آیا معدن D19 یوزپلنگ ها را خانه خراب میکند؟

به گزارش می متالز، ماجرا از این قرار بود که بخشی از این معدن بزرگ در مطنقه حفاظت شده محیط زیست قرار داشت و این نهاد هم اجازه هرگونه فعالیت را نمیداد چراکه منطقه مذکور زیستگاه کمیاب ترین یوزپلنگ جهان است.

این جدال معدنی ها با محیط زیست تا روی کار آمدن، کلانتری، رئیس فعلی محیط زیست کشور ادامه یافت. در دوره او، اما این نهاد نرمش نشان داد و در قدم اول اجازه مطالعات و هم اکنون ه اجازه نقشه برداری داده است. برخی معتقد هستند، روند موجود به صدور مجوز بهره برداری از معدن ختم می شود. زیست محیطی ها می گویند فعال شدن این معدن به مفهوم تخریب زیستگاه این حیوان و ده ها گونه دیگر است.
اما در آنسوی چالش هم، معدنی ها هستند. دو غول بزرگ معدنی ایران یعنی شرکت چادرملو و چغارت قرار دارند. آنها میگویند در طول سالیان مختلف، سرمایه های زیادی برای شکل گیری این شرکتها و تاسیسات آنها هزینه شده است و هر دو معدن در آستانه اتمام ذخایر خود هستند و این بدان معنی است که صدهامیلیاردتوان سرمایه و تاسیسات و از همه مهمتر شغل و ارزش افزوده کشور از بین خواهد رفت. معدنی ها می خواهند با فعال کردن دی 19 علاوه بر توسعه اقتصادی کشور، سرمایه های موجود را حفظ کنند. این هم حرف حسابی هست.
اگر بخواهیم خیلی کوتاه ماجرای این معدن را بگوییم باید گفت: از یک سو کارگرانی هستند که ممکن است با به پایان رسیدن ذخیره اصلی چادرملو بیکار شوند و از سویی دیگر یوزپلنگی است که در خطر انقراض قرار دارد. هیچ‌کدام از طرفین این ماجرا راضی به‌دست کشیدن از خواسته خود نبوده و هر کدام تنها به دنبال اجرای نظر خود هستند در نتیجه آنومالی «دی ۱۹» و یوز ایرانی سرگردان تصمیم گیری‌ها شده‌اند.

دی 19 از نظر معدنی چیست؟

ایران اکنون با تولید ۳۴ میلیون تن سنگ آهن در سال ۲۰۱۳ میلادی در جایگاه دهم جهان قرار دارد و 1.5درصد از تولید جهانی این ماده را به خود اختصاص داده است . استان یزد یکی از بزرگترین پهنه های معدنی در جهان است. به دلایل فنی هرکدام از این معادن به نام آنومالی نامگذاری شده است. آنومالی دی 19 ( یا به صورت صحیح تر D19 ) یکی از بزرگترین معادن کشف شده سنگ آهن در جهان است. ، برآورد اولیه ذخیره این آنومالی ۱۰۰میلیون تن بوده و باید برای اعلام دقیق میزان ذخیره‌اش اکتشاف‌های تکمیلی انجام شود.
چندی قبل مقامات صمت اعلام کردند: آنومالی «دی۱۹» به چادرملو و چغارت واگذار کرده اند. آنها تایید کردند: با توجه به رو به اتمام بودن ذخایر سنگ‌آهن «چادرملو» و «چغارت» و به درخواست این ۲ معدن، در کنسرسیومی، آنومالی «دی۱۹» به این ۲ معدن بزرگ واگذار شد.
کمی بعدتر با انتخاب کلانتری به عنوان رئیس سازمان محیط زیست کشور ( به جای خانم ابتکار) مجوز اولیه مطالعات صادر شد و اکنون هم خبر رسیده است مجوز نقشه برداری امضا شده است.

