کمبود نقدینگی؛ مشکل لکوموتیوداران بخش خصوصی

به گزارش می متالز، از طرفی هزینه‌های این شرکت‌ها به شدت رو به افزایش است، زیرا هزینه‌های بخش لکوموتیو بیش از واگن و خط وابسته به ارز بوده و سریع‌تر از سایر بخش‌ها افزایش می‌یابد. از طرف دیگر نرخ اجاره لکوموتیو به همان میزان افزایش پیدا نمی‌کند. در این شرایط شرکت‌های مالک لکوموتیو حدود ۱۰ ماه است که مطالبات خود را بابت اجاره لکوموتیو از راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران دریافت نکرده‌اند و دچار کمبود نقدینگی شدیدی شده‌اند. برای آشنایی با موانع و مشکلات پیش‌روی شرکت‌های خصوصی مالک لکوموتیو با مجتبی لطفی، رئیس کارگروه لکوموتیو انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌‌ونقل ریلی و مدیرعامل شرکت تجهیزات ناوگان ریلی البرز نیرو گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

پایین بودن نرخ اجاره لکوموتیو چه مشکلی برای شرکت‌های مالک واگن ایجاد می‌کند؟

نرخ ثابت سالانه برای اجاره لکوموتیو عادلانه نیست. معتقدم باید نرخ اجاره به صورت پویا بوده و با تغییرات شرایط اقتصادی متغیر و قابلیت افزایش یا کاهش همزمان با شرایط را داشته باشد. در شرایطی که قیمت محصولات مصرفی روز به روز افزایش می‌یابد نباید انتظار داشت که نرخ اجاره لکوموتیو به صورت سالانه و ثابت باشد.

از طرف دیگر نرخ باید به درستی تعیین شود؛ فرمول شورای رقابت در صورتی که به درستی اجرا شود قابل قبول خواهد بود، اما معمولا آنچه از فرمول شورای رقابت به دست می‌آید مورد تایید راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران نیست و استدلال می‌شود که نرخ بالا است و قدرت رقابت بخش ریلی را با بخش جاده‌ای کاهش می‌دهد. معتقدم این تحلیل درست نیست و به هر قیمتی نباید رقابت کرد. از یک طرف رقابت بخش ریلی با بخش جاده‌ای ناعادلانه است و از طرف دیگر نرخ کرایه جاده‌ای نسبت به بخش ریلی در حوزه حمل بار بسیار بالاتر بوده و با نرخ فعلی اجاره لکوموتیو هیچ شرکت خصوصی مالک لکوموتیو قادر به افزایش حمل‌ونقل خود نخواهد بود.

با توجه به اینکه حدود ۳۰ تا ۳۵درصد خدمات لکوموتیو از داخل کشور تامین می‌شود، نرخ این خدمات نیز در مواردی بیش از افزایش نرخ ارز رشد داشته است و قابل درک نیست؛ برای مثال شرکت‌های تولیدکننده روغن داخل کشور در چند ماه گذشته ۱۳۰ تا ۱۴۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند که این پارامترها در هزینه‌های بهره‌برداری از لکوموتیو تاثیر بسیاری دارد. همزمان با افزایش نرخ اجاره لکوموتیو باید قیمت‌های تمام شده لکوموتیو را در کشور کنترل کنیم؛ در حال حاضر به کارگیری لکوموتیوهای گران قیمت توجیه اقتصادی ندارد. درکنار اینها باید راندمان، بهره‌وری را جدی‌تر از گذشته در نظر بگیریم.

شیوع ویروس کرونا چه تاثیری در فعالیت شرکت‌های مالک واگن داشته است؟

لکوموتیوهای بخش‌خصوصی در حمل بار فعالیت می‌کنند. شیوع ویروس کرونا بیشترین تاثیر خود را در فعالیت شرکت‌های ریلی مسافری داشته و بخش مسافری لطمه زیادی از این موضوع به علت کاهش مسافرت دیده‌اند، اما در بخش باری شرایط به این گونه نبود. شرکت‌های باری امسال را با ۱۵درصد افزایش حمل بار نسبت به سال گذشته آغاز کرده‌اند و در حال حاضر این میزان کاهش یافته و به ۵/ ۴ درصد رشد رسیده است. کرونا در بخش حمل‌بار تاثیر آرام‌تری دارد.

