فرصت رشد حمل و نقل ریلی داخلی در دوره کرونا

به گزارش می متالز، حوزه حمل ونقل یکی از بخش هایی است که به شدت از شیوع کرونا آسیب دیده است. حمل ونقل یکی از شریان های حیاتی هر کشور است که زنجیره تأمین صنایع دیگر به آن وابسته است. به طوری که مشکلات این بخش می تواند بطور مستقیم به سایر بخش ها نیز منتقل شده و به اقتصاد آن ها صدمه بزند. محدودیت های اعمال شده برای مقابله با همه گیری کرونا در سرتاسر جهان، به احتمال زیاد منجر به کاهش شدید حمل ونقل جهانی (بیش از یک سوم) در سال خواهد شد. حمل ونقل ریلی یکی از شیوه های مهم حمل ونقل است که به جهت اقتصادی بودن نسبت به حملونقل جاده ای از بسیاری جهات همواره مورد توجه سیاستگذاران بوده است.

با شیوع ویروس کرونا در کشور، حمل ونقل ریلی همچون دیگر فعالیت های اقتصادی تحت تاثیر قرار گرفت. افت سطح فعالیت های اقتصادی در بخش هایی چون معادن و کارخانجات بزرگ به دلیل تعطیلی ها و کاهش تقاضای داخلی برای حمل کالا با توجه به رکود ناشی از شیوع ویروس و نیز کاهش جریان ورود و خروج کالا به بنادر در اوایل سال جاری موجب کاهش تقاضا برای حمل ریلی کالا در کشور شد. از سوی دیگر، از اسفند ماه 1398 بسیاری از کشورهای همسایه مرزهای خود را به روی مسافر و کالا بستند. بسته ماندن برخی از این مرزها چندین ماه به طول انجامید که در نهایت با مذاکره و تعریف و اجرای پروتکل های بهداشتی (از جمله نصب تونل های ضدعفونی واگن ها در مرزها) بازگشایی شدند. مرزهای ریلی سرخس و اینچه برون با ترکمنستان و میرجاوه با پاکستان، بین 9 تا 4 ماه بسته بودند که بالاخره در تیرماه بازگشایی شدند. اما مرز ریلی رازی با ترکیه مدت کوتاهی در اسفند ماه بسته ماند و پس از آن به مدت سه ماه تنها راه ارتباطی ایران با ترکیه بود. عمده فعالیت این مرز در این مدت، صادرات محصولات کشاورزی و واردات مواد اولیه بوده است. اما صادرات بخش اعظم محصولات پتروشیمی به دلیل اولویت دادن به محصولات کشاورزی تقریبا به طور کامل متوقف شده بود. در طول این مدت، مرز آستارا فعال بوده است که تنها مرز باز کشور با همسایه های شمالی محسوب می شد. در واقع مهمترین آسیب شیوع کرونا بر حمل ونقل بار ریلی کشور، در بخش حمل ونقل بین المللی و عمدتا ترانزیت و صادرات بوده است. به طوری که طی پنج ماهه اول سال 1399 تناژ ترانزیت ریلی به 212 هزار تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال 1398،حدود 44.6 درصد کاهش داشته است. تناژ صادرات ریلی ( از مرزهای ریلی و بنادر) نیز در سه ماه اول سال جاری 3.33 میلیون تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 40.8 درصد کاهش داشته است. اما بالعکس در بخش واردات رشد بسیار قابل توجهی رخ داده و تناژ واردات از مرزهای ریلی طی پنج ماه اول سال جاری به 1.57 میلیون تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال 1398، حدود64.8 درصد رشد داشته است. عمده این افزایش مربوط به واردات کالاهای اساسی (بویژه از مرز آستارا و مرز ریلی رازی با ترکیه( بوده است. در مجموع حمل ونقل بین المللی بار ریلی کشور در دوره مورد بررسی سال جاری، نزدیک به 26.5 درصد کاهش داشته است. در این مدت عملکرد تناژ حمل بین المللی، تنها حدود یک پنجم از کل جابجایی بار ریلی کشور بوده است.

اما در بخش حمل داخلی، وضعیت به گونه ای بوده که کاهش در تناژ بار خارجی را جبران کرده است و طی پنج ماه اول سال 1399 به حدود 15.6 میلیون تن رسیده که نسبت به مدت مشابه سال 1398 ،حدود 18 درصد افزایش داشته است. به نحوی که در مجموع، کل تناژ حمل ونقل ریلی در این دوره نزدیک به 2.5درصد نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد داشته است. افت شدید جابجایی مسافر در شبکه ریلی و درنتیجه کاهش قابل توجه ترافیک شبکه، موجب شد از موانع تردد قطارهای باری در کشور کاسته شود و به تبع آن، فرصت مناسبی برای بهره گیری هر چه بیشتر از حمل ریلی کالا در داخل مرزهای کشور فراهم کرد. کمبود راننده و کامیون جهت جابجایی بار بین شهری نیزدر این موضوع بی تاثیر نبوده است. طبق برآوردهای انجمن صنفی حمل ونقل ریلی و خدمات وابسته، ارزش صدمات وارده به بخش حمل ونقل ریلی کشور تا پایان خردادماه سال 1399حدود 605 میلیارد تومان برآورد شده بود. از این میزان حدود 100 میلیارد (16.5 درصد) سهم بخش باری بوده که بسیار کمتر از بخش مسافری است. هر چند شرکت های فعال در حمل ونقل بار ریلی بین المللی بیشترین خسارت را از شیوع ویروس کرونا محتمل شده اند. اما شاید بتوان شیوع کرونا و شرایط اقتصادی حاکم بر سایر بخش های حمل ونقل کشور را فرصتی برای افزایش سهم ریل از جابجایی کالا دانست. چرا که هزینه های حمل ونقل بار در بخش جاده ای که بیش از 32 درصد سهم حمل بار داخلی در کشور را به خود اختصاص می دهد، به دلیل تورم فزاینده، صعود نرخ ارز و دیگر مشکلات موجود با افزایش قابل توجهی مواجه شده است.