ارتباط معدن و دانشگاه حلقه‌ای مفقوده

به گزارش می متالز، دانشگاه محل برخورد افکار، نقد سازنده و فضایی برای فراگیری و رشد است. از طرف دیگر صنعتکاران و معدنکاران برای توسعه بلندمدت باید از سرمایه انسانی و دانش دانشجویان و اساتید بهره ببرند. در حالی ‌که بنیان معادن و صنایع در کشورهای پیشرفته بر دانشگاه بنا ‌شده، این قاعده در برخی کشورهای درحال توسعه از جمله ایران حاکم نیست و با آنچه که در کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته اتفاق می‌افتد، فاصله معناداری دارد. روزنامه صمت در این پرونده خود به‌مناسبت ۱۶ آذر، روز دانشجو به اهمیت بهره از دانشگاه در بخش معدن پرداخته و این سوال اساسی را مطرح کرده که اقتصاد معدن تا چه حد از دانش دانشجویان و ارتباط با دانشگاه‌ها بهره برده است.

ارتباط ناگسستنی دانشگاه و صنعت

امیربیژن یثربی، برگزیده بنیاد ملی نخبگان کشور در علوم زمین با بیان اینکه برای بررسی ارتباط دانشگاه و معدن باید به ارتباط دانشگاه و صنعت نگاه کرد گفت: برای بررسی بهتر میزان ارتباط دانشگاه و صنعت ابتدا باید این موضوع را در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته بررسی کرد تا از استانداردهای کشورهای پیشرفته آگاه شد. صنعتکاران در این کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که برای حل مشکلات خود باید به دانشگاه روی آورند. به‌ این‌ ترتیب بسیاری از مسائل و مشکلات صنعت در دانشگاه‌ حل و راهکارهای علمی به بخش صنعت منعکس می‌شود. از آنجا که دانشگاه‌ها هم با صنعت ارتباط خوبی برقرار کرده‌اند، می‌توان گفت ارتباط دانشگاه و صنعت در کشورهای پیشرفته ناگسستنی است.

رابطه دوسر برد

برگزیده بنیاد ملی نخبگان کشور در علوم زمین با بیان اینکه در کشورهای دیگر دانشگاه کلیدواژه اساسی است، تصریح کرد: این مهم را نمی‌توان کتمان کرد که زادگاه علم در هر کشوری دانشگاه است. در نتیجه صنعت با برون‌سپاری حل مشکلات به دانشگاه‌ها مسائل خود را حل و فصل کرده و مسیر علمی توسعه را می‌یابد. در واقع در کشورهای توسعه‌یافته ارتباط میان صنعت و دانشگاه موجب پیشرفت علم، صنعت و در ادامه کاهش هزینه تولید شده است. یثربی با تاکید بر اینکه علم یکی از مهم‌ترین ابزارهای کاهش هزینه تولید است، خاطرنشان کرد: ارتباط میان صنعت و دانشگاه یک رابطه برد-برد است؛ به این صورت که صنعت برای توسعه و کاهش هزینه‌های خود به دانش و دانشگاه وابسته است و دانشگاه نیز برای برپایی خود به بودجه صنعت نیاز دارد. او ادامه داد: جالب است که یکی از مهم‌ترین فاکتورها و معیارها برای اینکه دانشگاهی در رتبه‌های برتر جهانی قرار گیرد، تعداد پروژه‌هایی است که از صنعت دریافت کرده است. این مهم نشان می‌دهد که هر دو بخش به یکدیگر نیاز دارند.

دنبال مقصر نگردیم

برگزیده بنیاد ملی نخبگان کشور در علوم زمین در ادامه به بخش معدن پرداخت و با بیان اینکه حلقه مفقوده‌ای بین معدن و دانشگاه در کشور ما وجود دارد، تصریح کرد: با اینکه در بخش معاونت‌ پژوهشی تمامی دانشگاه‌های کشور مدیر ارتباط با صنعت و معدن وجود دارد، سوال مهم این است که چقدر این بخش توانسته موفق عمل کند؟ با بررسی‌ها متوجه خواهیم شد که متاسفانه صنعت معدن و دانشگاه در کشور ما ارتباط چندانی ندارند. در این زمینه صنعت تقصیر را گردن دانشگاه و دانشگاه هم تقصیر را گردن بخش صنعت انداخته است. او با اشاره به سابقه کاری خود در هر دو زمینه گفت: از آنجا که چند سال در دانشگاه تدریس کرده و به‌واسطه کاری با صنعتگران معدنی و دانشگاهی در ارتباط بوده‌ام، باور دارم که هر دو به‌نوعی حق دارند اما اینکه به‌دنبال مقصر بگردیم، مشکلی را حل نخواهد کرد. یثربی با اشاره به ارتباط ضعیف دانشگاه و صنعت معدن در کشور تصریح کرد: هرچند تغییراتی در این زمینه رخ داده و چند سالی است که شاهد همکاری برخی هلدینگ‌های بزرگ معدنی کشور به‌ویژه در صنعت سنگ‌آهن با دانشگاه‌های کشور هستیم اما انتظار ما بیش از اینها است.

