مدیرکل مخاطرات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور: گرد و غبار اصفهان ترکیبی از ذرات معدنی، فلزات سنگین و دوده است

به گزارش می‌متالز، رضا شهبازی با بیان این‌که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به عنوان یکی از اعضای کمیته ملی مقابله با گردوغبار، شناسایی و پهنه‌بندی سرچشمه‌های تولید و انتشار گرد و غبار را از سال ۱۳۹۳ در برخی استان‌ها آغاز کرد، تصریح کرد: از سال ۱۳۹۶ تاکنون این طرح ملی در سراسر کشور در حال انجام است که حدود ۸۵ درصد پیشرفت داشته است.
وی با بیان این که کانون‌ها پهنه‌بندی شده و نتایج آن در اختیار کمیته ملی مقابله با گرد و غبار قرار گرفته است، افزود: مطالعات ما هم اکنون روی موضوعات مراحل دیگر از جمله جنس و ترکیبات ژئوشیمیایی گرد و غبار، میزان تأثیر آن‌ها بر سلامت مردم و تأثیر تغییر اقلیم بر آلودگی هوا متمرکز بوده و اولویت برنامه، کمک به کمیته ملی در یافتن روش‌های مهار این پهنه هاست؛ زیرا تنها با روش سنتی و کاشت درخت نمی‌توان مشکلات متعدد آلودگی گرد و غبار را رفع کرد.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به نتایج نمونه‌برداری‌های سطحی و اتمسفری گرد و غبار اصفهان، خاطرنشان کرد: گرد و غبار اصفهان مانند شهر‌های صنعتی تهران و اهواز، ترکیبی از ذرات غبار طبیعی یا معدنی (mineral aerosol) از جمله سیلیس یا سیلیکا، کانی رسی و کمی آهک است که از زمین‌های پیرامون یا ساخت و ساز‌های شهری سرچشمه می‌گیرد به علاوه فلزات سنگین ناشی از فعالیت صنایع که به ویژه در شهری مثل اصفهان زیاد مشاهده می‌شود و دوده که از اگزوز ماشین‌ها خارج می‌شود.
وی ادامه داد: فلزات سنگین صنایع و دوده یا کربن سوخته حاصل فعالیت خودرو‌های دیزلی و کارخانه‌های با سوخت مازوت و گازوئیل است که ترکیب ذرات گرد و غبار هوای این کلانشهر را تشکیل می‌دهد، ترکیباتی که در هوای شهر‌هایی مثل تهران و اهواز هم وجود دارد.

در شرایط تنش آبی، کاشت درخت تنها راهکار مقابله با گرد و غبار شهر‌های صنعتی نیست

به گفته شهبازی افزود: در شهری مانند زابل در سیستان و بلوچستان که صنعتی نیست میزان دوده کمتر، اما درصد غبار معدنی بالا است. پیرامون شهر باز است و باد جریان دارد. در این شرایط، از یک سو ذرات غبار معدنی زابل را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از سوی دیگر بیماری‌هایی که در این منطقه وجود دارد با شهر‌های صنعتی متفاوت است.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان این که کاشت درخت یا افزایش پوشش گیاهی به تنهایی نمی‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش آلودگی هوا و گرد و غبار باشد، تصریح کرد: دیدگاه‌ها در این باره باید اصلاح شود؛ مسائلی مانند گرد و غبار، فرونشست زمین یا تخریب سرزمین، یکی دو روزه ایجاد نشده و عوامل مختلفی در طول زمان در شکل‌گیری آن‌ها مؤثر بوده، از این رو به بسته‌ای از راهکار‌ها نیاز دارد که یکی از آن‌ها پوشش گیاهی است. اما این که چه پایه گیاهی و چگونه کاشته شود مهم است و یا احیای تالاب‌ها، بکارگیری روش‌های مصنوعی و دیگر راهکار‌ها هر کدام نیاز به برنامه‌ریزی دارد.

تأثیر تغییر اقلیم بر آلودگی هوای دو هفته‌ای تهران و اصفهان

شهبازی با بیان این که تغییر اقلیم بر پدیده گرد و غبار به شدت تأثیرگذار است، خاطرنشان کرد: تغییر اقلیم در آلودگی هوای دو هفته‌ای تهران و اصفهان در دی ماه امسال نقش آشکار داشت؛ وزش باد که به صورت طنز از کنار آن می‌گذریم موضوعی مهم بوده و مساله حائز اهمیت تغییر جهت وزش باد است.
وی با بیان این که جهت باد‌های غالب در حال تغییر است، افزود: ۷۰ تا ۸۰ درصد جهت وزش باد غالب در تهران و اصفهان در گذشته از سمت غرب و شمال غرب و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد باد‌ها از سمت جنوب و شرق بوده است در حالی که هم اکنون مدت، شدت و فراوانی باد‌های شرقی و جنوبی در فلات مرکزی بیشتر شده که این چالش، سبب انباشت آلودگی بیشتر می‌شود.

تغییر جهت وزش باد‌های غالب در کشور

مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی و زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، خاطرنشان کرد: شرق اصفهان بیابانی است، دشت سجزی و برخی صنایع در این منطقه قرار دارند و تغییر جهت وزش باد سبب انباشت آلودگی در اصفهان می‌شود و نمی‌گذارد شهر نفس بکشد.
شهبازی با تاکید بر اهمیت تأثیر تغییر اقلیم بر آلودگی هوا، گفت: جهت باد‌ها مانند الگوی بارش‌ها در کشور متفاوت شده در سال‌های اخیر الگوی بارشی از برف به باران تغییر کرده و آرام‌آرام جهت باد‌هایی که از سمت جنوب و شرق کشور می‌وزند در حال افزایش است، این‌ها نکاتی است که در زمینه آلودگی هوا و راهکار‌های مدیریت آن باید مورد توجه قرار گیرد.
شایان ذکر است؛ استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار وسعت دارد و بیش از ۹۰ درصد از آن را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های طبیعی دربر گرفته است. یک سوم عرصه‌های طبیعی استان اصفهان در مساحتی حدود سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار مناطق بیابانی است.
بر پایه آخرین مطالعات انجام شده تاکنون ۱۶ کانون بحران فرسایش بادی در این عرصه‌های بیابانی شناسایی شده که حدود یک میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار وسعت دارد. از جمله کانون‌های فرسایش بادی می‌توان به بیابان‌های کاشان، برخوار، اردستان، خور وبیابانک، نائین، تالاب گاوخونی و سجزی اشاره کرد که به گفته کارشناسان دشت سجزی و بیابان‌های انارک (ریگ جن) کانون‌های بحران گرد و غبار درجه یک اصفهان شناخته شده‌اند.

منبع: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‎معدنی کشور