معدن؛ پهنه‌ای برای گردش چرخ توسعه استان اردبیل

به گزارش می متالز، معادن غنی استان اردبیل سالیان سال ثروتی خوابیده در درون زمین بود که یا ناشناخته مانده بود و یا اراده‌ای برای اکتشاف و استخراج آن وجود نداشت، اگر هم فعالیتی در این زمینه صورت می‌گرفت مربوط به بخش کوچکی از معادن با ارزش افزوده نه چندان مهم بود. 

این بی‌توجهی اما در دولت تدبیر و امید پایان یافته و اقدامات اساسی برای اکتشاف و استخراج معادن در استان شروع شد، پای شرکت‌های  بزرگ سرمایه‌گذاری به منطقه باز  و کار در سه پهنه بزرگ معدنی در شمال و جنوب آغاز شد؛ هم اکنون اخبار دلگرم کننده‌ای از  اکتشاف معادن غنی در دل کوه‌های بلند استان اردبیل  شنیده می‌شود.

تا همین چندی پیش آمار معادن استان اردبیل  ۱۷۸معدن اعلام می‌شد که از این تعداد سه معدن فلزی و بقیه معادن غیرفلزی، سنگ‌ها، کانی‌های صنعتی و مصالح ساختمانی بودند که از آنها نیز به صورت بهینه استفاده نشده است. 

این در حالی است که به گفته کارشناسان،  این استان دارای ظرفیت‌های بسیار غنی در این حوزه اقتصادی بوده و استفاده از آن می‌تواند به توسعه استان و ایجاد اشتغال پایدار  کمک کند.

بر اساس مطالعات انجام شده، استان اردبیل از نظر مواد معدنی فلزی، ۳ قطب فلزی از ۲۰ قطب فلزی کشور را داراست، هر چند که تاکنون  تنها بخشی از این ظرفیت‌ها مورد شناسایی و بهره برداری قرار گرفته است.

استان اردبیل در گروه معادن مصالح ساختمانی از وضعیت مناسبی در سطح کشور برخوردار است و در زمینه معادن فلزی نیز با اتمام عملیات اکتشافی، چشم‌انداز خوبی را در حوزه عناصر طلا، نقره، مولیبدن و مس می‌توان برای آن متصور بود.

در زمینه "پرلیت"  استان اردبیل پس از آذربایجان‌شرقی بیشترین معادن را به خود اختصاص داده است، پرلیت بیش از ۳۰۰ نوع کاربرد در صنایع پزشکی کشاورزی و تولید مصالح سبک دارد.

همچنین استان در زمینه سنگ‌نما از جمله تراورتن، مرمر، گرانیت  دارای ذخایر خوبی است، در زمینه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی ۳۰ آنومالی در استان فعال بوده که معدن عقیق سبلان یکی از مهمترین آنهاست. 

در زمینه کانی‌های فلزی نیز استان اردبیل غنی بوده که  از جمله مهمترین آنها ذخایر مس و طلا است.

به گفته مهندس فاطمه جوادی کارشناس امور معدن، از ۲۰ پهنه معدنی موجود در ایران سه پهنه شامل قزل اوزن (خلخال)، سبلان قره سو (مشگین شهر) و باغرو (کوثر) به استان اردبیل تعلق دارد.

 رئیس نظام مهندسی معدن استان اردبیل هم می‌گوید: عمده کانی‌های استان؛ سنگهای تزئینی، مرمر، تراورتن، آهک، پوکه معدنی، عقیق، آهن و سیلیس هستند اما انواع کانی‌های فلزی و مس نیز  در استان  کشف شده است.

وی میزان تقریبی ذخایر معدنی استان اردبیل را ۵۳۸ میلیون تن تخمین می‌زند.

 رئیس صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل هم گفت:  ۸۲ زون معدنی در استان در حال فعالیت است.

کارشناسان معتقدند که با وجود ظرفیت غنی معدنی در استان هنوز بسیاری از کانی‌های ارزشمند مورد بهره برداری قرار نگرفته و از ظرفیت ذخایر  معدنی  استفاده مطلوبی نشده است.