نقش کمرنگ دانش‌بنیان‌ها

برگزیده بنیاد ملی نخبگان کشور در علوم زمین با اشاره به اهمیت توجه به دانش‌بنیان‌ها تصریح کرد: با اینکه حوزه دانش‌بنیان‌ها امروزه بسیار مهم است، متاسفانه بخش معدن در ارتباط‌گیری با آن تلاش ناچیزی داشته است که البته علت اصلی آن نبود ارتباط معدن با دانشگاه است. از آنجا که این موضوع در بخش معدن نسبت به سایر صنایع پررنگ‌تر است، می‌تواند مضراتی را برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد. یثربی با اشاره به اقدامات اخیر در این زمینه گفت: به‌تازگی دانشگاه صنعتی شریف در حوزه دانش‌بنیان و فعالیت‌های معدنی وارد شده است. این را به فال نیک می‌گیریم و امیدواریم که آغازی پربار باشد. او در نهایت تاکید کرد: برای کاهش مشکلات صنعت معدن باید توجه بیشتری به دانشگاه شود. امیدوارم هلدینگ‌های بزرگ معدنی برای حل مشکل بخش معدن ارتباط خود را با تمامی دانشگاه‌های کشور گسترش دهند.

رابطه معادن و صنایع وابسته به دانشجو

سیامک اخطاری، فعال صادراتی و مشاور بین‌المللی حوزه سنگ با اشاره به وضعیت کشورهای توسعه‌یافته گفت: این کشورها با ایجاد فضا برای طرح مسائل و مشکلات روز صنعتی و معدنی در دانشگاه‌ها شرایط تعریف پایان‌نامه‌های تحقیقاتی را فراهم می‌کنند. این پایان‌نامه‌ها در میان‌مدت و بلندمدت به شکل سیستماتیک و منظم در مسیر ایجاد راه‌حل یا تجاری‌سازی هدایت می‌شوند. به ‌این‌ ترتیب دانشجو در مسیر کسب دانش وارد کانال عمل‌گرایی و اجرایی شده و در این روند فاصله دانشگاه و صنعت به حداقل می‌رسد.

این فعال صادراتی و مشاور بین‌المللی حوزه سنگ با اشاره به نقش دانشگاه در رشد بهره‌وری ادامه داد: توجه به نقش دانش و دانشگاه موجب افزایش بهره‌وری در راستای رشد تولید ناخالص ملی می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم یکی از راه‌های افزایش بهره‌وری در هر کشوری، ‌تمرکز بر تحقیق و توسعه، تولید فکر و اندیشه و دانش است. اگر دانشگاه‌های کشور فهرستی از مشکلاتی که هم‌اکنون معادن و صنایع وابسته با آن درگیر هستند، را در اختیار داشته باشند، در عمل می‌توان به نیروهای جوان و خلاق برای رسیدن به اهداف عالی پیشرفت و توسعه صنعتی جهت داد.

اخطاری با اشاره به نقش تشکل‌های صنفی تصریح کرد: تشکل‌های صنفی می‌توانند به‌عنوان پل ارتباطی معدن و صنعت با دانشگاه عمل کنند. آنها می‌توانند در زمینه‌های مختلف مدیریت اجرایی، مدیریت منابع انسانی، پردازش داده و اطلاعات، مکانیزه و هوشمندسازی، طرح‌های کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری، سیستم‌های مانیتورینگ و نظارتی، امور اکتشاف و آزمایشگاهی به‌شکلی دانشگاه را درگیر پروژه‌های معدنی و صنعتی کرده و مقدمات شناسایی و ورود نخبگان و استعدادهای دانشجویی به بخش معدن و صنعت را فراهم کنند.

