با تاکید بر شعار تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها؛ حرکت به سوی نقشه‌های زمین‌شناسی نسل دو و یکپارچه و سرور پایه موضوعی

به گزارش می‌متالز، گذشت حدود شش دهه از پیشینه تهیه نخستین نقشه­‌های زمین­‌شناسی در سازمان زمین‌­شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، آنچه تفاوت مقیاس را به تعریف کشیده به جز در کاربری روزافزون اندازه‌­گیری­‌های آزمایشگاهی و گاه تصویری، حجم و تعداد بالاتر مشاهدات و کنترل‌کننده­‌های میدانی بوده که به سبب شرایط و متغیر‌های منطق‌ه­ای، اقلیمی و جغرافیایی اگرچه ممکن، ولی سخت دشوار به نظر می‌رسد. افزایش جمعیت و نیاز روزافزون انسان بر شناخت و بهره­‌گیری از منابع معدنی و زیستی موجود در پوسته زمین به عنوان تنها زیستگاه شناخته شده کنونی، نه تنها از هدف پایه و بنیادین مطالعات زمین­‌شناختی در شناخت روزافزون و به نقشه کشیدن داده­‌های سطحی و زیرسطحی نکاست که هدف، روش و کاربری نقشه‌­های زمین­‌شناختی را متناسب با نیاز در گذر زمان گوناگونی چند باره بخشید که ناگزیر سبب‌ساز افزایش هزینه و تنوع نیاز تخصصی در مجموعه‌­های کاربری شد. اگرچه به تجربه تهیه نقشه‌­هایی تخصصی‌­تر و موضوعی­‌تر در گستره­ی محدود و موردی در چهارچوب پژوهشی بسیار مرسوم و موفق است؛ ولی پر واضح آنکه مدیریت یکپارچه اطلاعات در کاربری گسترده و نظام­مند با حفظ کیفیت و در نظر داشتن شاخص­ها و محدودیت‌­های همیشگی و فراگیر زمان و هزینه نیازمند بهره‌­مندی و به‌روز رسانی فناوری­ها و شیوه‌نامه­‌های نوین متناسب با خواسته و نیاز منطقه‌­ای است. چند سالیست که پوشش سراسری نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس یک‌دویست‌وپنجاه‌هزارم و سپس یکصدهزارم! به پایان رسیده است. در این رهگذر در چند سال گذشته سمت و سو با تغییر و بزرگ کردن مقیاس چرخش مسیر داد و این سازمان در ادامه راه به تهیه نقشه‌های یک‌بیست‌وپنج‌هزار پرداخت. با آغاز سده جدید، علوم مختلف در دنیا نیز با پیشرفت و دگرگونی روبرو بودند که در این دگرسانی دانش زمین‌شناسی نیز تافته‌ای جدا بافته نبوده است.
از اینرو؛ شاید پر بیراه نباشد که تهیه نقشه‌های یکپارچه سرور پایه یا نقشه‌های نسل دوم را نیز در پیوند و همسو با زنجیره رخداد‌های علمی قرن بیست و یکم بدانیم به گونه‌ای که می‌توان گفت این فرایند تهیه چنین نقشه‌هایی، فن‌آوری‌های جدید را با کلیه امکانات موجود در دنیا به صورت مستقیم و غیرمستقیم در اختیار کاربر قرار می‌دهد. برخلاف اینکه داده‌های ماهواره‌های با پیشینه‌ای ۲۰ ساله از تولید و کاربری دوره‌ای پشتیبانی می‌شوند، این روش با بهره‌مندی از سری زمانی داده کاملا به‌روز و دائمی است. سئوالاتی پیرامون بررسی و شناخت بیشتر نقشه‌های نسل دوم، نیاز کشور برای اجرایی کردن این طرح و موانع پیش‌رو و همچنین مزایای آن را دکتر حمید نظری معاون پژوهشی پژوهشکده علوم زمین-سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور بعنوان طراح و مجری برنامه تهیه نقشه‌های نسل دوم پاسخ گفته است.

