لزوم توجیه طرح‌های صنعتی با استفاده از نظر مشاوران اقتصادی

به گزارش می متالز، هردو برای بررسی توجیه‌پذیری طرح‌ها به اطلاعات تکمیلی و تلفیقی یکدیگر نیازمند هستند. به‌طور کلی و خلاصه نمی‌توان هیچ‌کدام از دانش فنی یا دانش اقتصادی را از طرح توجیهی و اقتصادی جدا دانست. این مساله در سراسر دنیا برای صنایع مختلف به دقت انجام می‌شود. مشکلی که به‌طور خاص در ایران می‌توان روی آن تمرکز کرد، تداخل مسائل اقتصادی با سیاسی است. به‌طور حتم محل احداث یک کارخانه با هزینه‌های بسیار بالا نمی‌تواند از مسائل سیاسی تبعیت کند. جانمایی درست، تامین مواد اولیه کافی، ظرفیت و کشش منطقه، نیروی انسانی ماهر، نرخ برگشت سرمایه و... برای واحدهای تولیدی را نمی‌توان با یک دید کلی سیاسی تعیین کرد،‌ اما از پیامدهای آن در امان بود.

در سراسر جهان گزارش‌های فنی و تحلیلی در کنار گزارش‌های مالی و اقتصادی یک حوزه صنعتی قرار گرفته و در نهایت برای سرمایه‌گذاری، گزارش قابل‌ارائه به بانک (Bankable Report) نیز به فرآیند ضمیمه شده، تا تحلیل عمیق‌تر مالی و اقتصادی را در باره طرح مورد سرمایه‌گذاری انجام دهد. ممکن است طرحی در مکان خاصی سودآوری داشته باشد، اما مسلما محل‌های سودآورتر مد نظر قرار خواهد گرفت. در گزارش‌های قابل ارائه به بانک بیشتر به ابعاد مالی و میزان بازگشت سرمایه و سودآوری توجه می‌شود. تمامی مطالب فوق بیان‌کننده نیاز به کارگروهی بسیار قوی برای انجام مطالعات و مشاوره‌های فنی و اقتصادی است و مسائل مرتبط برای انجام مطالعات دامنه وسیعی را در بر می‌گیرد. در این میان طرح‌های بزرگ مقیاسی که داری ابعاد ملی هستند از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برای انجام این مطالعات برخوردارند. طرح‌های جامعی که از بیش از 30 سال قبل در حوزه‌های مختلف مانند فولاد، مس، سرب و روی و آلومینیوم در کشور مورد توجه قرار گرفته‌اند، بر مبنای اهمیت ملی مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته و می‌گیرند. در کنار آن داخل طرح‌های جامع، پروژه‌های موردی و شرکتی تحت مطالعه و بررسی قرار می‌گیرند. ترسیم دورنمای لازم برای چشم‌اندازهای بلندمدت داخلی و بین‌المللی در مطالعات دقیق اقتصادی از مهم‌ترین اقدامات مشاوران اقتصادی است. محیط زیست، زیرساخت‌های انرژی و حمل و نقل از جمله دیگر نکاتی است که در توجیه فنی و اقتصادی طرح‌ها مورد توجه اقرار می‌گیرد.

تولید 55 میلیون تن برای فولاد عددی نیست که بتوان روی دقت آن قسم خورد! بدان معنی که عددگذاری برای این حجم از هزینه، زمان و انرژی نمی‌تواند بدون پشتوانه‌های دقیق و بررسی‌های جامع در مطالعات امکان‌سنجی باشد. باید دانست هنگامی که طرحی‌ بسیار بزرگ باشد، مطالعات فنی و اقتصادی در مقیاس‌های بسیار کلان انجام می‌شود. مزایای نسبی که در اختیار ایران است، می‌تواند در اختیار سایر کشورها مانند کشورهای همسایه نیز قرار داشته باشد و یا بعدها قرار بگیرد. طرح‌های صنعتی هنگامی که دامنه وسیعی پیدا می‌کنند، دارای یک طرح جامع (Master Plan) هستند که به‌طور کلان و از افقی بالاتر تمام طرح را زیر نظر دارد. در زمینه صنعت فولاد کمتر کشوری انرژیهای مهم ، زغال سنگ، نفت و گاز را با هم در اختیار دارد در نتیجه صنایعی که مصرف‌کننده انرژی هستند می‌توانند تاثیر مطلوبی بر توسعه کشور داشته باشند. این موارد تماما توسط مشاوران فنی و اقتصادی با دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

استفاده از تجارب گذشته برای مطالعات اقتصادی

تجربه یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازها برای مشاوره اقتصادی طرح‌هاست. پرواضح است که ارائه‌ طرح‌ها روی کاغذ نمی‌تواند تنها راهکار پیش‌رو باشد و برای بررسی طرح‌های توجیهی باید از تجارب گذشته بهره لازم و کافی را برد. این امر با توجه به موفقیت‌ها و شکست‌های گذشته می‌تواند چراغ راهی برای ارائه طرح‌های توجیهی مناسب به‌منظور دریافت سرمایه‌ لازم باشد. در این زمینه تجارب داخلی یا نتیجه طرح‌های دیگر کشورها می‌تواند مورد استفاده واقع شود. مشاوران فنی و اقتصادی با بررسی دقیق طرح‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند از احداث واحدهای فولادی با جانمایی‌های اشتباه جلوگیری کرده تا از اتلاف سرمایه و اثرات بعدی آن پیشگیری کنند.

باید توجه کرد هنگامی که درباره استفاده از مشاور برای طرح‌‎های کلان کشور سخن به میان می‌آید، اقتصاد تنها یک بُعد آن را در بر می‎گیرد. مطالعات عمیق حتی تحولات سیاسی یک منطقه را بر حسب حساسیت آن مورد توجه قرار می‌‎دهد و چنانچه پیش‌تر نیز اشاره شد، مشورت دادن به طرح‌های کلان ملی در قالب گروهی از مشاوران حاذق در حوزه‌های مربوط انجام می‌شود. تیم‌های مالی، اقتصادی و سیاسی مختلف به صورت مداوم تحولات منطقه‌ای و جهانی را رصد کرده و در مطالعات خود لحاظ می‌کنند. گاهی مزیت‌های استراتژیک یک کالا می‌تواند بر نبود سایر مزایای جانبی آن در یک منطقه برتری داشته باشد. به عنوان نمونه، در ژاپن با وجود اینکه از مزیت‌های نسبی مانند انرژی و مواد اولیه برخوردار نیست، بزرگترین تولیدکننده فولاد جهان پس از چین است. مطالعات اقتصادی در این کشور منجر به ساخت کالایی مهم مانند فولاد بدون در اختیار داشتن بسیاری از پیش‌نیازهای تولید آن شده است. در این کشور تولید محصولات اولیه و در ادامه محصولات نهایی‌تر با کمک تکنولوژی و بررسی‌های دقیق مطالعات توجیهی انجام شده است.

می‌توان گفت که آینده‌نگری و آینده‌پژوهی بخش عمده‌ای از مشاوره‌های اقتصادی را دربرمی‌گیرد و ارائه طرح‌ها با آینده‌نگری جامع، ضامن حفظ و بقای واحدهای تولیدی است. عوامل اثرگذار اقتصادی در تمامی مراحل و به‌ویژه در آینده‌پژوهی باید مد نظر قرار گیرند.