صلح فولادی‌ها نزدیک است

به گزارش می متالز، اما هرچه باشد هر دو طرف اقرار می‌کنند در این میان هم خواصی حضور دارند که از گپ موجود در این بازار بهره می‌گیرند و سود قابل‌توجهی را از آن خود می‌کنند. در نهایت نیز مصرف‌کننده نهایی و کارگران واحدهای تولیدی بیش از سایرین از این شرایط متضرر خواهند شد. از آنجا که این ماجرا از مدت‌ها پیش وجود داشته و تنها به بازار ورق فولادی اختصاص ندارد، سامانه‌ای باعنوان بهین‌یاب ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعریف شد تا با کمک آن نیاز واقعی خریداران از بورس مشخص شود. بدین‌ترتیب خریداران باید نخست در این سامانه هویت‌یابی و میزان نیاز آنها مشخص شود. اما این سامانه در عمل نتایج موفقیت‌آمیزی به همراه نداشت، حتی فرصتی برای بهره‌گیری از رانت در اختیار عده‌ای قرار داد. یعنی عده‌ای با ثبت صوری یک واحد تولیدی و ظرفیت‌های دروغین، مواد اولیه را از بورس کالا خریداری کرده و در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. درحالی که تولیدکنندگان واقعی با چالش تامین مواد اولیه روبه‌رو هستند و با ظرفیت‌های بسیار پایینی فعالیت می‌کنند. گویی این سلسله واسطه‌گری‌ها در صنایع‌معدنی پایانی ندارد و هر اقدامی به مراقبی نیاز دارد، هر مراقبی نیز به مراقبی دیگر و این زنجیره بی‌حاصل ادامه دارد.

چالش‌ها در این زنجیره به اندازه‌ای شدت گرفته که سرپرست جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت در روزهای آغازین فعالیت خود، این نابسامانی را مورد توجه قرار داده است. جعفر سرقینی در این‌باره گفت: مشکل اختصاص سهمیه در سامانه بهین‌یاب، مشکلی قدیمی است که درباره بیشتر فرآورده‌ها صدق می‌کند. اما درباره ورق فولادی قبلا صحبت‌هایی با اتحادیه‌های لوله و پروفیل شده بود. اکنون نیز این اتحادیه برای کمک به وزارتخانه در کنترل بازار ورق فولادی، اعلام آمادگی کرده است. وی همچنین برگزاری جلسات با تشکل‌های فولادی را برای سامان بخشیدن به بازار فولاد ضروری دانست. برای بررسی شرایط موجود به سراغ فعالان صنعت لوله و پروفیل رفته‌ایم و نظرات آنها را در این زمینه جویا شده‌ایم.

مواد اولیه نداریم

کیومرث فتح‌الله کرمانشاهی، دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی اظهارکرد: تامین مواد اولیه مشکل اصلی تولیدکنندگان لوله و پروفیل کشور است. این درحالی است که تولیدکنندگان اصلی ورق فولادی کشور اعلام کرده‌اند تمام تولیدات خود را از طریق بورس کالا به فروش می‌رسانند. با این وجود، شاهد هستیم که تولیدکنندگان عضو سندیکا فقط می‌توانند به اندازه ۲۰ تا ۳۰ درصد ظرفیت واحدهای خود، مواد اولیه خریداری کنند. 