تغییر ماهیت فن‌آوری‌ها علوم‌زمین از حالت محرمانه به دسترسی عمومی

وی با بیان این‌که در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور تاکنون تهیه نقشه‌های یکپارچه عملیاتی نشد، گفت: افزون بر نبود احتمالی راهبرد و یا اراده‌ای درازمدت شاید دلیل این امر در وجود محدودیت‌های خاصی از جمله عدم تجانس و پیوند بین بخش‌های زمین‌شناسی، مطالعات میدانی و آزمایشگاهی، طیف‌نگاری و تفسیر و پردازش داده‌های تصاویر ماهواره‌ای بتوان جست.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر، چون دیگر شاخه‌های علوم در دنیا در بخش علوم‌زمین نیز بسیاری از فن‌آوری‌ها از حالت محرمانه و یا دسترسی محدود به دسترسی عمومی تغییر ماهیت داده؛ بیان کرد: سامانه پردازنده داده‌های مکانی گوگل با نام Google Earth Engine (GEE) از این دست فن‌آوری‌ها است که به عنوان یک بستر پردازنده و ارائه‌کننده تصاویر و داده‌های مکان محور ماهواره‌ای در انواع طیفی و راداری برای بخش‌های تجاری، دولتی و پژوهشی-دانشگاهی با ۳ کاربری و سطح دسترسی متفاوت امکاناتی را فراهم می‌آورد.
نظری با بیان این‌که دسترسی در دو بخش تجاری و دولتی مستلزم پرداخت هزینه است، ولی بخش تحقیقاتی آن به‌صورت رایگان و با یک ثبت نام ساده انجام خواهد شد، افزود: سرور‌های مورد نظر برای تهیه نقشه‌های نسل دوم به طور طبیعی مانند دیگر سرور‌ها در فضای ابری فعالیت می‌کنند و این امکان را به کاربر می‌دهند تا به‌دور از نیاز‌های خاص سخت افزاری حجم بسیار بالایی از اطلاعات در حد پتابایت را مورد پردازش قرار دهند.
"ایده ­تهیه نقشه­‌های موضوعی با بهره­‌گیری از داده‌­های ماهواره‌­ای به دو دهه پیش باز‌می‌گردد. ایده­ای که از روز نخست در وابستگی شدید سخت‌افزاری و نرم‌افزاری با پیچیدگی­‌های چند متغیره پوسته متناسب با هدف و موضوع به چالش کشیده شد. طی دو دهه­ گذشته تلاش متخصصان در آزمون و خطایی نفس­گیر رهگشای بهره­‌مندی از فناوری­‌های نو در زمینه­‌های گوناگون سبب شناخت بهتر از منطق ریاضی پیوند متغیر‌های سطحی زمین همچون نوع پوشش گیاهی، جنس، نوع و رنگ سنگ نهشته‌­ها، فرسایش و باز نهشت رسوب در همراهی با کارکرد عناصر ساختاری و کنترل‌کننده­‌های حوضه و البته آنچه از تمامی این ویژگی­‌های فیزیکی توسط سنجنده‌های گوناگون از فاصله چند صد کیلومتری زمین قابل اندازه­‌گیری و ثبت هستند، بوده است. "
"در این فراز و فرود همواره افزون بر محدودیت‌­های تخصصی، حجم بسیار بالای داده‌­های مورد پردازش داشتن دسترسی­‌های سخت‌افزاری بالا و هزینه‌بر، چون نیازی ناگزیر از محدودیت­‌های پذیرفته شده­ کاربری داده­‌های دورسنجی به شمار آمده است. محدودیتی که تا به امروز چالش بزرگ پیش‌روی کاربری سیستماتیک این داده‌­ها به ویژه در مطالعات زمین‌شناختی به‌شمار رفته و جز در پژوهش‌­های موضوعی‌ـ منطقه‌­ای محدود با پشتیبانی­‌های تخصصی و اعتباری فراهم نیامده است. "

