ظرفیت‌هایی که خاک می‌خورد/ ضرورت بهره‌گیری از توانمندی‌های معدنی آذربایجان‌غربی

به گزارش می‌متالز، معادن تأمین کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع پایین دست بوده و در امر خودکفایی صنعتی، ایجاد اشتغال مولد و افزایش تولید ناخالص ملی و سرانه درآمد یک کشور نقش بسزایی دارد به طوری‌که از حدود ۸ هزار میلیارد دلار گردش مالی سالانه بخش صنعت در دنیا، نزدیک به ۳۰ درصد آن مربوط به بخش معدن است.

با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور و گسترش ابعاد تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی، ایجاب می‌کند توسعه معدن و صنایع معدنی به‌عنوان یک ضرورت جدی مورد پیگیری قرار گیرد و با اتکا به این بخش، از شرایط دشوار کنونی گذر کنیم.

اکتشافات معدنی نویدبخش رشد اشتغال پایدار است و این موضوع در آذربایجان‌غربی مورد غفلت قرار گرفته است و با وجود ذخایر غنی معدنی در این استان، آذربایجان‌غربی در بحث اشتغالزایی این بخش رشد چندانی نکرده و بخشی از این امر به وجود سرمایه‌گذاران فاقد اهلیت در معادن استان برمی‌گرد که ضرورت دارد هر چه سریع‌تر این سرمایه‌گذاران خلع ید شوند.

از سوی دیگر نبود زیرساخت‌های مورد نیاز و بی‌توجهی به احداث واحد‌های فرآوری سبب شده تا این استان نتواند از ظرفیت‌های معدنی خود آنطور که باید، بهره ببرد.

برای این منظور گفت‌وگویی با پریسا عابدپور، معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی ترتیب داده‌ایم که مشروح آن را می‌خواند:

برایمان از ظرفیت‌های معدنی استان بفرمایید؟

عابدپور: آذربایجان‌غربی با ۳۰۹ معدن فعال، از نظر تنوع مواد معدنی با داشتن ۵۱ ماده معدنی جایگاه سوم کشور و از نظر ذخایر معدنی با داشتن یک میلیارد و ۲۲۷ میلیون تُن ذخیره مواد معدنی در جایگاه هفتم کشور قرار دارد و این ظرفیت‌ها سبب شده تا این استان به یکی از قطب‌های مهم بخش اقتصادی استان تبدیل شود.

وجود ۲ معدن طلای "زرشوران" و "آق‌دره" تکاب نیز سبب شده تا آذربایجان‌غربی در زمره استان‌های طلایی کشور قرار گیرد به طوری که سالانه بیش از یک هزار و ۳۵ تُن طلا از این ۲ واحد برای فرآوری استخراج می‌شود.

در سنوات گذشته در واگذاری معادن به بخش خصوصی شبهاتی وجود داشت و این واگذاری‌ها به صورت خانوادگی واگذار می‌شد، در حال حاضر واگذاری‌ها چگونه است و در صورتی که پس از واگذاری، عدم اهلیت سرمایه‌گذاران محرز شود چه اقداماتی انجام می‌گیرد؟

عابدپور: واگذاری معادن صرفا به بخش خصوصی واگذار نمی‌شود و در این زمینه بخش‌های دولتی، شرکت‌های تعاونی و افراد حقیقی و حقوقی واجد صلاحیت فنی و مالی طبق قانون و مقررات می‌تواند در این زمینه اقدام کنند، ولی در حال حاضر واگذاری معادن در قالب مزایده است و همین امر باعث شده که رکود در معادن تقلیل پیدا کند، به طوری‌که در صوتی که فردی پروانه اکتشاف گواهینامه اکتشاف و پروانه بهره‌برداری دریافت کند به منزله آن است که می‌تواند ایفای تعهد کند.

در این راستا نیز افرادی که اقدام به بهره‌برداری می‌کنند اگر به مندرجات موجود در متن مجوز بهره‌برداری اقدام کنند، طبق قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی به عنوان سرمایه‌گذار تلقی می‌شوند.

