مزایا و معایب طرح انتقال آب خلیج فارس به کویر مرکزی ایران توسط فولادی ها

به گزارش می متالز، در این یادداشت به بررسی چالش های محیط زیستی فولاد و موضوع انتقال آب خلیج فارس و صنعت فولاد خواهیم پرداخت.

متاسفانه در ایران بر خلاف اکثر کشورهای دنیا مطالعات امکانسنجی اولیه برای احداث کارحانجات فولادی شاخص آب اهمیت زیادی نداشته و شاهد این موضوع هستیم که اکثر شرکت های فولادی در مناطق خشک و کم بارش ایران قرار گرفته اند. از سویی چندسالی است که الگوهای بارشی وضعیت وخیمی از کم آبی را در کشور گزارش می دهند. لذا یکی از مهم ترین صنایعی که انگشت اتهام به سمت آن دراز است صنعت فولاد است.

صنعت فولاد از نظر میزان انرژی مورد نیاز یکی از صنایع بسیار پر مصرف است. در کل دنیا میزان مصرف آب و انرژی در بخش تولید فولاد همواره درصد قابل قبولی را به خود اختصاص داده است. برای مثال در حدود ۳ درصد از کل برق تولید شده در ایران در کارخانجات فولادی مصرف می شود و شرکت توزیع برق کشور برای این مصرف برنامه ریزی سالانه کرده است.

 
جانمایی اصلی مهم در راه اندازی واحدهای فولادی

انتقال آب از دریاهای شمالی و خلیج فارس کشور راه حلی بود که حدودا یک دهه مطالعات آن در حال انجام بوده و موافقان و مخالفان خود را دارد. در گام اول این طرح کمی غیرمعقول به حساب می آمد به همین دلیل سناریوی منطقی برای این شرایط را انتقال کارخانجات فولادی به مرزهای شمالی و جنوبی کشور عنوان کردند.اما این موضوع عملا نشدنی بود چرا که هزینه های احداث این کارخانجات و تهیه زیرساخت های آنها موضوعی نیست که بتوان در کوتاه مدت برای آنها تصمیم گیری کرد. از سویی دیگر این موضوع چالش های اجتماعی نیز به همراه داشت. چرا که این چنین جا به جایی گسترده ای از مناطق مرکزی ایران بحران های بیکاری و مهاجرت های گسترده را به همراه داشت که علا شرایط را نامساعدتر از وضعیت فعلی می کرد.

 
استفاده از پس آب های مصرفی به عنوان خوراک فولاد

طبق بررسی های انجام شده توسط تیم تحلیل آرتان پرس، حدودا ۴۶ درصد مصرف آب در کل صنایع کشور متعلق به بخش فولادی بوده که بیشتر آن از طریق بازیافت آب‌های مصرفی تامین شده است. این طرح خود به تنهایی می تواند بخش زیادی از مشکلات زیست محیطی را برطرف سازد.اما متاسفانه پسماند آب های فولادی خود معظلی است که عملا با بالا رفتن حجم تولید و از طرفی بالا بردن رطوبت در شهرهای کوچک مرکزی باعث تغییر اکوسیستم منطقه شده و زیان هایی را به همراه دارد.

 
صنعت فولاد وابسته به آب

صنعت فولاد ایران یکی از صنایع پرمصرف در حوزه آب به حساب می آید. بر اساس شاخص استاندارد جهانی تولید فولاد، برای تولید هر کیلوگرم فولاد به حدودا ۸ لیتر آب نیاز است که با توجه به تنوع تکنولوژی های مختلف در تولید فولاد ایران این رقم در هی کارخانه می تواند متفاوت باشد. قانونی نانوشته و البته بدیهی وجود دارد که می گوید هرچه فناوری های به روزتر، مصرف آب کمتر است. میزان مصرف آب به ازای هر تن تولید فولاد خام به عواملی مانند نوع فرآیند تولید، تنوع حجم و کیفیت محصولات تولیدی و سطح فناوری های مورد استفاده در هر واحد صنعتی بستگی دارد.

 
علل اصلی مصرف آب در صنعت فولاد

در صنعت فولاد، آب عنصری بسیار حیاتی محسوب می شود.عمده مصارف آب در این کارخانجات شامل خنک‌کاری، (تجهیزات، کوره‌ها، محصولات میانی تولیدشده آهنی و فولادی، کک فرآوری‌شده و… ) منبع بخار مورد استفاده در فرآیند تولید یا نیروگاه‌های برق، فرو نشاندن و پاک‌سازی غبارها و گازهای آلوده‌کننده، تمیزکاری سطوح و زدودن پوسته‌های اکسیدی محلول‌های خطوط اسیدشویی، حلال محیط آبی به منظور روان‌کاری‌های روغنی یا پایه آب، غبارزدایی از مواد اولیه بخشی از مهم ترین استفاده های آب در صنعت فولاد است.لذا آب بخشی از زنجیره ارزش فولاد محسوب شده و حتما باید فکری برای آن برداشت در غیر این صورت به زودی یکی از نقاط قوت و پایگاه های استراتژیک اقتصادی ایران با چالش همراه خواهد شد.

 
مزایای انتقال آب خلیج فارس و دریاهای آزاد به فلات مرکزی ایران

یکی از مهم ترین مزایای این طرح استقلال کارخانجات فولادی و حل چالش های تامین آب این کارخانجات خواهد بود. از طرفی با ورود آب به فلات مرکزی ایران سطح زیرکشت و زمین های خالی از پوشش گیاهی به دلیل بالارفتن رطوبت محیط افزایش پیدا کرده و عملا تاثیر مثبتی بر اک.سیستم گیاهی خواهد گذاشت.

کاهش هزینه های فولادی ها با اجرای این طرح کلیدزنی خواهد شد. حدودا ماهانه به طور میانگین برای تولید هر یک کیلوگرم فولاد به طور مستقیم ۲ هزار تومان برای تامین آب هزینه می شود و اگر به این هزینه ابعاد پنهان هزینه ای را اضافه کنیم تا دو برابر قیمت مطرح شده می تواند رشد کند. این موضوع می تواند قیمت تمام شده فولاد را در ایران به شدت تحت تاثیر خود قرار دهد.

انتقال آب خیج فارس به مناطق مرکزی باعث تغییر اکوسیستم منطقه شده و در دراز مدت می تواند تاثیرات منفی بر محیط زیست بگذارد.زیرا پوشش گیاهی قالب در منطقه مرکزی ایران با درصد مشخصی از رطوبت و گرما رشد می کنند و هرگونه تغییر در این زمینه می تواند آسیب زا باشد.لذا باید مطالعات زیست محیطی گسترده ای در این زمینه صورت پذیرد.

 
هزینه های اولیه انتقال آب خلیج فارس و دریاهای آزاد متوجه کارخانجات فولادسازی

در صورت انتقال آب های دریاهای آزاد به تعداد قابل توجهی کارخانجات آب شیرین کن نیاز داریم تا این طرح مقرون به صرفه باشد.قاعدتا هزینه های اولیه این بخش متوجه کارخانجات فولادسازی خواهد بود. این هزینه می تواند در سال های اول باعث رشد شدید قیمت تمام شده محصولات نهایی فولادسازان شود.

نمک جدا شده از آب های شور دریا، نیاز به برانامه ریزی دارد.چرا که دپو و انباشت آنها در محیط می تواند به مرور زمان سبب تغییر اکوسیستم گیاهی و جانوری شود. با ورود مجدد این نمک ها به آب، با تغییر میزان رسانایی و شوری آب زندگی آبزیان در مناطق با خاطراتی همراه خواهد شد.