کاهش خام فروشی با توسعه صنایع جوار معدنی در شهرستان بافق

به گزارش می‌متالز، از ابتدای دهه ۵۰ خورشیدی که کار استخراج سنگ آهن در معدن چغارت بافق با ذخیره ۱.۴ میلیارد تن آغاز شد، کمتر کسی به فکر ارزش افزوده حاصل از مواد معدنی و پیشگیری از خام فروشی سنگ آهن بود، اما اجرای طرح‌های جوار معدنی در سال‌های اخیر باعث جلوگیری از خام فروشی موادی مانند سنگ آهن، سرب و روی و رونق اقتصادی و ارزش افزوده فراوان در شهرستان شده است.

تولید سالانه بافق بین ۳.۲ تا چهار میلیون تن بود که از طریق خطوط ریلی و حمل و نقل جاده‌ای به کارخانه فولاد خوزستان و ذوب آهن مبارکه اصفهان و بعضا به خارج از کشور صادر می‌شد، از رهگذر فروش مواد اولیه‌ای مانند سنگ آهن ۲ در صد آن به عمران و آبادانی بافق اختصاص می‌یافت و تعدادی از جوانان این شهرستان نیز در معدن مشغول به کار شده بودند.

رفته رفته این این دغدغه ایجاد شد که اگر روزگاری ذخیره این معدن تمام شود، تکلیف شهرستان بافق و مردم منطقه چه خواهد شد؟ گرچه مسوولان معادن با شروع به کار معدن چغارت به فکر اکتشاف معادن جدید سنگ آهن در منطقه بودند و موفق شدند ۳۸ آنومالی معدنی را در حوزه شهرستان بافق، اردکان و بهاباد در استان یزد و زرند کرمان کشف کنند که هم اینک بهره برداری از ۹۰ درصد آن‌ها آغاز شده، ولی همواره فقدان زنجیره تولید فولاد در این شهرستان احساس می‌شد.

زنگ خطرِ اتمام ذخیره معادن و تعطیلی فعالیت‌های وابسته به آن همواره در گوش بهره برداران و شاغلان این حوزه طنین انداز بود تا اینکه در دولت یازدهم با پیگیری‌های مسوولان عاقبت با ساخت کارخانه فولاد ۸۰۰ هزار تنی بافق با عنوان «فولاد بافق کسری» موافقت و قرارداد ایجاد آن در سال ۹۴ با مشارکت ایران و چین بسته شد.

ساخت کارخانه فولاد در بافق

مدیرسابق پروژه فولاد بافق کسری گفت: با عقد قرارداد کنسرسیوم، ساخت کارخانه فولاد با ظرفیت سالانه ۸۰۰ هزار تن فولاد خام با مشارکت چینی‌ها در این شهرستان معدن خیز آغاز شد.

رحمان مظفری قرارداد اولیه را چهارصد و چهار میلیون یورو اعلام و با بیان اینکه خوراک این کارخانه، کنسانتره سنگ آهن و تبدیل آن به آگلومراسیون و گندله است، افزود: کارخانه فولاد سالانه قابلیت تولید ۸۰۰ هزار تن محصول را دارد واجرای آن موجب ایجاد تحول اقتصادی در کشور و توسعه و رونق شهرستان بافق و همچنین جلوگیری از خام فروشی سنگ آهن و ارزش افزوده قابل توجه است.

مظفری از پیشرفت ۱۲ درصدی پروژه فولاد بافق کسری خبر داد و خاطرنشان کرد: با بهره برداری از این کارخانه، زمینه اشتغال بیش از یک هزار و ۸۰۰ نفر به طور مستقیم و ۶ هزار نفر به صورت غیرمستقیم فراهم می‌شود.

حمایت دولت تدبیر و امید از فعالیت بخش خصوصی در حوزه فولاد

در دهه ۹۰ کارخانه نیمه کاره فولاد بافق نیز که سال‌ها بلاتکلیف مانده بود با حمایت دولت یازدهم به بخش خصوصی واگذار شد که مدیر عامل این شرکت اعلام کرد: برای خرید تجهیزات این کارخانه افزون بر ۹ میلیون یورو و ۲ میلیارد تومان پرداخت کرده است.

سیدعلی‌محمد ابویی از اعلام رقم تولید سالانه این شرکت خودداری کرد و افزود: هم اکنون بخش تولید میلگرد این کارخانه فعال است و محصولات تولیدی به بازار داخلی و بعضا کشور عراق صادر می‌شود.