بخشی از این چالش را باید به ضعف در سامانه بهین‌یاب نسبت داد. این سامانه با هدف ظرفیت‌سنجی واحدهای فولادی کشور احداث شده است، با این وجود، تاکنون نه‌تنها نتوانسته عملکرد قابل‌قبولی را به نمایش بگذارد، بلکه چالش‌های جدی نیز در مسیر بهره‌گیری از این سامانه ایجاد شده است. 
کرمانشاهی گفت: کمیته‌ای با حضور نماینده سندیکای لوله و پروفیل فولادی، نماینده فولاد مبارکه اصفهان به‌عنوان بزرگ‌ترین و تولیدکننده اصلی ورق فولادی کشور و همچنین نماینده سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برای بررسی چالش‌های این بخش تشکیل شده است. البته ما درخواست کردیم نماینده معاونت امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در این کمیته حضور یابند. این کمیته باید ظرفیت واحدهای تولیدکننده لوله و پروفیل فولادی را دوباره ارزیابی کند، تا براساس سنجش جدید و دقیق، مواد اولیه در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد. وی افزود: قیمت‌گذاری نکته دیگری است که باید مورد توجه این کمیته قرار گیرد و بازبینی شود. درحال‌حاضر به جز بحث تامین مواد اولیه و نقدینگی واحدها، مسائل اساسی دیگری مانند تورم، هزینه‌های سربار و همچنین افزایش قیمت تمام‌شده محصولات مطرح می‌شود. این موارد نیز چالش‌های جدیدی را در مسیر تولیدکنندگان ایجاد می‌کنند. چالش‌های یادشده را هم در دستور کار کمیته یادشده قرار داده و جلو می‌بریم. درواقع در سایه تحریم‌های بین‌المللی صنایع کشور با چالش‌های اساسی روبه‌رو شده‌اند که تولید و تجارت را با محدودیت مواجه می‌کند. این چالش‌ها در حالی وجود دارند که در امسال بنا به پیشنهاد رهبر معظم انقلاب جهش تولید هدف‌گذاری شده است. 

بنابراین همه متولیان تولید در داخل کشور باید به صحنه وارد شوند تا با همیاری و ذیل مفاهیم اقتصاد مقاومتی، هدف یادشده محقق شود. دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی گفت: درحال‌حاضر، ۱۶۰ واحد تولیدی تحت پوشش سندیکای لوله و پروفیل فعالیت می‌کنند. باید شرایط به‌گونه‌ای مهیا شود که این تولیدکنندگان بتوانند در گام نخست نیاز داخل کشور را به محصولات فولادی تامین کنند، در ادامه نیز صادرات را در زمره فعالیت‌های خود قرار دهند. در چنین شرایطی از یک‌سو با تکمیل زنجیره تولید، ارزش‌افزوده تکمیل و از سوی دیگر، موقعیت‌های شغلی متعددی ایجاد می‌شود. بدون تردید در چنین شرایطی از خام‌فروشی جلوگیری خواهد شد. بنابراین از مسئولان و متولیان امر انتظار می‌رود با دیدی فرابخشی در مسیر رفع چالش‌های تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی گام بردارند.

به‌دنبال شفافیت هستیم

کرمانشاهی در پاسخ به سوالی مبنی بر شائبه وجود واحدهای تولیدکننده لوله و پروفیل که صرفا ثبت شده‌اند تا از ظرفیت دریافت مواد اولیه بهره بگیرند، گفت: سامانه بهین‌یاب وظیفه تعیین ظرفیت تولید واحدها را بر عهده دارد. سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی به‌دنبال شفافیت است، یعنی می‌خواهیم رانتی وجود نداشته باشد. بدون تردید این چالش با کمک نهادهای نظارتی حل و فصل می‌شود. چنانچه سامانه بهین‌یاب به‌درستی فعالیت کند و در همین حال ظرفیت اسمی و فعلی واحدها مشخص شود، بسیاری از مشکلات و شائبه‌های موجود در این حوزه برطرف خواهد شد.
وی در ادامه گفت: درحال‌حاضر، ساخت‌وساز در کشور ما با رکود روبه‌رو است.

در چنین شرایطی، میزان نیاز به لوله و پروفیل کمتر از ظرفیت صنایع تولیدکننده محصولات لوله و پروفیلی برآورد می‌شود، اما چنانچه رکود حاکم بر ساختمان‌سازی برطرف شود، وضعیت این صنایع به حالت عادی باز می‌گردد. تا آن زمان نیز می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های صادراتی، تولید را با حداکثر ظرفیت ادامه داد. بسیاری از کشورهای همسایه ایران شرایط جنگی را پشت‌سر گذاشته‌اند، یعنی درحال‌حاضر ساخت‌وساز در این کشورها رونق دارد. درنتیجه ایران می‌تواند نیاز این کشورها به لوله و پروفیل را تامین کند. این اقدام از یک‌سو به ارزش‌آفرینی منجر می‌شود و از سوی دیگر، ارزآوری بیشتری را برای کشور به‌دنبال دارد. به‌ویژه که درحال‌حاضر صادرات نفت کشور به مراتب دشوار شده است؛ بنابراین صادرات محصولات غیرنفتی می‌تواند مشکلات این حوزه را برطرف کند.