دلیل این رشد چه بوده است؟

یکی از دلایل آن افزایش نرخ حمل‌ونقل جاده‌ای و افزایش جذابیت بخش ریلی برای صاحبان کالا و رونق صنایع فولاد بوده است. بخش ریلی مشتریان خاص خود را داشته و خوشبختانه در دوره شیوع کرونا بار به میزان کافی بوده است. در حال حاضر شرایط بار در کشور بسیار خوب است و بخش ریلی برای حمل آنها باید ظرفیت خود را افزایش دهد. مهم‌ترین گلوگاه بخش ریلی تعداد لکوموتیو است؛ حدود ۸۰ دستگاه لکوموتیو در مجموعه دولت و بخش‌خصوصی به علت چرخه غلط اقتصادی این بخش خوابیده است.

تناژ حمل بار بخش ریلی در سال‌جاری تاکنون چه میزان بوده و نسبت به سال گذشته چه تفاوتی دارد؟

در  شرکت البرز نیرو سعی داریم که  سهم خود را از حمل بار افزایش دهیم. در این موضوع روی افزوده شدن  لکوموتیوهای جدید پارس-۳۳ به ناوگان شرکت حساب کرده‌ایم که هنوز به چرخه بهره‌برداری وارد نشده‌اند و مقداری تاخیر دارند. مقداری از این تاخیر ناشی از شیوع کرونا بوده که باعث کاهش توان واحدهای تولیدی شده و مقداری از آن نیز ناشی از کمبود نقدینگی شرکت‌ها است؛ از ۱۰ دستگاه لکومویتو قرار بوده امسال حدود ۶ دستگاه لکوموتیو پارس-۳۳ را به ناوگان شرکت اضافه کنیم،  ولی با توجه به مشکلات فعلی، برای اضافه کردن چهار دستگاه لکوموتیو جدید به ناوگان برنامه‌ریزی کردیم و بقیه را سال آینده به ناوگان اضافه می‌کنیم. با این شرایط فعلی حدود ۹ درصد حمل بار کشور را برای شرکت البرزنیرو پیش‌بینی کردیم که تاکنون ۶/ ۸ درصد آن را از ابتدای سال محقق کرده‌ایم. پیش‌بینی می‌کنیم با اضافه شدن لکوموتیوهای جدید پارس-۳۳ به ناوگان شرکت به رقم ۹ درصد تا پایان سال دست پیدا کنیم. مالکان بخش‌خصوصی لکوموتیو ۵/ ۳۰ درصد بار کل کشور را حمل می‌کنند که از این میزان ۶/ ۸درصد آن را شرکت البرزنیرو حمل می‌کند. امسال برنامه داریم از مرز حمل بار ۳ میلیارد تن-کیلومتر عبور کنیم و به عملکرد ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تن-کیلومتر برسیم.

برنامه شما برای تعمیر و نگهداری لکوموتیو چیست؟

حدود ۴۰ درصد هزینه‌های لکوموتیو مربوط به موضوع تعمیر و نگهداری بوده که بخش بزرگی را شامل می‌شود؛ این بخش باید به خوبی اجرا شود تا هم بتوانیم هزینه‌ها را به خوبی کنترل کنیم و هم جلوی توقف لکوموتیوها گرفته شود. طبق سیاست هیات‌مدیره شرکت البرزنیرو، امور تعمیر و نگهداری لکوموتیوها را از مالکیت و بهره‌برداری آنها جدا کرده‌ایم؛ قرار است مالکیت و بهره‌برداری لکوموتیوها در شرکت البرزنیرو انجام شود و نگهداری و تعمیرات را در قالب یک شرکت مستقل به نام کاوان دیزل انجام دهیم. به همین منظور از شرکت‌های دیگر نیز دعوت کرده‌ایم که به این طرح ملحق شوند و مورد استقبال آنها نیز قرار گرفته است. قرار است استقرار سخت‌افزاری این شرکت در محل کارخانه‌های شرکت واقع در استان البرز و اصفهان باشد و با کمک چند شرکت دیگر یک شرکت مادر تخصصی تعمیر و نگهداری لکوموتیو ایجاد کنیم که بتواند به سهامداران و شرکت‌های دیگر به صورت تخصصی در موضوع تعمیر و نگهداری خدمات ارائه کند. تمامی‌ تجربه، دانش و تخصص شرکت البرز نیرو در زمینه تعمیر و نگهداری را به این شرکت منتقل می‌کنیم و این شرکت قرار است  به پشتوانه این تجربه، متخصصان، ابزار و وسایل و کارگاه‌های البرزنیرو در زمینه لکوموتیو و تجهیزات آن برای تعمیر و نگهداری جاری و اساسی آن فعالیت کند.