این فعال صادراتی و مشاور بین‌المللی حوزه سنگ ادامه داد: دانشگاه باید با احساس پویایی موثر به‌شکلی هدفمند خود را با واقعیات و مشکلات صنعتی و معدنی کشور مرتبط بداند. برپایی کارگاه‌های مشترک دانشگاهی و صنعتی، برگزاری نشست‌ها و ایجاد اتاق فکر متعدد و مشترک راه را برای ارتقای این پیوند پویا باز خواهد کرد.
او ادامه داد: جامعه معدنی و صنعتی می‌تواند با تعمیق روابط به شکل کمی و کیفی با دانشگاه زمینه تبادل‌نظر و تشریک مساعی را در پورتال‌هایی که به همین منظور طراحی می‌شوند، فراهم کند تا شاهد ارتباط موثر برای پیشبرد اهداف معدنی و صنعتی در کشور باشیم.

حرکت پایه‌های صنعت باتوجه به بخش معدن

نیما کریم، دانشجوی دکترای معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر با اشاره به اینکه معدن به‌عنوان صنعت مادر شناخته می‌شود گفت: براساس گزارش سازمان ملل متحد جمعیت جهان در سال ۲۰۱۹ میلادی حدود ۷.۶ میلیارد نفر بوده که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۸.۶ میلیارد نفر برسد. در واقع هر سال به‌ اندازه جمعیت کشور ایران به جمعیت جهان افزوده می‌شود. از آنجا که بیشترین رشد جمعیت در قاره آسیا و افریقا اتفاق می‌افتد، باید به توسعه بخش معدن بیش از اینها توجه کرد. او تاکید کرد: بخش معدن می‌تواند پایه‌های صنعت یک کشور را به حرکت درآورد و در توسعه زیرساخت‌ها نقش مهمی ایفا کند؛ بنابراین توجه به ارتباط معدن و دانشگاه امری ضروری است.

رشد زنجیره ارزش با تکیه بر دانش

این دانشجوی رشته معدن با اشاره به موضوع زنجیره ارزش اظهار کرد: وقتی ماده اولیه از معدن استخراج می‌شود، یک زنجیره را طی کرده تا به محصول نهایی تبدیل می‌شود. طراحی و کنترل این زنجیره و بهره از علوم در طول این زنجیره نشانگر این مهم است که برای تولید محصول نهایی معدنی، اجرای عملیات معدنکاری، بستن و بازسازی معدن باید از دانش روز استفاده کرد. به‌دلیل افزایش جمعیت جهان و تولید زیرساخت‌ها این دانش امروزه بیشتر از گذشته مهم است.

شیلی، مورد مطالعاتی موفق

کریم در نهایت با اشاره به اهمیت بهره از سیستم اتوماسیون اظهار کرد: از آنجا که فعالیت در معادن زیرزمینی ریسک‌های فراوانی دارد و کنترل ایمنی و مواردی از این دست ضرورت دارد، بهتر است از سیستم اتوماسیون برای هماهنگی بهتر بهره برد. به‌طور حتم تا سال ۲۰۵۰ میلادی معدنکاری زیرزمینی موردتوجه دنیاست و برای توسعه آن باید از دانش کافی برخوردار بود. شیلی و افریقای جنوبی متخصصان زیادی در این حوزه دارند و موفق عمل کرده‌اند. ما هم باید بر این موضوع بیشتر تمرکز کنیم. نکته جالب اینکه شیلی با تمرکز بر دانش و تخصص توانسته از یک کشور درحال‌توسعه امروز به کشور توسعه‌یافته تبدیل شود. امروز ۳۰ درصد مس دنیا در شیلی تولید می‌شود و تولید ناخالص ملی این کشور به مس وابسته است. ظرفیت معادن زیرزمینی این کشور بیش از ۳۰ میلیون تن در سال برآورد شده است.
او تصریح کرد: برگزاری سمینار، کنفرانس و نشست‌های علمی میان دانشگاه و معدن می‌تواند باعث توسعه روابط این دو حوزه شود.

اهمیت توجه به اکتشاف عمقی با تکیه بر دانش

جلیل قلمقاش، عضو انجمن زمین‌شناسی ایران گفت: در ۶۰ سال گذشته سطح کشور را با دقت ۲۵۰: ۱ هزارم و ۱۰۰ هزارم پیمایش و تلاش کرده‌ایم ذخایر معدنی را در سطح شناسایی کنیم اما از آنجایی‌که دنیا به سمت اکتشافات عمقی رفته، ما ناگزیریم اطلاعات معدنی‌مان را در عمق افزایش دهیم. او تصریح کرد: وقتی به دروس زمین‌شناسی در آموزش و پرورش و مقاطع تحصیلی مختلف کم توجه شود، در آینده خسارت‌ آن را خواهیم دید.