ساخت کارخانه آگلومراسیون در بافق

کارخانه فولاد برای تولید محصولات خود به مواد اولیه نیاز دارد که از کنسانتره سنگ آهن استحصال می‌شود، فرایند پیش پخت و کلوخه‌سازی سنگ آهن قبل از شارژ به کوره بلند در کارخانه‌های فولادسازی «آگلومراسیون» نامیده می‌شود که به روش احیاء مستقیم به ویژه در کوره‌های بلند در تولید آهن کاربرد دارد.

ساخت کارخانه آگلومراسیون با عقد قرارداد کنسرسیوم داخلی و چینی با ۲۹ میلیون دلار سرمایه گذاری ارزی و ۲۱۰ میلیارد ریال هزینه ریالی و تولید سالانه بیش از ۸۰۰ هزار تن در دولت تدبیر و امید اجرا شد.

جانشین مجری طرح آگلومراسیون بافق گفت: خوراک آگلومراسیون سنگ آهن خرد دانه، با عیار ۶۰ درصد است، که پس از ورود به سیستم کار خردایش آن انجام می‌شود. در این فرایند، سنگِ آهن پس از استخراج از معدن ابتدا خردایش، دانه بندی و سپس تبدیل به آگلومراسیون شده و آماده حمل به کوره بلند اصفهان و نهایتا تبدیل به فولاد می‌شود.

رحمان مظفری از اشتغال ۴۰۰ نفر در کارخانه آگلومراسیون خبرداد و با بیان اینکه کوره بلند برای ذوب آهن در جواره طرح آگلومراسیون بافق ساخته می‌شود، تصریح کرد: با ساخت و راه اندازی کوره بلند، علاوه بر تولید فولاد در این شهرستان، زمینه اشتغال ۳۰۰ نفر دیگر نیز فراهم می‌شود.

ساخت و افتتاح کارخانه گندله

گُندله، گلوله‌های تولید شده از نرمه سنگ آهن و سایر مواد افزودنی است که نخست خام و سپس پخته شده و سخت می‌شود؛ و برای احیا به روش سنتی تولید آهن در کوره بلند یا روش‌های متعدد احیای مستقیم به کار می‌رود.

مدیرعامل شرکت سنگ آهن مرکزی ایران – بافق هم گفت: عملیات اجرایی این کارخانه از سال ۹۴ در قالب کنسرسیومی با شرکت‌های چینی، ژاپنی و ایرانی در سایت معدن سنگ آهن چغارت بافق آغاز و پس از گذشت پنج سال در روز‌های پایانی سال گذشته در ارتباط ویدیو کنفرانس با حضور رییس‌جمهوری به بهره برداری رسید.

رضا فلاح مبارکه افزود: برای ساخت و تجهیز این کارخانه، یک میلیارد و ۸۵۵ میلیون یوان هزینه شده است.

وی خوراک این واحد صنعتی را کنسانتره سنگ آهن اعلام کرد و افزود: استخراج سنگ آهن از معادن منطقه پس از پرعیارسازی (بالای ۶۰ درصد) در یک فرایند با تجهیزات پیشرفته معدنی، به کنسانتره تبدیل می‌شود که در برنامه‌های کوتا و بلندمدت، کنسانتره حاصل از معادن سنگ آهن منطقه مانند معدن دی ۱۹، آنومالی شمالی و چاه‌گز تامین می‌شود که نقش مهمی در ارزش افزوده سنگ آهن و جلوگیری از خام فروشی آن دارد.

فلاح مبارکه، راه اندازی کارخانه گندله سازی را یکی دیگر از حلقه‌های تولید فولاد در شرکت سنگ آهن مرکزی بافق دانست و بیان کرد: جلوگیری از خام فروشی، ایجاد ارزش افزوده بیشتر و تنوع بخشیدن به محصولات سنگ آهن از عمده‌ترین مزایای این طرح صنعتی است و در این طرح برای ۷۸۸ نفر شغل ایجاد شده است.

به گفته وی، کارخانه گندله بافق دومین کارخانه پنج میلیون تنی کشور است که توسط سه شرکت ایرانی و چینی در این شهرستان ساخته شد و خوراک واحد‌های فولادسازی به روش مستقیم را تامین می‌کند.

ساخت کارخانه ۲ میلیون تنی کنسانتره آهن در بافق

از آنجایی که خوراک گندله سازی، کنسانتره آهن است و قبلا چنین کارخانه‌ای با ظرفیت سه میلیون تن در بافق فعال بوده، برای جبران کسری کنسانتره، کارخانه دیگری با ظرفیت تولید سالانه ۲ میلیون تن در ۹۹ در سایت معدن سنگ آهن بافق آغاز شد.

