معمای نفت-گاز برای متانول‌سازان/ رویه معکوس بازار جهانی انرژی

به گزارش می متالز - سلیمان کرمی: ریزش قیمت نفت اثرات متفاوتی را بر بورس تهران خواهد داشت. اثر این موضوع در صنایع مختلف یا بر متغیرهای کلان اقتصادی کشور به تفکیک قابل بررسی است. در این گزارش به بررسی اثر هم‌زمان ریزش قیمت نفت و جهش قیمت گاز بر متانول‌سازان پرداخته شده است؛ البته به حدی نوسانات تحلیلی از بازار جهانی زیاد است که باید این موضوع در خصوص تحلیل‌های موجود از بازار جهانی مانند چرخش احتمالی نفت در نظر گرفت، با این حال وضعیت کنونی مطابق آن‌چه در ادامه اشاره می‌شود به دلایل ریزش قیمت نفت نیز پرداخته شده است. 

در این خصوص در گزارش پیشین به موج ریزشی قیمت متانول همگام با افت قیمت نفت اشاره شده بود. اثر افت همگام قیمت متانول با قیمت نفت را باید در سمت تقاضا جستجو کرد. جایی که به نظر می‌رسد با افت قیمت نفت قیمت پلیمرها و مشتقات شیمیایی الفین‌ نیز مسیر نزولی را در پیش گرفته‌اند و بر سودآوری واحدهای تبدیل متانول به الفین (MTO) فشار وارد کرده‌اند؛ افت حدود 6 درصد قیمت پلی اتیلن در یک ماه گذشته و افت حدود 17 درصدی مونواتیلن گلایکول. همچنین با توجه به مصرف سوختی متانول، افت قیمت محصولات نفتی نیز بر قیمت متانول فشار وارد کرده است. البته در این میان باید به تقویت سمت عرضه متانول و چشم‌انداز تشدید این موضوع نیز توجه ویژه‌ داشت.

قیمت هر تن متانول در قراردادهای CFR چین، روز سه‌شنبه به سطح 332 دلار افت داشته است (افت 28 دلاری بر اساس اخبار در دسترس) و اگر بنا به واکنش ادامه‌دار متانول به نفت باشد باید در انتظار ادامه افت قیمتی متانول همگام با ریزش شدید قیمت نفت طی روز گذشته بود (قیمت نفت روز گذشته افت بیش از 7 درصدی را تجربه کرد؛ نفت در معاملات امروز بخش کمی از افت روز گذشته را جبران کرد (تا ساعت 18).

اما موضوع اصلی در گزارش پیش رو به نوسانات قیمت گاز طبیعی بازمی‌گردد. نفت همگام با جهش تولید نفت آمریکا (پیشی گرفتن تولید نفت آمریکا از روسیه و عربستان) و همچنین خوش‌رقصی عربستان و روسیه افت شدیدی را پشت سر گذاشته است. در این خصوص چشم‌انداز ضعف اقتصاد جهانی و مازاد عرضه، فشار را بر قیمت نفت نگه داشته است. از سوی دیگر گاز مسیر دیگری را در پیش گرفته است. عوامل متعددی در خصوص علل اوج‌گیری قیمت گاز در بازار جهانی مشاهده می‌شود. نخست این‌که مسائل محیط زیستی و جلوگیری از تشدید آلودگی احتمالا تقاضا را برای گاز طبیعی به عنوان سوختی پاک‌تر از مشتقات نفتی افزایش می‌دهد. نکته دیگر که بعضا مطرح می‌شود راه‌اندازی نیروگاه‌های سیکل‌ ترکیبی در کنار نیروگاه‌های تجدیدپذیر به منظور کاهش ریسک کمبود برق است. البته سایر موارد نیز برای تقاضای گاز مطرح می‌شود اما نکته‌ دیگری که در کوتاه‌مدت توجه معامله‌گران بازار جهانی گاز را به خود جلب کرده و عامل رشد قیمتی محسوس گاز طبیعی در بازار جهانی شده است انتظار برای سرمای فراتر از حالت معمول در فصل سرد سال است. در نتیجه چشم‌انداز کاهش دما، گاز طبیعی در مسیر صعودی قرار گرفته است. بر این اساس احتمال رشد قیمت هر مترمکعب گاز طبیعی در بازار آمریکا تا سطح 20 سنت نیز از سوی کارشناسان بازار جهانی مطرح می‌شود.

چرا جهش قیمت گاز برای بورس تهران مهم است؟

یکی از مهم‌ترین اثرات اوج‌گیری قیمت گاز طبیعی در بازار جهانی بر خوراک گازی پتروشیمی‌ها است. در این خصوص تولیدکنندگان اوره و متانول از گاز طبیعی به عنوان خوراک استفاده می‌کنند. نرخ گاز طبیعی بر اساس مصوبه سال‌های گذشته وزارت نفت از میانگین «قیمت واردات، صادرات، مصرف داخلی و میانگین قیمت 4 هاب بین‌المللی» تعیین می‌شود. بر اساس اخبار موجود افزایش 10 درصدی قیمت گاز طبیعی برای مصرف داخلی به تصویب رسیده است. نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد افت قابل توجه دما در کشور نسبت به سال گذشته است و در نتیجه احتمالا در ایران نیز همگام با جهان کاهش دما را شاهد باشیم.