اگر پس از واگذاری معدن، عدم توانمندی سرمایه‌گذار مشخص شود، سازمان صنعت، معدن و تجارت چه اقداماتی انجام می‌دهد؟ آیا خلع ید سرمایه‌گذار در قوانین پیش‌بینی شده است؟

عابدپور: بر اساس بخشنامه‌های موجود، معادنی که فعال نباشند باید از صاحبان آنان خلع ید و به افراد جدیدی واگذار شوند و این معادن غیرفعال به ترتیب اولویت و اهمیت معادن، روند فعالیت، پس از بررسی، به متقاضیان جدید واگذار می‌شود و با همکاری سازمان ذی‌ربط در حوزه معادن و نیز با حمایت مالی و سرمایه‌گذاری، معادن غیرفعال به چرخه تولید باز خواهند گشت.

در این راستا محدوده‌های گواهی کشف که مدت زمان موضوع ماده ۸ قانون معادن در آن‌ها رعایت نشده و هم اکنون غیرفعال هستند، سه ماه پس از سلب حق اولویت کاشف برابر ماده ۸۳ آئین نامه اجرایی قانون معادن از طریق مزایده واگذار می‌شوند.

عمده مشکلات پیش روی معادن استان چیست و به عنوان کارشناس و مسوول این حوزه راهکاری که در این زمینه ارائه می‌دهید، را برایمان بفرمایید؟

عابدپور: عمده مشکل معادن کوچک در استان کمبود نقدینگی، نبود واحد‌های فرآوری مجهز بزرگ مقیاس در منطقه، تجهیزات و ماشین‌آلات مناسب است که با ورود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این حوزه کمک زیادی به بهبود وضعیت این معادن می‌شود.

به نبود زیرساخت‌های معدنی اشاره فرمودید، با توجه به ظرفیت‌های معدنی استان فکر نمی‌کنید وقت آن رسیده با ایجاد این زیرساخت‌ها از ظرفیت‌ها به خوبی بهره ببریم؟

عابدپور: در سال‌های اخیر به همت سازمان ایمیدررو، همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی و از محل حقوق دولتی معادن پروژه‌های زیرساختی معادن اجرایی شده است که در آخرین اقدام پروژِه احداث زیرساخت‌های راه ارتباطی معادن منطقه "اوزون دره" و "گرده بردان" به طول ۵ کیلومتر به اتمام رسیده و در مراحل پایانی بهره‌برداری قرار دارد که امید می‌رود این روند شتاب بیشتری به خود بگیرد.

یکی از موضوعاتی که در بخش صنایع معدنی به آن اشاره می‌شود، خام فروشی است، چه زمان شاهد توقف خام فروشی در استان خواهیم بود؟

عابدپور: احداث واحد‌های فرآوری بزرگ مقیاس به تعداد ۲ واحد جزو مصوبات سفر ریاست جمهور به استان آذربایجان‌غربی بوده و مجری آن سازمان ایمیدرو است، یکی از این پروژه‌ها در شمال استان و یک مورد دیگر در جنوب استان اجرایی شود که ظرفیت تولید این واحد‌ها ۲ میلیون مترمربع است.

در حال حاضر نیز مواد معدنی استان در واحد‌های فرآوری مستقر در استان از جمله واحد فرآوری طلا، نقره، باریت، سلیس، شن و ماسه، انواع سنگ‌های تزیینی مورد مصرف و استفاده قرار می‌گیرد و مازاد این مواد معدنی به کارخانه‌های فرآوری که عموما سنگ‌های تزیینی هستند، به استان‌های آذربایجان شرقی، تهران، قم و اصفهان ارسال می‌شود.

مشکلاتی که پیش روی واحد‌های فرآوری استان قرار دارد چیست؟

عابدپور: عدم مشارکت شرکت‌های دولتی و عدم سرمایه‌گذاری‌های لازم از سوی بخش دولتی از جمله مشکلات فرآوری این واحد‌ها است.