به گفته مدیر عامل شرکت سنگ آهن مرکزی ایران، ساخت این کارخانه به مدت ۳۰ ماه و با سرمایه گذاری ۸۹ میلیون یورویی در جوار شرکت سنگ آهن بافق احداث می‌شود و کنسانتره آهن را با خلوص ۶۷.۵ درصد تولید می‌کند.

بهره‌برداری از کارخانه کنسانتره سرب و روی بافق در سال ۹۹

کارخانه تولید کنسانتره سرب و روی معدن «تاشکوییه» با ۹۵۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری از سوی بخش خصوصی با حمایت دولت دوازدهم به بهره برداری رسید.

مدیرعامل این واحد معدنی در گفتگو با ایرنا، ذخیره کنونی سرب و روی معدن تاشکوییه را ۱۶۰ هزار تن اعلام کرد و یادآور شد: سالانه ۱۷ هزار تن کنسانتره سرب و پنج هزار تن کنسانتره روی در این واحد معدنی تولید می‌شود و با راه اندازی این واحد زمینه اشتغال ۲۵۰ نفر به صورت مستقیم فراهم شده است.

جواد نجم نیا با تشریح ضرورت ایجاد این طرح جوار معدنی اظهارکرد: شروع به کار این کارخانه باعث فعالیت و اقتصادی شدن معادن کوچک سرب و روی در شهر‌ها و مناطق همجوار و نیز ایجاد اشتغال و ارزش افزوده در منطقه شده است.

به گفته وی: ۲ محصول تولیدی این معدن پس از مراحل تغلیظ برای تولید شمش به کارخانه سرب و روی بافق واقع در کیلومتر ۷۰ جاده بافق- یزد ارسال می‌شود.

معدن سرب و روی تاشکوییه ۵۰ سال بدون بهره برداری بود که سال ۹۷ توسط بخش خصوصی و حمایت دولت دوازدهم راه اندازی شد و هم اکنون حدود ۱۵۰ نفر در این مجموعه به کار اشتغال دارند که ۲۵۰ نفر نیز در کارخانه کنسانتره به این افراد اضافه شد.

این معدن در فاصله ۱۰۵ کیلومتری بافق و ۲۱۵ کیلومتری یزد مرکز استان واقع است.

۳۰ درصد از زمین‌های کشاورزی بافق زیرپوشش آبیاری نوین قرار دارد

اگرچه شهرستان بافق بیشتر به عنوان یک شهرستان صنعتی در استان یزد شناخته می‌شود، اما این شهرستان از نظر کشاورزی نیز دارای ظرفیت‌های متعددی است که باعث شده تا بافق در زمینه تولید ماهی تیلاپیا و همچنین برخی محصولات کشاورزی مانند خرما بیشترین عملکرد را در استان یزد داشته باشد، تحولات کشاورزی این شهرستان نیز در سال‌های اخیر با افزایش استفاده از سامانه‌های آبیاری نوین، نویدبخش افزایش تولیدات این بخش در سال‌های اتی است.

مدیر جهاد کشاورزی بافق گفت: توسعه طرح‌های آبیاری نوین در زمین‌های زراعی و باغی شهرستان نقش موثری در صرفه جویی و کاهش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی این شهرستان و تولید بیشتر محصولات این حوزه در هفت سال اخیر داشته است.

علی اکبر رحمتیان ادامه داد: اجرای سامانه‌های آبیاری نوین با کمک‌های بلاعوض دولت در استان یزد از جمله در بافق رو به افزایش است و اجرای این سامانه با شیوه‌های کم فشار، قطره‌ای، زیرسطحی، تیپ و تشتکی در مناطق مختلف استان با توجه به شرایط اقلیمی و خاک منطقه، راندمان آب را از ۳۵ تا ۸۵ درصد افزایش می‌دهد.

این مسوول تصریح کرد: وسعت زمین‌های زیرکشت محصولات زراعی و باغی شهرستان بافق ۶ هزار و ۲۹۰ هکتار است که ۳۰ درصد آن زیرپوشش سامانه‌های آبیاری نوین قرار دارد.

رحمتیان اضافه کرد: ۳۰۰ بهره‌بردار با بهره گیری از ۴۰ حلقه چاه از روش آبیاری نوین بهره برداری می‌کنند که ۳۰ درصد صرفه جویی در مصرف آب را به دنبال داشته است.

روش آبیاری موضعی (قطره ای)

مدیر جهاد کشاورزی ادامه داد: اغلب کشاورزان بافق برای باغ‌ها، گیاهان ردیفی و گلخانه‌ها روش آبیاری موضعی را مورد استفاده قرار می‌دهند که در این روش آب با فشار کم در شبکه لوله بر سطح یا زیر خاک مزرعه توزیع و توسط وسایلی به صورت قطره، یا توسط پاشنده‌های کوچک مانند «اسپریر»، «میکروجت»، و «بابلر» پای بوته گیاه ریخته می‌شود.
به گفته وی در مواردی که صرفه جویی آب ضروری باشد و منابع آب موجود تکافوی اراضی زیر کشت را ندهد، روش‌های آبیاری موضعی افزایش راندمان آبیاری و جهش تولید را تضمین می‌کند.