مدیریت ضعیف و بی‌ثبات

مهدی ملک‌ثابت، نایب رئیس سندیکای لوله و پروفیل فولادی اظهارکرد: درحال‌حاضر شرکت‌های فولاد مبارکه، نورد و لوله اهواز و نورد گیلان جزو تولیدکنندگان اصلی ورق گرم فولاد کشور هستند. البته در میان تولیدکننده‌های یادشده، فولاد مبارکه سهم اصلی تولید ورق فولادی کشور را در اختیار دارد.
چند سالی است صنایع لوله و پروفیل که مصرف‌کننده ورق گرم فولادی هستند با چالش‌های اساسی در تامین مواد اولیه خود روبه‌رو شده‌اند. بخشی از این کمبود را باید به کم بودن ظرفیت تولید ورق گرم در مقایسه با مصرف آن عنوان کرد. اما بخشی از این کمبود هم ناشی از نبود مدیریت کارآمد از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت است. در ماه‌های اخیر نیز با تغییرات مداوم مدیران این وزارتخانه، شرایط بی‌ثبات‌تر از گذشته شده و تعادل از این بازار رخت بر بسته است. 

نایب رئیس سندیکای لوله و پروفیل فولادی در ادامه تاکید کرد: سامانه بهین‌یاب با هدف سنجش ظرفیت واحدهای تولیدی احداث شد، تا مواد اولیه مطابق با نیاز تولیدکنندگان در اختیار آنها قرار گیرد. اما استفاده از این سامانه تاکنون نه‌تنها نتیجه مثبتی برای بازار فولاد به همراه نداشته، بلکه حتی زمینه سوءاستفاده برخی را از این شرایط مهیا کرده است، چراکه سهمیه در این سامانه به‌درستی تعیین نشده و شاهد آن هستیم که به برخی واحدها با ظرفیت بالا، سهمیه‌ای کم از مواد اولیه اختصاص می‌یابد. 
به‌علاوه آنکه در فروش مچینگ مشخص نیست که مواد اولیه در اختیار کدام تولیدکنندگان قرار می‌گیرد. بدون تردید هرچه شفافیت در معاملات افزایش یابد، زمینه واسطه‌گری و سودجویی عده‌ای خاص کمتر می‌شود. اما درحال‌حاضر در سایه نارکارآمدی مدیریت بازار فولاد و همچنین شفاف نبودن خرید و فروش‌ها، تولیدکنندگان ناچار هستند مواد اولیه مورد نیاز خود را از بازار آزاد و با قیمتی به مراتب بالاتر خریداری کنند.

در آستانه تعطیلی

ملک‌ثابت افزود: سهمیه مواد اولیه‌ای که درحال‌حاضر از طریق بورس کالا در اختیار واحدها قرار می‌گیرد، به اندازه ۱۰ درصد ظرفیت تولید آنها هم نیست. چنانچه این روند ادامه یابد، زمینه تعطیلی فعالیت تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی را فراهم می‌کند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از چالش‌های اساسی که در کشور ما وجود دارد و فعالیت صنایع را هم متاثر می‌کند، نبود آمار دقیق و درست در حوزه‌های گوناگون است. در یک دوره زمانی وزارت صنعت، معدن و تجارت اقدام به ظرفیت‌سنجی واحدهای تولیدکننده لوله و پروفیل فولادی کرد. اما ظرفیت اسمی بسیاری از واحدها به اشتباه ثبت شد. به‌علاوه آنکه نظرات سلیقه‌ای در تعیین و ثبت ظرفیت اسمی واحدها بسیار موثر بود. 
بر همین اساس نیز شاهدیم که درحال‌حاضر بیش از ۵۰۰ واحد تولیدکننده لوله و پروفیل فولادی در سامانه بهین‌یاب حضور دارند، درحالی که بنا به آمار ارائه‌شده از سوی فولاد مبارکه، این شرکت در گذشته و زمانی که الزام به فروش ورق در بورس کالا وجود نداشته، محصولات خود را فقط به ۱۲۰ کد می‌فروخته است. 