چرا چادرملو اصرار به فعال کردن دی 19 دارد؟

محمود نوریان مدیر عامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو می‌گوید: ما با درک دغدغه‌های سازمان محیط‌زیست و تلاش برای برطرف کردن آن‌ها، در حال انجام اقدامات لازم برای اخذ این مجوز هستیم.
وی با اشاره به این‌که آنومالی دی 19 در مجاورت تأسیسات عظیم مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو قرار دارد، اظهار می‌کند: هم‌اکنون 3000 نفر به صورت مستقیم در چادرملو مشغول به کار هستند و بی‌شک دو برابر این تعداد اشتغال غیرمستقیم چادرملو است، اما در صورت موافقت نکردن سازمان حفاظت محیط‌زیست با فعالیت در این منطقه و با توجه به رو به پایان بودن ذخیره چادرملو، این معدن تعطیل شده و شمار فراوانی بیکار می‌شوند.
وی در عین حال یادآور شد: بخشی از اقدامات آتی این معدن، به همکاری‌ مسوولان سازمان حفاظت محیط‌ زیست مربوط می‌شود، بنابراین، امیدواریم با این سازمان نیز به تفاهم برسیم.آنومالی دی 19، در دهه‌های گذشته و همزمان با اکتشافات اولیه معادن سنگ‌آهن توسط کارشناسان روسی کشف شد، اما هم‌اینک با توجه به افزایش فعالیت این معدن، برنامه اکتشاف تکمیلی دی 19، برای راه‌اندازی چادرملو 2، روی میز مدیران این شرکت قرار گرفته است.
سیدمحمد ابریشمی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو نیز در این‌باره می‌گوید: همان طور که با آغاز بهره‌برداری از معدن چادرملو در دل کویر مرکزی و در فاصله 180 کیلومتری یزد، نسبت به ایجاد بیش از 80 هکتار فضای سبز اقدام کردیم و نه تنها حیات وحش منطقه را برهم نزدیم، بلکه امکان امنیت بیشتر فراهم کردیم، اکنون نیز در صورت موافقت سازمان محیط‌زیست، متعهد به ایجاد محیطی مناسب، منطبق با اکولوژی زیستی منطقه می‌شویم.

فعالان محیط زیست چه میگویند؟

آیا معدنکاوی در محدوده دی19 واقع در حاشیه پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر که یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی به شمار می‌رود آن‌گونه که مسئولان چادرملو می‌گویند، به جای ویرانی، امنیت را برای حیات وحش منطقه به ارمغان خواهد آورد؟
نوید قلی‌خانی، کارشناس حیات وحش می‌گوید: سال 94 زمزمه‌های تلاش برای معدنکاوی در محدوده دی19 شنیده شد. منطقه‌ای که در حاشیه پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر و در نزدیکی منطقه شکار ممنوع آریز واقع شده. بلافاصله، طی تنها چند روز به صورت غیرقانونی جاده‌ای از دره‌انجیر به آریز احداث شد تا معدن سنگ آهن بافق را به این معدن جدید متصل کند که سازمان حفاظت محیط زیست، آن زمان در واکنش به این اقدام غیرقانونی شکایت کرد.
قلی‌خانی با تاکید بر اهمیت پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر و منطقه آریز به عنوان زیستگاه یوزپلنگ می‌گوید: از سال 90 تاکنون دستکم 7 یوزپلنگ در استان یزد شناسایی شده که 5 مورد در پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر و آریز حضور دارند یا از آن عبور و مرور می‌کنند بنابراین کوریدور بسیار مهمی در کویر مرکزی به شمار می‌رود. با آغاز معدنکاوی در این منطقه نه تنها امنیت زیستگاه و اکوسیستم منطقه به هم ریخته می‌شود بلکه شاهراه عبوری یوزپلنگ‌های منطقه که به دنبال یافتن آب و طعمه میان دره‌انجیر، آریز، بهاباد و بافق جابه‌جا می‌شوند قطع می‌شود. به علاوه این منطقه زیستگاه جانوران ارزشمند دیگری از قبیل پلنگ، گربه شنی، کاراکال، گربه وحشی، کفتار، گرگ، انواع علف‌خواران و پرندگان شکاری کمیاب است که در صورت آغاز معدنکاوی قربانی پیامدهای ناگوار آن خواهد شد.
این فعال محیط زیست یادآور می‌شود: معدنکاوی به خودی خود یک پدیده مخرب است اما علاوه بر پیامدهایی جبران‌ناپذیری که برای منطقه به همراه می‌آورد با فراهم آوردن بستری برای شکار، تهدیدی برای جمعیت حیات وحش منطقه محسوب می‌شود. چه بسیار مواردی که محیط‌بانان، کارگران معدن را دستگیر کرده‌اند اما به جز چند مورد، اغلب رسانه‌ای نشده است. حالا هم معدنکاوی در جوار پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر، زمینه شکار را برای کارگران معدن دی19 فراهم خواهد آورد.
وی در واکنش به وعده مدیرعامل شرکت چادرملو مبنی بر رعایت ضوابط محیط زیستی و اینکه این شرکت تاکنون بیش از 80 هکتار فضای سبز در دل کویر مرکزی ایجاد کرده می‌گوید: اینکه ادعا کنیم با کاشت درخت و ایجاد فضای سبز، کارکرد اکولوژیکی یک زیستگاه بیابانی را برگردانده‌ایم قابل قبول نیست. هر زیستگاه، ویژگی‌های اکولوژیکی مخصوص به خودش را دارد. زمانی که این زیستگاه تخریب می‌شود و کارکرد اکولوژیکی خودش را از دست می‌دهد دیگر نمی‌توان گونه‌های جانوری و گیاهی از دست رفته را به منطقه بازگرداند. تخریب یک کویر ارزشمند را نمی‌توان با کاشت درخت جبران کرد.