شرکت‌های مالک لکوموتیو بخش‌خصوصی با چه مشکلاتی مواجه هستند؟

شرکت‌های خصوصی مالک، اجاره لکوموتیوهای خودشان را با تاخیر دریافت می‌کنند. به طور متوسط ۵۱ درصد هزینه اجاره لکوموتیو به این شرکت‌ها پرداخت شده و ۴۹ درصد آنها باقی می‌ماند. حدود ۱۰ ماه است که شرکت‌های مالک لکوموتیو مطالبات خود را بابت اجاره لکوموتیو از  راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران دریافت نکرده‌اند. این موضوع در بازار تورمی ‌آسیب‌های جدی به این شرکت‌ها وارد می‌کند و قدرت خرید و عملکرد این شرکت‌ها به همان نسبت کاهش پیدا می‌کند. این موضوع را بسیار پیگیری کرده و متوجه شدیم بخش اعظمی ‌از هزینه اجاره لکوموتیو توسط شرکت‌های بهره‌بردار و صاحبان بار به راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران پرداخت شده ولی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به دلایل نامعلوم این مبالغ را با تاخیر به شرکت‌های مالک واگن پرداخت می‌کند. قرار بود از تیرماه امسال این مبالغ پرداخت شود، ولی هنوز با گذشت ۸ ماه از سال این مهم تحقق نیافته است. این باعث می‌شود با وجود رشد عملکرد این شرکت‌ها، هزینه‌های آنها رشد قابل توجهی داشته باشد. همچنین شرکت‌های مالک لکوموتیو از این بابت به پیمانکارهای خودشان بسیار بدهکار هستند.

تعداد زیادی از لکوموتیوهای دولتی به علت کمبود نقدینگی همیشه متوقف بودند. شرکت‌های مالک لکوموتیو خصوصی برای رفع این مشکل و نگهداری صحیح ایجاد شدند، اما از ۱۲۰ دستگاه لکوموتیو متعلق به بخش‌خصوصی حدود ۳۴ دستگاه آن متوقف هستند و راه‌اندازی مجدد آنها هزینه زیادی می‌طلبد که خارج از قدرت شرکت‌ها است.

گزارشی با موضوع تحلیل قدرت خرید شرکت‌های مالک لکوموتیو را در انجمن شرکت‌های حمل ‌و نقل ریلی تهیه و به راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران ارائه دادیم. در این گزارش قدرت خرید این شرکت‌ها در سال ۱۳۸۸ با امسال مقایسه شده است. این گزارش نشان می‌دهد که قدرت خرید شرکت‌ها به یک‌پنجم سال ۸۸ کاهش پیدا کرده است. برای مثال در آن سال با یک یا دو روز کارکرد  شرکت می‌توانستیم یک پاور پک (قطعه‌ای مصرفی در موتور  لکوموتیو) خریداری کنیم و امسال با نرخ ۶۰۰ ریال برای کارکرد ۱۱ روز شرکت باید برای تهیه همین قطعه هزینه کنیم.

طبق اصل ۴۴ قرار بوده لکوموتیوهای راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به بخش‌خصوصی واگذار شود، ولی با گذشت چند سال هنوز بخش عمده این لکوموتیوها در اختیار دولت است. به عنوان رئیس کارگروه لکوموتیو انجمن شرکت‌های ریلی این موضوع را چگونه تحلیل می‌کنید؟

این‌گونه استدلال می‌شود که خریداران صاحب صلاحیت که همزمان تخصص و پول کافی هم داشته باشند و توان نگهداری از لکوموتیوها را داشته باشند، وجود ندارد، این استدلال جای تامل دارد ولی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در ادوار مختلف برنامه‌ای برای انجام این کار نداشته است. در حال حاضر ۵/ ۶۹ درصد حمل بار کشور و ۱۰۰درصد مسافری توسط لکوموتیوهای دولتی انجام می‌شود و در مجموع حدود ۸۳ درصد لکوموتیوهای کشور هنوز دولتی است. این نشان می‌دهد لکوموتیودار واقعی هنوز دولت است. واگذاری این لکوموتیوها به بخش‌خصوصی هم هزینه‌های راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران را کاهش می‌داد و  هم قدرت رقابت  و تعیین نرخ را به بخش‌خصوصی می‌داد. اگر نرخ اجاره لکوموتیو به درستی تعیین نشود، بازنده اصلی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران است، زیرا بزرگ‌ترین لکوموتیودار کشور است. راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران باید به مرور زمان این لکوموتیوها را به بخش‌خصوصی واگذار می‌کرد، ولی اراده‌ای در این جهت دیده نمی‌شود.