به گزارش می متالز، در این مقاله آمده است:
بیشترین میزان حمل کالا در کشور مربوط به موادمعدنی از مبادی معادن به کارخانجات مصرفکننده آن یا از مبدا معادن به کارخانجات فرآوری بوده که در مرحله بعد و پس از فرآوری به مقصد مصرف کننده ارسال میشود، همچنین بعد از موادمعدنی بیشترین میزان حمل و نقل در مورد محصولات کشاورزی است.
از آنجا که بخش عمدهای از حمل موادمعدنی از مبدا معادن به کارخانجات مصرفکننده یا کارخانجات فرآوری نظیر مواد اولیه سیمان یا دیگر مواد اولیه معدنی قابل فرآوری بدون صدور بارنامه رسمی انجام میشود و عمدتا فواصل حمل کوتاه و کمتر از 35 کیلومتر است، لذا امکان داشتن آمار دقیق و صحیح از میزان حمل و نقل کالا در کشور مقدور نیست، اما برآوردهای مختلف که توسط دستگاههای مشمول بعمل آمده، میزان حمل مواد معدنی در کشور را حدود 500 میلیون تن، محصولات کشاورزی حدود 100 میلیون تن و سایر کالاها نیز حدود 150 میلیون تن برآورد شده است .
تفکیک حمل و نقل مواد معدنی در سطح کشور بصورت زیر است:
مواد اولیه کارخانجات فولاد 75 میلیون تن
محصولات تولیدی 35 میلیون تن
مواد ولیه کارخانجت سیمان 100 میلیون تن
سیمان تولیدی 70 میلیون تن
سایر مواد و محصولات معدنی 220 میلیون تن
جمع : 500 میلیون تن
حمل و نقل موادمعدنی اعم از مواد اولیه و محصولات ساخته شده عمدتا از طریق حمل و نقل جاده ای و در مقیاس بسیار کوچکتر از طریق حمل و نقل ریلی انجام میشود .
در سالهای اخیر علیرغم وجود رکود اقتصادی و تحریمها ، میزان حمل و نقل جادهای و ریلی افزایش چشمگیری داشته است که در درجه اول ناشی از افزایش حمل و نقل مواد اولیه و محصولات صنایع فولاد است و در بخش بعدی ناشی از راه اندازی طرحهای در دست اقدام سایر موارد محصولات معدنی بوده است.
در بخش صنایع آهن و فولاد، با افزایش ظرفیت تولید فولاد کشور در 5سال اخیر از 17 میلیون تن به 35 میلیون تن شاهد افزایش حملونقل آنها به میزان 25 میلیون تن بودهایم. حمل و نقل مواد اولیه معدنی صنایع فولاد عمدتا از طریق ریلی و از معادن گلگهر، چادرملو و سنگان انجام میشود و برآوردها نشان دهنده حمل مواد اولیه و محصولات فولادی به میزان سالانه 25 میلیون تن از طریق ریلی است.
با توجه به آمار و ارقام ذکر شده فوق و افزایش سالانه 5درصد به حمل و نقل کلی کشور ملاحظه میشود حمل و نقل کالا طی 4 سال گذشته از میزان 600 میلیون تن به 750 میلیون تن افزایش یافته و در مقابل تنها به میزان 10میلیون تن به حمل و نقل ریلی افزوده شده و با عنایت به عدم نوسازی ناوگان حمل و نقل جاده ای کشور و عدم تکافوی کامیونهای موجود، فشار بازار بر حمل و نقل جادهای باعث افزایش بیرویه هزینه حمل و نقل شده است. به عبارت سادهتر علیرغم افزایش 150میلیون تن بار در طی 4 سال اقدامات ناچیزی برای افزایش ظرفیت حمل و نقل بعمل آمده و ادامه وضع موجود ایجاد بحران در این زمینه را نشان میدهد.
نشانه های بحران در حمل و نقل مواد معدنی در کشور در اعتصابات پراکنده کامیونداران حمل و نقل مواد از معدن در معادن مختلف کشور دیده میشود که در بعضی از موارد به علت طولانی شدن مدت توقف حمل ، باعث توقف تولید در معدن و کارخانجات مصرف کننده مواد معدنی شده است.
این مشکل مسلما از دید مسوولین در دستگاههای دولتی مربوط پنهان نبوده و راه حلی که اخیرا طی یکسال گذشته برای آن اندیشیده شده بطور مشخص ایجاد تعرفه حمل و نقل جادهای کشور بر اساس تن-کیلومتر حمل شده است که این راه حل به عوض اینکه مساله را حل کند خود به مساله جدیدی برای دست اندرکاران حمل و نقل مواد معدنی تبدیل شده و در زیر اشکالات مترتب بر این راه حل عنوان میشود:
برای حل اصولی مشکل حمل و نقل مواد معدنی (و احیانا هریک از کالاهای دیگر) راه حلی بایستی اندیشیده شود که شامل تامین حداقلی از منافع طرفین این معامله باشد و نقش دولت و دستگاههای مسوول فقط بایستی به عنوان کمک کننده و ناظر بیطرف در اجرا و ایجاد تسهیلات برای اجرای آن و در نهایت داور اختلافات فی ما بین باشد.
الف–راه حل دراز مدت که شامل توسعه حمل و نقل ریلی به میزان حدود 50 درصد ظرفیت حمل و نقل کشور است. البته این امر مستلزم سرمایهگذاری بسیار سنگینی است و لذا امکان اجرای آن در کوتاه مدت وجود ندارد اما در هر حال بایستی این بخش در دستور کار دولت قرار گیرد تا با ایجاد زیرساختهای لازم در آینده میان مدت تا بلند مدت مشکل حمل و نقل را برطرف کند.
لازم به ذکر است منظور از ایجاد و توسعه شبکه حمل و نقل ریلی فقط توسعه خط آهن بین مبادی و مقاصد مختلف کشوری نیست، بلکه شاید حتی از آن مهمتر ایجاد زیرساختهای لازم در ایستگاهها برای تسهیل حمل و نقل و همچنین اتصال مبادی و مقاصد مهم حمل کالا بطور مستقیم به شبکه ریلی کشور است که جزئیات این برنامه بایستی با همکاری مسوولین دولتی و تولید کنندگان کالاهای مورد حمل و نقل مورد توافق قرار گیرد تا از سرمایهگذاری بی مورد جلوگیری شود .
با اجرای این امر از فشار بر حمل و نقل جاده کاسته شده و امکان نوسازی حمل و نقل جاده ای کشور فراهم خواهد شد.
ب- راه حل کوتاه مدت تا میان مدت
با اجرای پیشنهادات فوق و تصویب آنها در جلسات شورای عالی هماهنگی با محوریت وزارت راه و شهرسازی میتوان انتظار داشت گره حمل و نقل معدنی کشور گشوده شود. در غیر این صورت با تراکم و انباشت مشکلات بیشتر، بایستی در انتظار یک بحران واقعی بود.