راهکار چیست؟

به نظر می‌رسد ارائه راهکارهای دقیق و با برنامه‌ریزی ازپیش تعیین‌شده می‌تواند تا حدودی از این مشکلات بکاهد. به عنوان مثال اگر زیرساخت‌ها و میزان هزینه‌های حمل‌ونقل در ایران در حد قابل‌قبولی بوده و از صرفه اقتصادی برخوردار باشد شاید دیگر واحدهای معدنی مجبور نشوند برای ادامه حیات خود و تامین نیازشان به مناطقی که سال‌هاست به عنوان زیستگاه این موجودات ارزشمند یاد می‌شوند، روی بیاورند. چراکه تقریبا تمامی معادن کشور در مناطق بیابانی و با اقلیم خاص قرار گرفته‌ و زیستگاه این جانداران در این مناطق است، حال اگر بهره‌برداران و شرکت‌های صنایع معدنی بخواهند غیر از منطقه‌ای که در آن قرار دارند از جای دیگر مواد معدنی تامین کنند با مشکل زیرساخت و بالا بودن هزینه حمل‌ونقل روبه‌رو می‌شوند. به همین دلیل تمامی تلاش خود را برای تهیه مواد اولیه از محدوده‌ای نزدیک به خود می‌گذارند.

نگاهی به تعداد یوزپلنگ‌ها در ایران

آمار دقیقی از یوزپلنگ‌ها در ایران وجود ندارد اما برخی آمارها نشان می‌دهد تعداد این جاندار در ایران کمتر از ۵۰ قلاده و تعداد یوزپلنگ‌های ماده که وجودشان اثبات شده کمتر از ۵ قلاده است. همچنین زیستگاه تمام یوزپلنگ‌های ماده در زیستگاه شمالی یعنی توران و میاندشت قرار گرفته‌ و خارج از این ۲ زیستگاه یوزپلنگ ماده‌ای دیده نشده است. در استان یزد نیز 7 قلاده یوزپلنگ در منطقه دره انجیر بافق و سیاه‌کوه شناسایی شده‌اند
زیستگاه‌های یوزپلنگ‌ها در مناطق دشتی و بیابانی و در استان‌های سمنان، خراسان‌شمالی، خراسان جنوبی، یزد و اصفهان و کرمان است اما زیستگاه‌های زادآور تنها در پارک ملی توران در سمنان و پناهگاه حیات وحش میاندشت در خراسان شمالی است.
براساس اطلاعات موجود، یوزپلنگ‌هایی که زیستگاهشان در استان یزد است همگی از جنس نر بوده و ۵ سال دارند. همچنین در سال‌های گذشته یوزپلنگ ماده‌ای در این منطقه زندگی می‌کرد که به دلایلی کشته شد.
به نظر می‌رسد برای حفظ محیط‌زیست و حیات وحش کشورمان در کنار معادن و ذخایر ارزشمند موجود در آن باید چاره‌ای اندیشید. ایجاد یک فضای مناسب و به دور از هرگونه خطر برای جاندارانی همچون یوزپلنگ‌ها از یکسو و لزوم رسیدن به اهداف تعریف‌شده در افق ۱۴۰۴ برای صنایع مختلف معدنی که مدت‌زمان اندکی به آن باقی‌ مانده سبب شده معدنکاران و محیط‌زیستی‌ها با سرعت بیشتری به رفع این چالش‌ها بپردازند. امید است هرچه زودتر شاهد ایجاد فضای گرم بین محیط‌زیست و معدن در کشورمان باشیم.
اینک از یک سو باید نگران آینده این سرزمین و آیندگان باشیم و برای سوالی که درباره از بین بردن ذخایز زیستی مملکت خواهند پرسید، پاسخی نیاز است از یک سو، صنعت با همه بدی ها و خوبی هایش، یک راه و روش زندگی است.
آنچه مسلم است دیگر این دره برای یوزپلنگ امن نخواهد بود و احتمال خانه خرابی‌شان بالاست. همانطور که فکر سیر کردن ایرانی ها هستیم باید به فکر سلامت و محیط زیست شان هم باشیم.