تولید ۶.۵ میلیون بشکه‌ای نفت ایران ممکن است؟ / پاسخ حسنتاش به اظهارات وزیر نفت

به گزارش می‌متالز، در روز‌های گذشته وزیر نفت در مراسم امضاء تفاهم نامه انجام مطالعات توسعه میدان آزادگان گفت: «ما به‌راحتی می‌توانیم به تولید روزانه ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت دست یابیم و این رقم هدف عجیب و غریبی نیست، ... این موضوع قدرت امنیتی و سیاسی کشور را هم بالا می‌برد.»

در همین خصوص غلام حسین حسنتاش صاحب نظر در حوزه اقتصاد انرژی در واکنش به اظهارات وزیر نفت گفت: اول این که اگر به تعبیر ایشان این کار اینقدر راحت است ایشان که از سال ۱۳۷۶ تا کنون جمعا دو دوره هشت ساله وزیر نفت بوده اند و از همان اول هم این حرف‌ها را می‌زدند چرا در این مورد اقدامی نکردند و ظرفیت تولید نفت خام ایران هرگز از حداکثر ۴.۲ میلیون بشکه فراتر نرفت. در دوره قبلی وزرات ایشان که شرایط بین المللی هم کاملا مساعد بود. در دوره دوم وزارت هم ایشان به مجلس قول دادند که حتی در شرایط تحریم تولید را به ۵.۷ میلیون بشکه در روز میرسانند، ولی حدود دوسال فرصت بعد از برجام که خیلی کار‌ها می‌شد کرد را در مسیر طراحی یک فرمول جذاب برای آوردن شرکت‌های بزرگ نفتی تلف کردند و جلوی هر اقدامی که می‌شد در جهت توسعه میادین انجام داد را گرفتند که راه را برای آوردن شرکت‌های بزرگ باز کنند، در صورتی که می‌شد از توان داخلی و همکاری شرکت‌های کوچک و متوسط خارجی دارای فناوری و تخصص که به همان شرکت‌های بزرگ هم سرویس می‌دهند استفاده کرد و امکان ورود تجهیزات مورد نیاز هم بود و می‌شد خیلی کار‌ها را پیش برد. در این جلسه اشاره می‌کنند که حضور شرکت‌های اکتشاف و تولید داخلی آرزوی ایشان بوده در صورتی که واقعیت این است که ایشان تا مجبور نشد به شرکت‌های داخلی میدان نداد.

وی افزود: ایشان احتمالا در جریان نیستند که کنسرسیوم در رژیم گذشته، رساندن تولید ایران به ۸ میلیون بشکه را به شاه پیشنهاد داده بود و کارشناسان و متخصصان ایرانی آن روز ثابت کردند که این هدف تولیدی به راحتی امکان پذیر نیست و این به ذخائر ایران لطمه می‌زند و برنامه به هدف ۶ میلیون بشکه کاهش پیدا کرد و آن هدف هم مدت کوتاهی محقق شد. از ابتدای انقلاب تاکنون هم نزدیک ۵۳ میلیارد بشکه از ذخائر نفتی ایران و از بهترین و پر بازده‌ترین میادین کشور برداشت شده است و ما اکتشاف قابل توجه نفتی جدیدی نداشته ایم و بیشتر اکتشافات جدید گازی بوده است و اگر هم داشته ایم هرگز مانند میادین عظیمی که عمده تولید نفت ما از آن‌ها حاصل شده نبوده اند. البته در مورد اکتشافات نفتی خصوصا در دوره‌های ایشان با هر انگیزه‌ای تبلیغات خلاف واقع زیاد شده است مثلا با تکمیل هر مرحله اکتشافی یک میدان نفتی که اکتشاف اولیه آن در قبل از انقلاب صورت گرفته بوده وانمود شده که یک اکتشاف جدید است.

حسن تاش خاطرنشان کرد: از این ۵۳ میلیارد بشکه حدود ۳۷ میلیارد بشکه مربوط به همین ۲۴ سالی است که ایشان این مکررات را تکرار می‌کنند آیا می‌توانند نشان دهند که در این دوره دقیقا همین میزان ذخائر نفت قابل بازیافت را جایگزین کرده اند. شاید آن قصه‌های دوران کودکی که یک دیگی بود که هر چه از آن بر می‌داشتند کم نمی‌شد در ذهن ایشان حک شده است.