آزادسازی و دسترسی عمومی داده­های مکانی‌ـ زمانی با پیشرفت علم زمین‌شناسی

"این مهم با پیشرفت روزافزون دانش و فناوری سبب آزادسازی و دسترسی عمومی داده­‌های مکانی‌ـ‌زمانی میان و بزرگ مقیاس در طیفی گوناگون شد. آنچه که ره‌آورد بیش از سه دهه پایش پیوسته پوسته زمین از فراز جو در مدار‌های گوناگون توسط ماهواره­‌های چند سنجنده­ای به تصویر کشیده شده امروزه بر برنامه‌ای عمومی با سطح دسترسی کاربری پژوهشی، دولتی و تجاری به تعریف کشیده شده است. دسترسی نامحدود به تمامی داده‌­های مکان‌ـ‌زمان محور از پیش موجود، امکان برنامه‌نویسی و پردازش بسیار سریع در محیط ابری سرور در کنار نمونه‌های از پیش آماده و امکان بارگذاری داده­‌هایی افزون بر آنچه در محیط سرور در دسترس است، سبب گشایش نگاهی نو در باز تعریف کاربری داده‌­های ماهواره‌­ای چند سنجنده و سرورپایه در چند سال گذشته شده است.
به گفته وی، در گذشته کاربر برای مطالعه و تفسیر داده‌های ماهواره‌ای نیاز به ابرکامپیوتری با پردازنده‌های خاص و امکانات ویژه داشت، در حالی که در روش جدید با پردازنده‌ها و کامپیوتر‌های معمولی نیز می‌توان به تفسیر داده‌ها پرداخت، زیرا برنامه پردازنده در فضای ابری کار می‌کند و کاربر در بستری اشتراکی به پردازش و تفسیر داده‌ها خواهد پرداخت.
معاون پژوهشی پژوهشکده علوم‌زمین ضمن اشاره به بازدید خود از سازمان زمین‌شناسی فرانسه در سال ۲۰۱۸ و ایجاد ایده تهیه و تولید نقشه‌های یکپارچه در ایران، گفت: نقشه‌های زمین‌شناسی از یک ضعف ناگزیر برآمده از زمان مطالعات و دانش و تخصص تهیه‌کنندگان رنج می‌برد؛ مشکلی که الزاماً خطا و کاستی تهیه‌کنندگان نقشه به‌شمار نمی‌رود.
نظری افزود: یکی از آشکارترین عوامل خطای سیستماتیک در تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی از آنجا به ریشه می‌گیرد که پوشش سراسری نقشه‌های زمین‌شناسی برای کشوری با گستردگی ایران با مساحت یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربع در گذر نسل‌ها در وابستگی به توان کارشناسی تهیه‌کنندگانی با توانایی علمی و تجربی گوناگون است که بر همین پایه دور از انتظار نیست اگر نقشه‌های تهیه شده درگذشته با نقشه‌های تهیه شده فعلی بسیار متفاوت باشد.
این استاد دانشگاه یادآور شد: بخاطر دارم هنگامی که مرحوم مهندس محمدرضا سهندی از کارشناسان با سابقه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با همکاری دیگر پژوهشگران این سازمان و از جمله اینجانب کمر همت بر تهیه نقشه یک میلیونیوم یکپارچه کشور از تلفیق نقشه‌های زمین‌شناسی یک دویست‌وپنجاه هزارم و گاه نقشه‌های یکصدهزارم بست، بزرگترین چالش، افزون بر مشکلات فنی زمین مرجعی برگه‌های زمین‌شناسی گوناگون ناهمگن گاه با قدمتی ۵۰ ساله، ناممکن بودن ایجاد یکپارچگی و سادگی در راهنمای این نقشه بود. نقشه‌ای که بسیار با ارزش و درخور توجه بود، ولی بسیار پیچیده و از لحاظ کاربری سخت به‌نظر می‌رسید.