به اعتقاد آنها، با توجه به شرایط اقتصادی کنونی و عقب ماندگی بخش صنعت در استان اردبیل، معدن یکی از بخش‌های مهم در ایجاد اشتغال پایدار در استان بوده و می‌تواند زمینه ساز ایجاد صنایع پایه و زنجیره‌ای شود.

اقدامات زیربنایی در بخش معدن استان اردبیل در دولت تدبیر و امید 

از چند سال قبل و با توجه به ظرفیت‌های معدنی استان و نقش آن در ایجاد اشتغال پایدار و رونق صنعت، دولت نگاه ویژه‌ای به این بخش در استان داشته و سرمایه‌گذاری عظیمی در مطالعه و اکتشاف معادن بویژه در زمینه کانی‌های ارزشمند از جمله مس، طلا و دیگر کانی‌های استراتژیک کرده است.

این اقدامات در دولت تدبیر و امید کلید خورده و اکنون در دولت دوازدهم بتدریج نتایج امیدوارکننده آن در حال خودنمایی است.

 به گفته مسوولان استان اردبیل، در حال حاضر در سه پهنه معدنی استان حفاری‌های لازم  و مطالعات انجام شده و حتی عناصر و کانی‌های موجود در برخی آزمایشگاههای معتبر داخلی و خارجی  مورد سنجش و تحلیل قرار گرفته‌اند.

سه پهنه معدنی استان اردبیل شامل قزل اوزن در خلخال، سبلان در مشگین شهر و باغرو در کوثر در سه مرحله به شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری واگذار شده و  امور اکتشافی و استخراجی از سوی آنها  در حال اجرا است.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل گفت: با پایان مطالعات پهنه‌های معدنی این استان تحول بزرگی در توسعه رونق اقتصادی منطقه در بحث معادن ایجاد خواهد شد.

رامین صادقی بیان کرد: مطالعات و اکتشاف پهنه معدنی قزل‌اوزن خلخال از ۲ سال پیش در پنج محدوده از جمله روستاهای کمر، مندجین، نمهیل، شمس‌آباد و کزج در حاشیه این رودخانه آغاز شده و موفقیت‌هایی در دستیابی به رگه‌های پلی‌متال و طلا در گمانه‌زنی‌ها و حفاری‌های این پهنه بدست آمده است.

وی بیان کرد: نتایج اولیه مطالعات زون معدنی قزل‌اوزن خلخال حاکی از وجود معادن غنی قلز از جمله مس، روی و رگه‌هایی از طلا در این زون است و با واگذاری ادامه مطالعه و اکتشاف معادن به قرارگاه خاتم زمینه برای بهره‌برداری از این معادن و همچنین راه‌اندازی کارخانه‌های فرآوری جهت اشتغال مردم منطقه در حال فراهم شدن است.

او افزود: علاوه بر این بخشی از پهنه‌های معدنی استان به شرکت ملی مس واگذار شده که قسمت‌هایی از زون معدنی قزل‌اوزن خلخال نیز شامل این واگذاری است.

 فریدون بابایی فرماندار خلخال هم گفت: با شناسایی و اکتشاف معادن طلا در چهار نقطه از زون معدنی این شهرستان بزودی بهره‌برداری از این معادن آغاز می‌شود.

وی بیان کرد: با توجه به پایان مرحله اول مطالعه و  اکتشاف معادن در زون معدنی قزل‌اوزن خلخال از سوی شرکت ایمیدرو و مشاور اکتشاف زون‌های معدنی وزارت صنعت،معدن و تجارت دستیابی به موفقیت‌های جدیدی در زمینه وجود معدن طلا و فلزات قیمتی در چهار نقطه از این زون در حوالی روستاهای بخش خورش‌رستم غربی ، با واگذاری این معادن به سرمایه‌گذار بخش خصوصی استخراج طلا از این محل آغاز و زمینه اشتغال بخشی از بیکاران و رونق اقتصادی منطقه فراهم خواهد شد.