این پژوهشگر اقتصاد انرژی افزود: ذخائر نفتی عراق تقریبا برابر با ایران است و در ۴۲ سالی که ما ۵۳ میلیارد بشکه تولید کرده ایم عراق به دلیل مشکلاتی که در دوره‌های مختلف داشته است، حدود ۳۳ میلیارد بشکه تولید کرده است یعنی در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ میادین عراق بسیار بکر‌تر از ایران بوده است. در این سال‌ها عراق با دست باز و بدون محدودیت‌های ادعائی جناب زنگنه، با تمام شرکت‌های نامی و بزرگ امریکائی و اروپائی و چینی و خلاصه تمام مدعیان فناوری، برای توسعه میادین مختلف خود قرارداد‌های جذابی منعقد کرد و طبق وعده‌هائی که این شرکت‌ها داده بودند قرار بود تولید نفت عراق حداکثر در سال ۲۰۱۷ به ۱۰.۵ تا ۱۱ میلیون بشکه در روز برسد، ولی الان که در سال ۲۰۲۱ هستیم همانطور که جناب زنگنه خودشان در این صحبت اشاره کرده‌اند تولید نفت عراق در حدود ۵ میلیون بشکه در روز است و این کارنامه شرکت‌های نامی نفتی است که ایشان همیشه آرزوی عقد قرارداد با آن‌ها را داشته و دارند و بسیاری از فرصت‌ها را در مسیر آن ذبح کردند؛ و حالا هم در دقیقه ۹۰ وزارتشان تازه به فکر انجام مطالعات توسعه میدان آزادگان افتاده اند.

وی افزود: در هرحال ایکاش وزیر محترم بعد از ۱۶ سال وزارت گسسته و ۲۴ سال تکرار این فرمایشات، یک طرح جامع یا نقشه راه توسعه میادین هیدروکربنی و از جمله میادین نفتی را از خودشان بجا می‌گذاشتند که در آن اولویت‌های توسعه میادین و پتانسیل‌های میادین برای توسعه شامل تولید اولیه و ثانویه، میزان سرمایه گزاری مود نیاز برای هر مورد و سایر موارد لازم مشخص شده بود که طبق آن به ریز و بصورت مستدل به این اعداد می‌رسیدند و حداقل بر روی کاغذ این اعداد را از توهم به برنامه تبدیل می‌کردند.

حسن تاش در مورد تاثیر نفت درآمد نفت بر اقتصاد گفت توصیه می‌کنم وزیر نفت حداقل سند "خلاصه مطالعات طرح استراتژی توسعه صنعتی کشور" که توسط دوستان و بعضی مشاوران سابق ایشان در سال ۱۳۸۲ منتشر شده است را مطالعه کنند و افزود: در مورد تاثیر تولید نفت بر قدرت امنیتی و سیاسی به فرض این که این حرف درست باشد علی القاعده توجه ایشان به قدرت صادراتی و نفوذ در بازار است که در اینصورت سوالات بسیار جدی در مورد عملکرد ایشان مطرح است. امروز دیگر همه دست اندرکاران انرژی متفق القول هستند که شاخص شدّت انرژی و بهره وری انرژی در ایران بسیار نامطلوب است و پتانسیل عظیمی برای آزاد کردن انرژی برای صادرات از طریق ارتقاء بهره وری وجود دارد من حداقل در دو دهه قبل مقالات زیادی در این مورد داشته ام و در ارائه‌ای در اطاق بازرگانی در سال ۹۶ نشان دادم که ما پتانسیل آزاد کردن انرژی به میزان ۲.۵ میلیون بشکه در روز را داشتیم که حرکت به سمت آن می‌توانست یک نهضت اقتصادی ایجاد کند، شغل ایجاد کند، آلایند‌های زیست محیطی را در حد قابل توجهی کاهش دهد و به همین دلیل از حمایت‌های بین المللی نیز برخوردار شود و از سال ۹۲ مصوبات قانونی قوی‌ای هم برای اجرای این مساله داشته ایم که در "قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور" که در سال ۱۳۹۴ تصویب شد، تجمیع شده است و بیشترین مسئولیت آن با وزرات نفت بوده است، اما کارنامه عملکرد وزارت نفت در این زمینه نزدیک به صفر است، بگذریم از حجم عظیمی از هیدروکربن‌ها که در خود صنعت نفت می‌توانست جمع آوری و صادر شود، ولی به همت جناب زنگنه و تیمشان سوزاندده شد. چطور ایشان خود را دلسوز کشور می‌داند و به ین موارد نمی‌پردازد.