نقشه‌های نسل دوم شیوه‌نامه‌ای نوین در تهیه نقشه‌های موضوعی زمین‌شناسی در قرن بیست و یکم

وی با تاکید بر این‌که آنچه ما به عنوان نقشه نسل دو یاد می‌کنیم یک نقشه با دقت بیشتر و یا در مقیاس متفاوت نیست؛ تصریح کرد: داستان بسادگی در شباهت‌ها و تفاوت‌های یک نوشته کهن و نوشته نو همچون "قانون" ابن‌سینا در پزشکی با فیزیولوژی گایتون است!
"تفاوت نقشه‌های نسل دو و یک را در اطلاعات امکانات دینامیکی است که نقشه‌های نسل دو فراهم می‌کند. به‌عبارتی نقشه‌های نسل دوم، چون کتاب و شیوه نامه‌ای نوین در تهیه نقشه‌های موضوعی زمین‌شناسی در قرن بیست و یکم است که بی‌تردید پیش نیازی است بر تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی سه‌بعدی و اکتشافات دانش‌بنیان منابع معدنی در سپهر زمین‌شناسی ایران. "
نظری خاطرنشان کرد: با توجه به قابلیت‌های روش، بنا به درخواست پژوهشکده علوم‌زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور منطقه‌ای پیچیده از نظر زمین‌شناسی با دسترسی مشکل و محدود را به عنوان پایلوت در اختیار این پژوهشکده قرار داد و در نهایت ۱۱ برگ نقشه زمین‌شناسی نسل دو در مقیاس یکصدهزارم در گستره جغرافیایی لوت باختری در منطقه‌ای بالغ بر سی هزار کیلومتر مربع در سال ۹۹ با وجود تمامی محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری بیماری کرونا تهیه شد.
معاون پژوهشی پژوهشکده علوم‌زمین، اقتصادی بودن، سرعت بسیار بالا در تهیه و همچنین دقت و یکپارچگی داده‌ها را به عنوان ویژگی‌های این نقشه‌ها یاد کرد و گفت: در روش سنتی برای تهیه نقشه زمین‌شناسی یکصدهزارم در گستره‌ای چنین پهناور با تمام امکانات موجود و رایج سازمان یا بایستی دست کم ۱۰-۱۲ اکیپ زمین‌شناسی را برای مدت ۲ الی ۳ سال با چندین هزار نفر روز مطالعات صحرایی و هزینه آزمایشگاهی بهره می‌بردیم و یا اینکه از خدمات یک الی دو اکیپ زمین‌شناسی برای ۱۲ الی ۱۵ سال بهره‌مند می‌بودیم.
وی افزود: این در حالی است که پروژه لوت باختری در قالب یک اکیپ کوچک مطالعاتی مشترک از پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور و دانشگاه تربیت مدرس با کمتر از ۱۰۰ نفر روز کارشناس در سال ۹۹ موفق به برداشت و نهایی کردن یازده برگ نقشه یکصدهزار یکپارچه در ۳۰ هزار کیلومتر مربع شد.

اقتصادی بودن، سرعت بسیار بالا در تهیه و دقت و یکپارچگی داده‌ها ویژگی نقشه‌های نسل دو