علاوه بر این، عدم وجود زیرساخت‌ها و ممانعت ارگان‌های ذی‌ربط از عوامل عدم اجرای پروژه‌های فرآوری استان است. به هر ترتیب تضاد‌هایی در بخش مسائل اجتماعی، زیست محیطی و منابع طبیعی با بخش معدن وجود دارد که در این راستا می‌توان به سمت حل مشکلات رفت و تفاهم‌هایی حاصل شود که در پی آن عقب افتادگی‌ها در واگذاری پهنای اکتشافی به بخش خصوصی جبران شود و مهم‌ترین عقب افتادگی ما در بخش معدن و صنایع معدنی، حضور کمرنگ بخش خصوصی (بخصوص در حوزه اکتشاف و استخراج و فرآوری) است، ولی در حال حاضر سه واحد فرآوری مستقر در معادن در شمال و جنوب استان فعال است که چینی پیرانشهر، تراورتن تکاب و مرمریت پلدشت را شامل می‌شود.

معادن استان سالانه چه میزان درآمدزایی دارند؟

عابدپور: سال گذشته از محل وصول حقوق دولتی معادن، ۱۲۳ میلیارد تومان به خزانه دولت واریز شد و در واقع درآمد استان از محل فعالیت‌های معدنی در سال گذشته ۱۲۳ میلیارد تومان بود و سالانه بیش از هزار و ۳۵ تُن طلا از معادن در این استان استخراج می‌شود که از این مقدار ۶۶۰ تُن مربوط به معدن طلای "زرشوران" (بزرگترین معدن طلای خاورمیانه) و ۳۷۵ تُن از معدن "آق‌دره" تکاب استخراج شده است.

معادن طلا به عنوان ظرفیت‌های قابل توجه این بخش هستند، آیا طرح‌های توسعه این معادن در دست اجرا است؟

عابدپور: طرح توسعه ۴۰ هکتاری، سال گذشته در معدن طلای "زرشوران" تکاب عملیاتی شد و امسال معدن طلای "آق‌دره" طرح توسعه ندارد، اما طرح توسعه زرشوران توسط سازمان توسعه معادن و صنایع معدنی در حال پیگیری است، به طوری که طی سال‌های قبل عملیات معدنی و احداث واحد فرآوری طلا در مساحت ۱۰۰ هکتار از معدن طلای "زرشوران" تکاب شروع شده بود که طرح توسعه ۴۰ هکتاری سال گذشته نیز به این میزان افزوده شده است که بهینه‌سازی، سیستم‌های فرآوری کارخانه با تمرکز بر روی افزایش راندمان، انجام مهندسی معکوس و ساخت تمام قطعات و تجهیزات کارخانه، بررسی و امکان‌سنجی استحصال فلزات همراه (آنتیموان و تیتانیوم)، همکاری با مراکز آموزش عالی برای انجام پروژه‌های دانشجویی، امکان‌سنجی انجام مطالعات جداسازی و استحصال آرسنیک و برنامه ایجاد مرکز تحقیقات و مطالعات طلای کشور از آن جمله است.

طرح ساخت کارخانه فرآوری و استحصال طلای "زرشوران" به کجا رسید؟

عابدپور: مرحله نخست طرح ساخت کارخانه فرآوری و استحصال طلای این معدن با سرمایه‌گذاری حدود ۲ هزار میلیارد ریال و ظرفیت اسمی تولید سالانه سه تن طلا در آبان سال ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسید. ه است و مراحل بعدی آن در دست اقدام است.

با توجه به حوادث ناشی از کار در معادن، رعایت بهداشت کار در واحد‌های معدنی از مهمترین موضوعات است، چه اقدامات پیشگیرانه‌ای در این زمینه انجام گرفته است؟

عابدپور: تمام معادن بالای ۲۵ نفر کارگر ملزم هستند علاوه بر مسوول فنی، مسوول ایمنی و بهداشت نیز معرفی کنند.

علاوه بر این طی دوره‌های متناوب کارشناسان این سازمان و سازمان نظام مهندسی معدن استان نسبت به انجام بازدید‌های تصادفی و اجرای فرآیند‌های ایمنی و بهداشتی اقدام می‌کنند تا از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری شود.

منبع: خبرگزاری فارس