۶.۵ هکتار از زمین‌های کشاورزی بافق (به غیر از محصول زعفران) به کشت گیاهان دارویی اختصاص دارد و هم اکنون افزون بر۱۳ تن محصول (گیاه دارویی) از این اراضی برداشت می‌شود.

وسعت زمین‌های زیرکشت محصولات زراعی و باغی بافق، ۶ هزار و ۲۹۰ هکتار است که با ۱۱۷ حلقه چاه عمیق، نیمه عمیق و ۱۲۰ رشته قنات، آبیاری می‌شود.

از سرگیری پرورش ماهی تیلاپیا در بافق

ماهی تیلاپیا برای اولین بار در سال ۱۳۸۷ از اندونزی برای انجام تحقیقات و پژوهش به مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور بافق وارد شد و مطالعات در خصوص امکان بومی سازی شرایط پرورش این آبزی چندین سال به طول انجامید و با توجه به خصوصیات خاص آن و دغدغه‌های سازمان حفاظت محیط زیست، مجوز پرورش آن تا سال ۱۳۹۷ در استان به تعویق افتاد.

پرورش آزمایشی تیلاپیا در سال ۱۳۹۲ و در هشت استخر خاکی مجتمع پرورش ماهی بافق و ۲ استخر ذخیره آب کشاورزی، برای یک دوره (رهاسازی ماهی در فصل بهار و صید در فصل پاییز) انجام شد، اما پس از آن به دلیل موافقت نکردن سازمان حفاظت محیط زیست با رها سازی در سیستم آبزی پروری شهرستان، پرورش آن متوقف شد.

پیش بینی تولید هزار و ۱۰۰ تن ماهی سال ۱۴۰۰

مدیر امور شیلات و آبزیان استان یزد در گفتگو با ایرنا گفت: ۱۲۰ تن ماهی تیلاپیا در سال ۹۸ از ۱۱ استخر (مزرعه) پرورش ماهی شهرستان بافق برداشت شد.

محمد زارع افزود: مجوز تکثیر و پرورش بچه ماهی برای استان‌های قم، سمنان، خراسان جنوبی و یزد از سازمان محیط زیست دریافت شده، اما فقط در یزد برای نخستین بار پس از پنج سال وقفه، این مقدار گوشت ماهی تیلاپیا در بافق تولید شد.

وی با بیان اینکه در پرورش ماهی تیلاپیا به ازای هر تن، ۲ شغل مستقیم و پنج فرثت شغلی غیرمستقیم ایجاد می‌شود، ابراز امیدواری کرد: سال ۱۴۰۰ یکهزار و ۱۰۰ تن معادل تقریبی تولید سال ۹۹ به ظرفیت آبزیان استان افزوده شود.

هم اینک ۱۱ مزرعه و یک مرکز خصوص، کار پرورش ماهی تیلاپیا را در شهرستان بر عهده دارند.

توسعه زیرساخت‌های آب، برق و شبکه تلفن روستایی در بافق

ارتقاء شاخص‌هایی مانند آب، برق، گاز و شبکه تلفن از بستر‌های اولیه برای دستیابی به توسعه است این موضوع به خصوص برای مناطق روستایی و کمتر برخوردار اهمیت دوچندانی دارد که در سال‌های اخیر این شاخص‌های در شهرستان بافق تحول چشمگیری داشته است.

فرماندار بافق گفت: در دولت یازدهم و دوازدهم تمام روستا‌های دارای سکنه این شهرستان به شبکه سراسری برق متصل شدند که قبل از این کمتر از ۸۰ درصد روستا‌های منطقه به برق دسترسی داشتند.

سیدمهدی طلایی مقدم افزود: همچنین همه روستا‌هایی که زندگی و سکونت در آن‌ها جریان دارد از تلفن ثابت برخوردار هستند ضمن اینکه ۹۰ درصد جاده‌های مواصلاتی شهری و روستایی زیرپوشش تلفن همراه و و ۹۵ درصد روستا‌های بالای پنج خانوار بافق از آب شرب بهداشتی برخوردارند که در دولت تدبیر و امید پیشرفت ۲۵ الی ۳۰ درصدی در این زمینه ثبت شده است.

مرکز شهرستان ۵۸ نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) یزد