این موضوع از دو جنبه دارای اهمیت است. نخست این‌که کاهش شدید دما به افزایش مصرف، به خصوص در بخش خانگی داخل کشور منجر می‌شود و با توجه به رویه افزایش پلکانی قیمت گاز بر اساس مقدار مصرف خانگی، احتمالا باید در انتظار افزایش بیش از پیش قیمت گاز طبیعی در فرمول تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها بود. در این میان نگرانی اصلی در خصوص احتمال قطعی دوباره گاز واحدهای پتروشیمی به منظور رساندن گاز به مناطق مختلف کشور  است؛ البته باید به این نکته توجه کرد که مصرف بیش از حد گاز در کشور خود معضل سنگینی است که جای بحث بسیاری دارد. با این حال بعضا به افزایش توان کشور نسبت به سال‌های گذشته و همچنین راه‌اندازی دیگر فازهای پارس جنوبی تا پایان سال اشاره می‌شود؛ با این حال همچنان باید در خصوص افت فشار گاز با کاهش شدید دما نگران بود. 

اثر نوسانات بازار انرژی بر متانول‌سازان

از طرفی قیمت‌ گاز طبیعی در بازار جهانی نیز مسیر صعودی را در پیش گرفته است. اگر بنا به افت ادامه‌دار متانول در بازار جهانی و افزایش هزینه خوراک گاز طبیعی متانول‌سازان باشد باید با دقت بیشتری سودآوری این شرکت‌ها را رصد کرد و نگرانی از این بابت احتمالا در هفته‌های آینده در بورس تهران نیز مشاهده می‌شود.

در این خصوص برخی از اخبار به قیمت هر مترمکعب گاز طبیعی 970 تومانی خوراک پتروشیمی در مهر اشاره داشت. این موضوع بعضا باعث تعجب برخی از کارشناسان بازار داخلی شده بود؛ در حالی‌که رویه صعود قیمت‌های جهانی باید مورد توجه قرار گیرد. در این خصوص نرخ گاز طبیعی در مهر نسبت به میانگین نیمه نخست رشد 12 درصدی را تجربه کرده است. در شرایط کنونی نیز اگر بنا باشد برای ماه‌های باقیمانده تا پایان سال انتظار برآورده شدن سناریو رشد قیمتی گاز را داشت، در نتیجه باید در خصوص جهش عجیب قیمت خوراک پتروشیمی نگران بود. محاسبات از نرخ هاب‌های مختلف و همچنین سناریو برای محاسبات داخلی احتمال نرخ 1400 تومان به ازای هر مترمکعب گاز طبیعی را نشان می‌دهد.

به این ترتیب برای متانول‌ساز بزرگی مانند زاگرس هزینه تمام‌شده هر تن متانول به بیش از 2 میلیون تومان خواهد رسید و اگر بنا به فروش با نرخ 330 دلار باشد تنها به ازای هر تن تنها حدود 640 هزار تومان سود ناخالص را می‌توان متصور بود.

اثر دو گانه رشد قیمت گاز بر متانول جهانی

اما یک نکته جالب، اثر افزایش هزینه خوراک واحدهای متانول‌ساز در بازار جهانی است. در این خصوص عمده واحدهای تولید‌کننده متانول در بازار جهانی از دو منبع زغال سنگ (عمدتا در چین) و همچنین گاز طبیعی مانند منطقه خاورمیانه و آمریکا استفاده می‌کنند. افزایش هزینه‌ها می‌تواند به عنوان مانعی در برابر افت قیمتی متانول عمل کند که البته تغییرات قیمتی بدون در نظر گرفتن سمت تقاضا امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر برای رسیدن به این نتیجه در این بخش باید متانول‌سازان مختلف در جهان را با دقت بیشتری بررسی کرد. برای مثال برخی از اطلاعات موجود از این موضوع حکایت دارد (البته بر اساس داده سال‌های گذشته) که قیمت گاز طبیعی خوراک واحدهای مختلف متانکس (به عنوان بزرگترین تولیدکننده متانول در جهان) بعضا نسبت یک به یک با گاز طبیعی در بازار جهانی ندارد. در نتیجه تحلیل این موضوع نیاز به بررسی دقیق‌تری از بازار جهانی دارد.  

با توجه به اوج‌گیری عدم قطعیت‌ها در بازارهای جهانی چندان نمی‌توان به تحلیل‌های فعلی مطمئن بود و همچنان باید با دقت این بازارها را رصد کرد.