بابایی گفت: با توجه به اعلام آمادگی چند شرکت و سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری سنگ‌های معدنی و تزیینی خلخال در شهرک صنعتی گزاز و راه‌اندازی مراکز فرآوری سنگ‌های معدنی از انتقال سنگ‌های استخراج شده از معادن منطقه بصورت خام و تخریب راه‌های ارتباطی شهرستان جلوگیری خواهد شد.

وی با بیان اینکه برای ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز شهرک صنعتی گزاز خلخال ۵۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی تخصیص یافته است، اظهارداشت: با راه‌اندازی این شهرک علاوه بر استقرار واحدهای صنعتی بزرگ در آن ساخت و راه‌اندازی کارخانه تولید فروسیلیس نیز در محل شهرک صنعتی جدید این شهرستان آغاز می‌شود.

وی افزود: مواد معدنی و اولیه موردنیاز کارخانه فروسیلیس خلخال از معدن شهرستان  میانه در استان آذربایجان‌شرقی تامین و به محل کارخانه در شهرک صنعتی گزاز خلخال حمل می‌شود و این کارخانه در سه فاز و در مدت سه سال احداث و با تکمیل هر سه فاز آن برای هزار  و۵۰۰ نفر فرصت شغلی پایدار ایجاد خواهد شد.

اکبر بهنامجو استاندار اردبیل هم با اشاره به فعالیت چند شرکت اکتشاف و بهره برداری معدن در استان گفت: در حال حاضر یک شهرک صنعتی خصوصی ویژه معدن در استان اردبیل فعالیت خود را آغاز کرده و مجوز دومین و بزرگترین شهرک صنعتی خصوصی نیز صادر می‌شود.

وی بیان کرد: بخش معدن استان در مسیر توسعه حرکت می‌کند و امید می‌رود با فعال شدن صنایع تبدیلی و فرادستی این بخش میزان اشتغالزایی در این حوزه  افزایش یابد.

وی بیان کرد: این شرکت‌ها در شهرستان مشگین شهر مطالعات خود را به پایان رسانده و در مرحله برداشت محصولات برای تولید کنسانتره و کاتد مس و طلا هستند.

استاندار اردبیل اظهار کرد: شرکت ممرادکو با سرمایه گذاری ۱۰۰ میلیارد تومان در شهرستان مشگین شهر فعالیت خود را آغاز کرده و در فاز اول با ظرفیت تولید سه هزار و ۵۰۰ تن برای ۱۰۰ نفر اشتغالزایی دارد.

بهنام جو ادامه داد: هم اکنون نیز شرکت سرزمین جلگه‌های آسمانی نیز با ظرفیت تولید ۱۳ میلیون تن ماده معدنی و ۲ تن طلا در سال مقدمات ایجاد شهرک صنعتی خصوصی را آغاز کرده است.

ضرورت‌های توسعه معدنی استان اردبیل 

با اقدامات مقدماتی و اساسی دولت در بخش معدن استان، هم اکنون زمینه مناسبی برای توسعه این بخش و تاثیرآن در به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصادی استان فراهم شده و نیاز است تا مدیران استانی از این موقعیت استفاده بهینه کرده و برنامه‌ریزی مطلوبی در این راستا داشته باشند.

اما در این مسیر برخی مشکلات هنوز باقی بوده و نیاز است برای رفع آن اقدامات جدی‌تری صورت گیرد، در حال حاضر عمده مشکل در مسیر توسعه بخش معدن؛ نبود نقدینگی، مشکلات محیط زیستی، نبود حمایت در برطرف کردن موانع موجود، وجود معارضان محلی و خام فروشی مواد استخراجی است.

کارشناسان معتقدند که بخش معدن بویژه در زمینه برخی از کانی‌های گران قیمت به خودی خود می‌تواند  موجب کسب درآمد قابل توجهی شود اما نمی‌بایست فعالیت‌های اقتصادی را  صرفا به استخراج و خام فروشی محدود کرد بلکه در این راستا ایجاد صنایع جنبی و ایجاد فرصت‌های فراوری  این مواد  ضروری است.