دقت کم مطالعات بخش معدن

قلمقاش تصریح کرد: باید مطالعات دقیق‌تری در سطح داشته باشیم؛ به این خاطر که ارزان‌ترین و سریع‌ترین روش است. به‌ این ‌ترتیب پیشنهاد تسریع فرآیند برداشت و تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی و ژئوشیمیایی با مقیاس ۲۵: ۱ هزارم را دارم. قلمقاش با بیان اینکه در ۳۰ سال گذشته نتواسته‌ایم کشف بزرگی در کشور داشته باشیم، اظهار کرد: دقت مطالعات ما افت کرده و ما نتوانسته‌ایم از دقت ۱: ۱۰۰هزارم جلوتر برویم. باوجود رشد رشته‌های دانشگاهی و تعداد زیاد دانشجویان، متاسفانه دقت مطالعات عمومی ما از این عدد جلوتر نرفته است. عضو انجمن زمین‌شناسی ایران با تاکید بر اینکه آینده بهتر در گرو منابع انسانی توانمند است، ادامه داد: این مهم کلیدی برای رشد معادن است. آنچه که امروز زمین‌شناسان باید در زمینه آن کار کنند تهیه نقشه سه‌بعدی زمین‌شناسی کشور براساس اطلاعات سطحی و عمومی موجود در کشور است که البته این مهم به سرمایه مناسب و همت سازمان زمین‌شناسی نیازمند است.

تکیه بر دانش‌آموختگان جوان

قلمقاش با اشاره به آمار اشتغال و بیکاری در حوزه معدن در کشور گفت: براساس داده‌های بانک مرکزی در ۱۰ سال گذشته متوسط نرخ بیکاری ما ۱۱.۷۱ درصد بوده است. به‌طور متوسط ۵۳ درصد تحصیلکردگان شاغل و ۴۷ درصد بیکار بوده‌اند و بیشترین نرخ اشتغال هم به علوم پزشکی مربوط بوده است. قلمقاش با اشاره به اهمیت بهره از تحصیلکردگان و دانشجویان در رشد بخش معدن گفت: مهم‌ترین راهبرد برای آینده بهتر در کشور اتکا به دانش‌آموختگان جوان و نخبه کشور است. ما اهداف زیادی در آینده داریم اما برای ساختن بهتر آن بزرگ‌ترین هدف باید ایجاد فضا و حمایت از جوانان و اندیشه‌های آنها باشد. باید بدانیم بدون برنامه‌ریزی برای این آینده‌سازان نمی‌توانیم آینده خوبی داشته باشیم.

سخن پایانی...

ارتباط میان صنعت و معدن با دانشگاه یک رابطه برد-برد است؛ به این صورت که صنعت و معدن برای توسعه و کاهش هزینه‌های خود به دانش و دانشگاه وابسته هستند و دانشگاه نیز برای تداوم عملکرد به بودجه صنعت و معدن نیاز دارد.
کارشناسان باور دارند کشورهای پیشرفته با ایجاد فضا برای طرح مسائل و مشکلات روز صنعتی و معدنی در دانشگاه‌ها، شرایط تعریف پایان‌نامه‌های تحقیقاتی را فراهم می‌کنند. این پایان‌نامه‌ها در میان‌مدت و بلندمدت به شکل سیستماتیک و منظم در مسیر ایجاد راه‌حل یا تجاری‌سازی هدایت می‌شوند، این در حالی است که ما در این زمینه ضعیف عمل کرده‌ایم. به این معنی که ارتباط معدن و دانشگاه آنطور که باید و شاید شکل نگرفته است. اگر دانشگاه‌های کشور فهرستی از مشکلاتی که هم‌اکنون معادن و صنایع وابسته با آن درگیر هستند، را در اختیار داشته باشند، در عمل می‌توان به نیروهای جوان و خلاق برای رسیدن به اهداف عالی پیشرفت و توسعه صنعتی جهت داد و شاهد توسعه کشور بود.

کارشناسان باور دارند برای کاهش مشکلات صنعت معدن باید توجه بیشتری به دانشگاه شود. در این‌ راستا برپایی کارگاه‌های مشترک دانشگاهی و صنعتی، برگزاری نشست‌ها و ایجاد اتاق فکر متعدد و مشترک راه را برای ارتقای این پیوند پویا باز خواهد کرد. در پایان امید است هلدینگ‌های بزرگ معدنی برای حل مشکل بخش معدن ارتباط خود را با دانشگاه‌های کشور گسترش دهند.