نظری با تاکید بر این‌که هنر کارشناسان در تهیه نقشه‌های نسل دو ضمن بهره‌گیری و استفاده از تمامی داده‌های عددی تولید شده از پیش موجود در این است که در کمترین بازدید میدانی بیشترین برداشت و مطالعات را داشته باشند، گفت: انجام مطالعات به صورت آنلاین بر روی زمین برتری اساسی این طرح این است و با ارتباط اینترنتی کارشناس حاضر در منطقه و ارسال اطلاعات، ناظران و مشاوران پروژه در هر موقعیت جغرافیایی قادر به رصد و هدایت علمی و اجرایی گروه‌های عملیات میدانی هستند که در نتیجه پروژه با کمترین خطا و بیشترین بازدهی عمل خواهد کرد.
وی با اشاره به این‌که نقشه زمین‌شناسی یکپارچه لوت باختری دارای یک راهنمای واحد است، افزود: در صورتیکه آموزش برای تهیه این نوع نقشه‌ها نهادینه شود و بستر مناسب در انتقال دانش و فناوری و تربیت گروه‌های پژوهش- عملیات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور فراهم شود، پوشش سراسری کشور در چهاچوب نقشه یکپارچه زمین‌شناسی نسل دوم در بازه زمانی ۵ ساله ادعای گزافی نیست.
معاون پژوهشی پژوهشکده علوم‌زمین با تاکید بر اینکه ورودی‌ها و اطلاعات دریافت شده کاملا منعطف و همسو با تصاویر ماهواره‌ای بکار گرفته خواهد بود، گفت: به لحاظ استفاده رایگان از تصاویر و داده‌های ماهواره‌ای در دسترس همچون ASTER , LANDSAT و,SENTINEL دقت نقشه‌ها مطابق با دقت نقشه‌هایی در مقیاس یک‌پنجاه‌هزارم است، اگرچه این سیستم توانایی تولید و پردازش داده‌ها و نقشه‌های زمین‌شناسی با دقت بالاتر را با بارگذاری تصاویر ماهواره‌ای دقیق‌تر همچون SPOT دارا است.
در این پروژه عملیاتی با هدف تهیه پروتکل و شیوه‌نامه نوین بر تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی موضوعی ترکیبی از سیستم‌های به اصطلاح Machin Learning به کار گرفته شد که نه تنها برآورنده نیاز پردازشی در تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی که در بخش اکتشافات سیستماتیک منابع معدنی و یا تولید نقشه‌های موضوعی زمین‌شناسی مهندسی به‌سادگی قابل کاربری و توسعه است.

پروژه لوت باختری نخستین نمونه اجرا شده از نقشه‌های نسل دو

وی در ادامه خاطرنشان کرد: ایده‌ای که سال ۱۳۹۷ به دنبال بازدید از سازمان زمین‌شناسی فرانسه و مشاهده نقشه یکپارچه کشور‌های شمالی آفریقا در سال ۲۰۱۷ ریشه زده بود، با پشتیبانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور و پژوهشکده علوم زمین با ارایه طرح و تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی نسل دو با یاری و همکاری کلیدی از تخصص دکتر جلال کرمی کارشناس سابق سازمان زمین‌شناسی و از اعضای کنونی هیات علمی دانشکده جغرافیای دانشگاه تربیت مدرس در پردازش داده‌ها و آقای مهندس سعید عارفی‌پور به عنوان همکار زمین‌شناس و البته باور قلبی و همدلی معاون زمین‌شناسی در سال ۱۳۹۹ به بار نشست.
به گفته نظری؛ شکی نیست که سازمان‌های زمین شناسی پیشرفته، اگرچه نه همگی و نه از دیرباز، از چنین روشی بهره‌مند هستند، ولی این فناوری در سازمان‌های زمین‌شناسی دنیا یا به‌صورت محرمانه و یا بسیار محدود در دسترس قرار می‌گیرد که برای نمونه تصاویر نقشه‌های زمین‌شناسی یکپارچه در مقیاس ملی بر وبگاه سازمان زمین‌شناسی فرانسه قابل مشاهده است، ولی مراحل عملیاتی شدن و چگونگی تهیه نقشه قابل مشاهده و دسترسی نیست.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه با دقت در مقالات علمی منتشر شده بین‌المللی طی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ در می‌یابیم که همه اطلاعات ارائه شده تنها شامل۵ عملیات پردازشی رایج Machin Learning)) است، گفت: اطلاعات مربوط به نقش و وزن داده‌های صحرایی و یا تفاوت‌های زمین‌شناختی در این مقالات ارائه نشده و این فعالیت در پروژه لوت باختری به همت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور برای نخستین بار به‌گونه یکتا از نظر اجرا قابل دسترسی است.
"طی چند ماه گذشته، با توجه به برتری‌های گوناگون و سرعت بالای عملیات اجرایی برای معرفی و تهیه نقشه‌های نسل دوم (نقشه‌های زمین‌شناسی سرور پایه موضوعی) با رویکرد‌های گوناگون بر حسب نیاز منطقه و موضوع مطالعات در حوزه‌های زمین‌شناسی، اکتشاف منابع معدنی، آلاینده‌های زیست‌محیطی و معدنی و همینطور زمین‌شناسی مهندسی به ارائه طرح‌های مطالعاتی به معاونت معدنی وزارت صمت و بتازگی برای شورای عالی توسعه سواحل مکران اقدام شده و ادعای ما برای تهیه نقشه زمین‌شناسی نسل دوم، اجرای پروژه کوتاه مدت در پهنه‌های گسترده چند ده هزار کیلومتر مربعی با برترین استاندارد‌های روز جهانی است که با توجه به گستردگی کشور و شتاب نیاز‌های زیرساختی توسعه پایدار، بی‌توجه‌ای به روش‌های نوین و پافشاری بر تهیه نقشه‌های میان مقیاس در قالب برگ نقشه‌های یک‌پنجاه هزارم و یا یکصدهزارم دیگر نه علمی و نه اقتصادی است.