این فعال صنعت لوله و پروفیل گفت: فولاد مبارکه هم به‌عنوان یک واحد صنعتی، ظرفیت مشخصی از تولید دارد. میزان مصرف ورق گرم فولادی برای تولید لوله و پروفیل در کشور ما حدود ۵ میلیون تن برآورد می‌شود، اما ظرفیت تولید این حجم از ورق در کشور وجود ندارد. همین موضوع نیز باعث شده واحدها با ظرفیت بسیار پایین فعالیت کنند. درنتیجه شاهدیم که واحدها یکی پس از دیگری تعطیل می‌شوند. 
بخشی از این کمبود ورق گرم فولادی در کشور را باید به توقف واردات ورق فولادی نسبت داد. در سنوات گذشته بخشی از نیاز کشور به ورق از طریق واردات تامین می‌شد. اما درحال‌حاضر به‌دلیل محدودیت‌های ارزی و همچنین چالش‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی مانند سخت‌تر شدن جابه‌جایی پول، واردات ورق به کشور متوقف شده است. در چنین شرایطی کمبود در تامین مواد اولیه، چندان عجیب نیست.
وی افزود: در موقعیت کنونی متولیان امر در وزارت صنعت، معدن و تجارت باید به‌طور جدی و با نظارت بخش خصوصی (سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی) و همچنین نظارت بخش تولید ( شرکت فولاد مبارکه)، دوباره ظرفیت واحدهای تولیدکننده لوله و پروفیل کشور را مشخص کنند.

زمینه رانت‌جویی برچیده شود

در این میان، سندیکا حدود ۷۰ درصد واحدهای عضو خود را ظرفیت‌سنجی کرده است. اما سایر طرف‌ها اصرار دارند این ظرفیت‌سنجی دوباره انجام شود. به‌علاوه آنکه در نظر دارند در ظرفیت‌سنجی، میانگین خرید سال ۹۸ و ۹۷ را مورد توجه قرار دهند و این در حالی است که میانگین خریدها در سال‌های گذشته اعتباری ندارد و نباید به آنها استناد کرد. 
ملک‌ثابت در پایان گفت: چند سالی است برخی واحدها از این رانت بهره گرفته‌اند، اما اکنون باید زمینه این سودجویی برچیده شود. نباید شرایط به‌گونه‌ای باشد که عده‌ای با عنوان تولیدکننده ورق فولادی خریداری کنند و آن را در بازار آزاد به فروش برسانند. 
در همین حال تولیدکنندگان ورق فولادی نیز به‌طور ماهانه ملزم به ارائه آمار تولید، فروش و خریداران باشند. بدون تردید در چنین شرایطی امکان سوءاستفاده برچیده می‌شود. هرچند این گمان می‌رود که در کشور ما چندان رغبتی به شفاف‌سازی وجود ندارد.

سخن پایانی

سامانه بهین‌یاب با هدف ساماندهی به خرید مواد اولیه از طریق بورس کالا، طراحی شد، اما این سامانه از اعتبار کافی برخوردار نیست تا به‌عنوان مرجع تعیین سهمیه مواد اولیه قرار 
بگیرد.
 اطلاعات ثبت‌شده در این سامانه با نواقص متفاوتی روبه‌رو هستند و نمی‌توان براساس آنها سهمیه مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی را مشخص کرد. این ضعف به‌ویژه در صنعت لوله و پروفیل بیشتر است. 
البته با تشکیل کمیته مشترکی از نمایندگان سندیکای لوله و پروفیل فولادی، فولاد مبارکه و وزارت صنعت، معدن و تجارت، می‌توان ظرفیت‌سنجی یادشده در این سامانه را راستی‌آزمایی کرد تا بدین ترتیب مشکلات مربوط برطرف شوند.