به گفته آنها، شرط موفقیت در بخش معدن استان اردبیل پیوند دادن آن به صنعت و تجارت است، ایجاد صنایع زنجیره‌ای برای تولید ارزش افزوده و وصل آن به بازارهای جهانی رمز موفقیت در این بخش مهم می‌باشد.

بهنام جو استاندار اردبیل گفت: همزمان با اکتشاف محصولات معدنی باید  تلاش شود تا صنایع فرا دستی نیز در استان ایجاد شود.

وی گفت: مواد خام اکتشاف شده در استان در داخل استان باید فراوری ‌شود و در این راستا تلاش می‌کنیم سرمایه گذاران واجد شرایط برای راه اندازی صنایع فرادستی را به استان جذب کنیم.

 رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل هم در این زمینه گفت: مشکل اصلی بخش معادن  استان خام‌فروشی مواد معدنی است که باید از آن جلوگیری کرد.

رامین صادقی افزود: یکی از سیاست‌های این سازمان جلوگیری از خام‌فروشی بویژه در زمینه سنگ معادن  است که راهکار  آن حل مشکلات موجود و فعال کردن واحدهای فرآوری می‌باشد.

در این حال وجود برخی معارضان و ممانعت نهادها و دستگاههای مرتبط از جمله حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی ، راه و شهرسازی نیز بعنوان مانعی در توسعه فعالیت‌های معدنی در استان عمل می‌کند.

در فعالیتهای معدنی می‌بایست به موضوع حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از هر گونه تخریب منابع طبیعی  توجه کافی صورت گیرد و در مقابل سازمان‌های نظارتی نیز باید از طولانی‌تر شدن روند کار و نیز برخی اشکال تراشی‌های سطحی خودداری کنند.

 اکبر بهنامجو استاندار اردبیل در این زمینه گفت: در فعالیت‌های معدنی باید بررسی‌های لازم توسط کارشناسان امر صورت گرفته و  فعالیت‌های معدنی به صورت اصولی صورت گیرد.

  وی افزود: برخی معادن در استان با برداشت غیراصولی و ایجاد آلودگی زمینه اعتراض ساکنان منطقه را فراهم کرده‌اند که این موارد باید دوباره کارشناسی شود و در صورتی که برداشت این معادن کارشناسی باشد، فعالیت آن‌ها ادامه یافته و تمهیدات لازم برای کاهش گرد و غبار انجام شود.

او  همچنین با اشاره به صدور مجوزهای معدنی خواستار بررسی همه دستگاه‌های دخیل از جمله منابع طبیعی، کشاورزی و صنعت معدن برای واگذاری زمین برای برداشت شد.

آشنایی  با روش‌های نوین اکتشاف در بخش معدن نیز از جمله ضروریات در این بخش است، در چنین شرایطی عدم به‌ کارگیری نیروهای کارآمد و مدیریت با تجربه و آشنا با تکنولوژی‌های روز در حیطه اکتشاف مواد معدنی سبب هدر رفت سرمایه‌های ملی، از دست دادن زمان جهت دستیابی به معادن جدید و در نتیجه سد کردن توسعه اقتصادی در دید کلان آن می‌شود.

رفع موانع تولیدی و تزریق نقدینگی یکی از برنامه‌هایی است که مسئولان سعی دارند به واسطه آن بخشی از مشکلات معادن را مرتفع سازند، اما آنچه شاید بیش از تزریق نقدینگی بتواند گره گشای مشکلات این بخش باشد، سرمایه گذاری بخش خصوصی در این ارتباط است .
به هر حال مجموعه صنعت و معدن استان اردبیل در صورت جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی و شتاب بخشیدن به این سرمایه گذاری‌ها و مهمتر از آن ایجاد پیوند بین بخش‌های معدن ، صنعت و تجارت می‌تواند اقتصاد استان را رونق دهند.