تهیه نقشه‌های نسل دو در دستور کار برنامه هفتم توسعه سازمان زمین‌شناسی

معاون پژوهشی پژوهشکده علوم‌زمین تصریح کرد: به پیشنهاد اینجانب و موافقت دکتر جعفر عمرانی به عنوان معاونت زمین‌شناسی خوشبختانه پیشنهاد تهیه نقشه نسل دوم در شورای راهبری سازمان مورد تصویب قرار گرفت و به صورت تئوری در دستور کار برنامه هفتم توسعه سازمان نیز قرار گرفت که برای عملیاتی شدن در گرو توجه به آموزش و چگونگی انتقال دانش و تکنولوژی به مجموعه کارشناسی سازمان است.
وی افزود: وقتی صحبت از فضای GEE می‌کنیم ممکن است افرادی مایل نباشند اطلاعات معدنی و زمین‌شناسی کشور بر روی یک بستر پردازنده جهانی بارگزاری شود که بر همین اساس طی مذاکره با دیگرکشور‌های خارجی از جمله چین به این نتیجه رسیدیم که خریداری یک پردازنده ۴۰۰ هسته‌ای در سازمان باصرفه‌تر از اجاره بهای سالیانه آن از یکی از شرکت‌های تامین‌کننده فضای پردازش ابری در محیط مجازی خواهد بود.
نظری، بهره‌گیری از سامانه پهپادی پیشرفته eBee x را به عنوان طرح دیگری برای برداشت‎های دقیق زمین‌شناسی یاد کرد و گفت: بهره‌گیری از چنین سامانه‌ای برای پهنه‌های دور از دسترس و یا ساحلی که نیاز به برداشت دقیق و تولید اطلاعات مکانی دارند، در دو ترکیب هیبریدی وبرقی کاربردی هستند و در کشور قابل بومی‌سازی شدن است و همزمان با تولید نقشه‌های نسل دوم افزون بر راه‌اندازی و اجرای پایلوت سامانه پردازش موازی ملی، سامانه پهپادی نیز قادر به فعالیت و عملیاتی شدن خواهد بود.
این استاد دانشگاه با تاکید بر این‌که استفاده و به کارگیری نقشه‌های نسل دوم و یکپارچه پیش نیاز ضروری تولید نقشه‌های سه بعدی در کشور است؛ گفت: این امر به عنوان یکی از چالش‌های پیش‌روی بسیاری از سازمان‌های زمین‌شناسی پیشرفته در دنیا است و بایستی توجه داشت تهیه نقشه‌های سه بعدی فقط بر اساس اطلاعات حفاری نیست بلکه بر اساس اطلاعات لرزه‌ای است و پیش شرط نخست آن تولید نقشه یکپارچه، همسان و دینامیک سطحی است.