وی در ادامه افزود: من فقط این را تکرار می‌کنم که امروز دیگر فناوری و حتی مدیریت پروژه‌های توسعه میادین فقط در اختیار شرکت‌های بزرگ نیست. قبلا هم اشاره کرده ام که کمتر شرکتی از شرکت‌های نامی گذشته در توسعه منابع نفت شیل ایالات متحده که پیچیده‌تر از توسعه میادین متعارف می‌باشد، حضور دارند. اما در مورد ضریب بازیافت و تولید صیانتی یک عامل بسیار مهم و کلیدی که ایشان هرگز به آن اشاره نمی‌کند مقوله تزریق گاز کافی به میادین نفتی است که من در این مورد در مرداد ۹۵ در یادداشتی در روزنامه شرق با تفصیل بیشتری توضیح داده ام دلیل نپرداختن ایشان به این مساله نیز روشن است و آن ضعف دهشتناک عملکرد ایشان در این زمینه در هر دو دوره است. من از کسی که به تزریق گاز که تجربه جهانی است بها نمی‌دهد، نمی‌توانم باور کنم که واقعا در این موارد دلسوزی دارد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا بازار جهانی ظرفیت تولید ۶.۵ میلیون بشکه‌ای از سوی ایران را دارد یا خیر گفت: من در اینجا نمی‌خواهم بگویم بازار وجود دارد یا ندارد، اما چیزی که جالب است این است که فردی که چند دهه در بخش نفت و انرژی مسئولیت داشته و در دوره کنار بودن هم در باشگاه نفت و نیرو بوده و در دانشگاه انرژی تدریس می‌کرده اینقدر از جهان انرژی کم اطلاع است و اطلاعاتش اصلا روزآمد نیست و در این مورد هم چنین است. جهان انرژی به کلی تغییر کرده است الان سبد انرژی جهان با کمک فناوری‌های نوین بسیار متنوع شده است و آستانه اقتصادی شدن تولید انواع انرژی مشخص شده است تحولات و نگرانی‌های زیست محیطی هم صحنه را تغییر داده است در مورد خود نفت و گاز نیز پدیده نفت و گاز شیلی تحول ایجاد کرده است و همه این‌ها بررسی بازار را بسیار پیچیده‌تر کرده است. البته شاید همیشه نفت بتوان فروخت، اما با چه قیمتی و چه شرایطی بحث است. ایشان آنجا که می‌خواهند دولت آینده را تشویق و ترغیب به رفتن به سمت افزایش تولید بکنند می‌گویند که "زمان زیادی طول نمی‌کشد که کنوانسیون‌هایی تصویب شود که تولید نفت کشور‌ها را محدود کنند" خوب معنای این حرف این است که قدرت مانور در جهان انرژی چندان بالا رفته که دیگر آنگونه نیست که جهان نتواند بدون نفت زندگی کند.



وی در مورد این که زنگنه با چه انگیزه‌ای این سخنان را مطرح کرده است، گفت: اگر کارنامه بسیاری چیز‌های دیگر مثل طرح‌های غلط و پر خسارت ایران ال ان جی و سیراف و اتیلن مرکز یا کوتاهی ایشان در جمع آوری گاز‌های سوزانده یا برخورد منفی ایشان با آموزش و پژوهش در صنعت نفت یا کوتاهی در برنامه‌های افزایش کارائی انرژی و یا کوتاهی‌ها و اشتباهات در مورد قرارداد‌های گازی پاکستان و ترکمنستان و عمان و کرسنت و کوتاهی در زمینه تزریق گاز کافی به میادین نفتی برای افزایش ضریب بازیافت و بسیاری موارد دیگر مطرح شود ایشان توجیه و بهانه چندانی ندارد.

در مورد میادین مشترک و خصوصا میادین مشترک نفتی امیدوارم هر کسی که جایگزین جناب زنگنه می‌شود اگر از حداقلی از عرق ملی برخوردار باشد این میادین را در اولویت قرار دهد، وضعیت تولید طرفین را روزانه رصد کند و تا به تعادل نرساندن این برداشت خواب خوش به چشمش نرود. گرچه به قول معروف آب رفته را نمی‌توان به جوی برگرداند، اما جلوی رفتن بیش از پیش منابع ملی مان به سمت دیگر را شاید بتوان گرفت.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی جماران (جی پلاس)