای کشور نیز کاهش یابد.

نکته مهم ، این است که ذات قراردادهای آتی سکه برای پوشش ریسک است اما چون در کشور ما چشم انداز اقتصادی بر مبنای تورم است، طبیعی است که قیمت سررسیدهای آینده گواهی سکه کمی گرانتر از سکه فیزیکی باشد؛ اما این روند منجر به تعیین و افزایش قیمت نمی شود بلکه باعث می شود تا سکه هایی که در خانه های مردم وجود دارد به بورس بیاید و سکه از حالت راکد خارج شود و عرضه و تقاضای واقعی تعیین کننده قیمت می‌شود. اما تا وقتی که جای ابزارهایی مانند قرارداد آتی سکه و توسعه همه جانبه گواهی سکه خالی باشد، هر تقاضایی باعث افزایش قیمت می شود.

لازمه برگشت معاملات آتی سکه ، این است که به این تقاضاها پاسخ داده شود. بانک مرکزی نیز این مجال را پیدا می کند که با جلب سرمایه های سرگردان بازار را کنترل کند. مثلا وقتی مانند دو سال گذشته تقاضای خرید زیاد می شود از طریق بازار آتی سکه، طرف عرضه را تقویت کند و هرگاه عرضه زیاد شد می تواند در سررسیدهای آتی تعهد خرید بگیرد.

راهکار جلب اعتماد مردم برای حضور فعال در  بازار سکه بورسی چیست ؟

اگر مسوولان به مردم اطمینان بدهند که به بازار آتی سکه به عنوان یک ابزار مالی با استانداردهای دنیا اعتماد دارد و معاملاتی مانا و پایدار است، قطعا مردم و سرمایه گذاران ترجیح خواهند داد به جای قبول ریسک های فراوان خرید و فروش سکه فیزیکی، سکه را آنلاین و به صورت اوراق خرید و نگه داری کنند. سرمایه ها هوشمند هستند و اگر سرمایه گذار ببینند، سکه در سررسید آتی بالاتر از قیمت نقدی است و امکان پوشش ریسک وجود دارد ،حتما سکه خود را وارد چرخه بورس می‌کند و عمق بازار بیشتر می شود و همانند بازار فعلی سکه با یک تقاضای کوچک ناگهان قیمت سکه چند برابر نمی شود بلکه مبنای واقعی قیمت سکه را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند.

پیشنهاد تان برای راه اندازی دوباره بازار آتی سکه چیست؟

چندی پیش اعلام شد که آقای همتی گفته اند باید کارگروهی برای راه اندازی مجدد بازار آتی تشکیل شود. من این نگاه را نکته مثبتی می‌دانم که بانک مرکزی نیز در جریان ریز اتفاقات قرار دارد. نظارت بانک مرکزی قدم مثبتی در این زمینه است، چون در گذشته بانک مرکزی فعالیتی در بازار آتی سکه نداشت در صورتی که یکی از رکن های عرضه کننده سکه است، ذخایر زیادی دارد و می تواند در کنترل بازار براساس عرضه و تقاضا تعیین کننده باشد. اگر بانک مرکزی در حوزه سکه با بورس کالا هماهنگ شود، اتفاقات خوبی خواهد افتاد. مثلا اگر زمان سررسیدها خیلی دور نباشد تقاضای سفته بازی نیز کاهش خواهد یافت و اهرم های معاملاتی مناسبی اعمال شود.

البته باید اصلاحاتی نیز صورت بگیرد، مثلا یکی از پیشنهادات قابل طرح این است که اگر بنا بر راه اندازی بازار آتی است،  ابتدا باید بازار دارایی پایه آن به درستی راه اندازی شود که در اینجا دارایی پایه، گواهی سکه است. برای افزایش ظرفیت خزانه بانک ها باید هزینه انبارداری را افزایش یابد تا توسعه انبارها برای بانک جذابیت و فایده  اقتصادی داشته باشد. نکته دیگر این است که باید دولت را در این زمینه ذینفع کرد، چرا این قراردادها معاف از مالیات است؟ دولت باید مالیاتی که از جذابیت بازار کم نکند را بگیرد و این گونه ذینفع شده و به حامی آن نیز تبدیل خواهد شد.

در پایان باید تاکید کنم که تعطیلی یک بازار، در بین مردم تزلزل اعتماد ایجاد می‌کند. کجای دنیا میزان تقاضای فیزیکی سکه مانند ایران بالا است؟ کشورهای دیگر، وقتی دچار  چنین بحرانی می‌شوند با چشم اندازی بلندمدت و از طریق ابزارهای مالی بورس‌های کالایی مانند قراردادهای آتی، بحران را به بهترین شکل مدیریت می‌کنند.