نقشه نسل دو و یکپارچه کشور ضرورت تهیه نقشه‌های سه بعدی کشور

معاون پژوهشی پژوهشکده علوم‌زمین یادآور شد: در صورت تهیه نقشه یکپارچه برای کشور لرزه‌خیزی مثل ایران می‌توانیم به تهیه نقشه‌های سه بعدی کشور بپردازیم که این امر پیش نیاز اکتشافات مدرن و حرکت به سوی اکتشافات ژرف خواهد بود.
نظری با بیان اینکه در بسیاری موارد نیاز بر تولید و باز طراحی دوباره چرخ نیست و می‌توان از دستاورد‌های بین‌المللی علمی بهره برد، اشاره کرد: در برخی از شاخه‌های علوم همچون موضوع تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی سرورپایه موسوم به نقشه‌های نسل دو هنوز فاصله چندانی با کشور‌های پیشرفته نداریم افزود شاید در این مورد خاص چندان بیراه نباشد که ادعا کنیم که نه تنها فاصله چندانی با دنیا نداریم بلکه به‌طور گام‌به‌گام با این علم در دنیا در حرکت هستیم.
وی با تاکید بر این‌که نهادینه و بومی کردن این روش علمی به صورت یک دانش به‌روز از نیاز‌های ناگزیر برنامه آینده سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور خواهد بود، گفت: دیگر کوفتن بر طبل تکرار و تولید نقشه‌های زمین‌شناسی با سبک و روش گذشته به صورت سنتی پاسخگوی نیاز جوامع در حال توسعه نیست و برای پرهیز از هدر رفت دارایی ملی، پاسداشت میراث در دست و به‌جای آوردن حق آیندگان از این آب و خاک، زیرساخت کشور نیازمند بهره‌مند شدن از دانش و فن‌آوری‌های نو همچون روش‌های روزآمد در تهیه نقشه‌های موضوعی پایه است. به عبارتی دیگر با اقتباس و کمی تغییر از وثوق‌السلطنه کشتیبان را سیاستی دگر "باید" بکار.
عضو هیات علمی پژوهشکده با بیان این‌که این نقشه‌ها در مناطق غیرقابل دسترس جغرافیایی و اقلیمی و گاه ناامن به خاطر مسائل خاص مرزی و سیاسی قابل تهیه هستند، تصریح کرد: برای طرح‌های توسعه معدنی، زیرساخت شریان‌های حیاتی و توسعه بهره‌وری از کرانه‌های دریایی، جذب سرمایه بین‌المللی و یا شرکت در رقابت‌ها و مناقصات منطقه‌ای و بین‌المللی بخصوص در آسیای میانه و خاورمیانه بایستی به تهیه این نقشه‌ها توجه کنیم، زیرا این نقشه‌ها تابع محدودیت‌های جغرافیایی و مرز‌های سیاسی نیستند و به‌وسیله آن‌ها قادر به تهیه نقشه‌های یکپارچه برای کشور‌های همسایه با دسترسی بسیار محدود، چون عراق و افغانستان نیز خواهیم بود.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در بخش تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی پوست‌اندازی کند

معاون پژوهشی پژوهشکده علوم‌زمین با اشاره به این‌که این نقشه‌ها دینامیک بوده و محدود به زمان و مکان نیستند و در هر زمان و در هر لحظه قابلیت ویرایش و بروزرسانی را دارند، افزود: برای تهیه بسیاری از رساله‌های دکتری در کشور آنالیز‌های ارزشمند در داخل و خارج کشور انجام شده است.
"متاسفانه انبوهی از داده‌ها و اطلاعات در بایگانی کتابخانه‌ها و نشریات داخلی و بین‌المللی به فراموشی سپرده شده است. اطلاعاتی که در چهارچوب چنین شیوه‌نامه‌ای می‌توان همه را با هم تلفیق کرد و کارشناس با در اختیار داشتن نقشه اولیه و با حداقل حضور فیزیکی و نمونه‌برداری در منطقه با استفاده از اطلاعات و داده‌های زمینی همراه با داده‌های ماهواره‌ای طیفی و راداری در پردازش‌های چندباره به ویرایش و راستی‌آزمایی اطلاعات موضوعی و مکانی نقشه بپردازد.
نظری با تاکید بر این‌که ما ناگزیر به همسو کردن خود با جهان و مجهز شدن به دانش و تکنولوژی جدید هستیم، خاطرنشان کرد: در پردازش داده‌ها بایستی قوی عمل کنیم به‌نحوی که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در بخش تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی به عنوان بزرگترین و قدیمی‌ترین زیرساخت علمی خود پوست‌اندازی کند و خود را در قالب و مقیاس مورد پذیرش سده ۲۱ نشان دهد.
وی خاطرنشان کرد: امید است سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با حفظ مالکیت معنوی و ارزش گذاشتن به تلاش و زحمات انجام شده برای این طرح، پوسته و قالب گذشته را شکسته و با برنامه‌ریزی و حمایت‌های لازم شرایط را برای آموزش، بومی‌سازی و توسعه دانش بنیان علوم‌زمین در کشور را فراهم سازد.

تصویر ۱: نمونه‌ای خبری از نقشه‌های زمین‌شناسی سرور پایه و یکپارچه تولیدی در فرانسه (برگرفته از وبگاه رسمی سازمان زمین‌شناسی فرانسه BRGM)

تصویر ۲: نمایی از مراحل عملیات میدانی و پردازش تصویر گستره لوت باختری

تصویر ۳: نمایی از مراحل آماده‌سازی نقشه اولیه برای بازدید میدانی

تصویر ۴: نمایی از نقشه زمین‌شناسی یکپارچه (مراحل نهایی) گستره لوت باختری و جدول قطعیت واحد‌های زمین‌شناختی تفکیک شده در لژاند
پس از تلفیق نشانگر‌های تصویری، برداشت‌های میدانی و نتایج آزمایشگاهی

تصویر ۵: نمایی نزدیک از چگونگی قابلیت تفکیک واحد‌های زمین شناختی در بخش کلوت‌های لوت

تصویر ۶: نمایی از قابلیت تفکیک، قطعه‌بندی و خوشه‌بندی پهنه آلونیتی در هم‌سنجی با نقشه تولیدی و تصویر ماهواره‌ای در بلندی‌های ارومیه دختر

تصویر ۸: نمونه‌ای از بکارگیری درگاه برخط در برداشت‌های میدانی، مطالعات موردی دریاچه ارومیه

تصویر ۹: مراحل پایانی تولید نقشه‌های زمین‌شناسی یکپارچه سرورپایه نسل دو در نمایی نزدیک، بخش شمالی پروژه لوت باختری

تصویر ۱۰: مراحل پایانی تولید نقشه‌های زمین‌شناسی نسل دو در نمایی نزدیک، هم‌سنجی نقشه تولید شده (چپ) و تصویر ماهواره‌ای هم ارز آن (راست)

تصویر ۱۱: نمونه‌ای از مراحل پردازش تصویر و تهیه نقشه اولیه نسل دو در اکتشاف منابع آهن پلاسری مدفون شده در عملیات معدنکاری، مطالعه موردی منطقه سنگان شمال خاوری ایران

تصویر ۱۲: قابلیت بکارگیری نقشه‌های یکپارچه نسل دو در پهنه بندی آلتراسیون آلونیتی، مطالعه موردی بلندی‌های ارویه دختر استان اصفهان

تصویر ۱۳: قابلیت بکارگیری نقشه‌های یکپارچه نسل دو در تفکیک نوع و سرچشمه آلاینده‌های زیست‌محیطی، مطالعه موردی تالاب گاوخونی، استان اصفهان

تصویر ۱۴: قابلیت پایش زمانی-مکانی نوع و سرچشمه آلاینده‌های زیست‌محیطی -معدنکاری، مطالعه موردی حوضه آبریز رفسنجان، استان کرمان

منبع: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور