کاهش قیمت جهانی نفت باعث زیان خریداران از بورس نمی‌شود/پوشش ریسک نوسانات با ضریب تعدیل

به گزارش می متالز، پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌های نفتی، روز به روز میزان صادرات نفت کشور کاهش یافت که این موضوع با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی چالش‌های جدی برای کشور به همراه خواهد داشت. در این میان شورای عالی هماهنگی اقتصادی راهکاری برای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا به تصویب رساند؛ بدین صورت که بخشی از نفت کشور در بورس انرژی عرضه شود و شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی که توانایی دور زدن تحریم‌های نفتی را دارند به بازار جهانی نفت ورود پیدا کرده و نفت ایران را به فروش برسانند.

 سرانجام با همکاری شرکت ملی نفت ایران و بورس انرژی، یک میلیون بشکه نفت خام سبک ایران در دو مرحله در بورس عرضه شد که با استقبال گسترده شرکت‌های خصوصی همراه شد. عرضه اول در تاریخ 6 آبان‌ماه انجام شد که طی آن 8 محموله‌ی 35 هزار بشکه‌ای (مجموعا 280 هزار بشکه) به قیمت 74.85 دلار به فروش رسید. 20 آبان ماه موعد دومین عرضه نفت خام ایران در بورس انرژی بود. در این عرضه 700 هزار بشکه نفت با قیمت 64.97 دلار به فروش رسید. البته باید توجه داشت که کاهش قیمت معامله ناشی از افت قیمت جهانی نفت بود و به طور کلی در دو عرضه به ترتیب 1.6 دلار و 2 دلار نسبت به قیمت جهانی به خریداران از بورس تخفیف داده شد که این تخفیف هم با توجه به هزینه‌های دور زدن تحریم‌ها معقول به نظر میرسد.

*زیان خریداران نفت از بورس انرژی با کاهش قیمت جهانی نفت؟!

پس از موفقیت این راهکار ضدتحریمی، تحولات بازار جهانی نفت باعث شد که قیمت نفت روندی نزولی به خود بگیرد. در این بین شبهاتی ناظر به ایجاد ضرر و زیان برای بخش خصوصی مطرح شد که ممکن است در تصمیم شرکت‌های خصوصی را برای خرید نفت در عرضه‌های بعدی تردید ایجاد کند. طبق شبهه مطرح شده با توجه به جریان پرنوسان قیمت نفت و روند نزولی آن، این ریسک به خریداران خصوصی تحمیل می‌شود که در روز عرضه، نفت را به قیمت بالاتری بخرد و با توجه به فاصله زمانی 30 روزه بین زمان معامله و روز بارگیری و کاهش قیمت نفت ایران در این بازه زمانی، مجبور شود نفت را به قیمت پایین‌تری نسبت به قیمت خریداری شده به فروش برساند که این موضوع زیان هنگفتی را برای شرکت‌های خصوصی سبب می‌شود.

برای پاسخ به این شبهه باید توجه داشت که سازوکار پوشش ریسک ناشی از افزایش یا کاهش قیمت جهانی در سازوکار عرضه نفت در بورس در نظر گرفته شده است. طبق اطلاعیه بورس انرژی قیمت نفت خریداری شده در روز معامله، هنگام بارگیری در ضریبی به نام ضریب تعدیل قیمت نفت ضرب شده و بدین صورت قیمت نهایی نفت خریداری از بورس با توجه به نوسانات قیمت جهانی به روزرسانی می‌شود. برای درک بیشتر کارکرد ضریب تعدیل قیمت نفت بهتر است فرمول محاسبه این ضریب بررسی شود. ضریب تعدیل قیمت برابر است با "قیمت نفت خام برنت یک روز تقویمی قبل از صدور صورت‌حساب موقت" تقسیم بر "قیمت نفت خام برنت یک روز تقویمی قبل از صدور اطلاعیه عرضه". در صورتی که در بازه زمانی خرید محموله از بورس تا بارگیری، قیمت جهانی نفت کاهش یابد، ضریب تعدیل عددی کوچکتر از یک می‌شود و بدین صورت با ضرب "ضریب تعدیل قیمت" در قیمت نفت معامله شده در بورس، قیمت نهایی نفت که صورت حساب‌های موقت و نهایی بر مبنای ان صادر می‌شود، کمتر از قیمت نفت معامله شده در بورس می‌شود و بدین صورت ریسک کاهش قیمت برای خریداران پوشش داده می‌شود و متناسب با کاهش قیمت جهانی، قیمت نفت معامله شده نیز کاهش می‌یابد.

به بیان دیگر طبق فرمول در نظرگرفته شده برای تعیین قیمت نهایی نفت برای صدور صورت حساب‌های نهایی و موقت، در صورتی که قیمت نفت کاهش یابد، ضریب تعدیل قیمت کوچک‌تر از یک می‌شود و این ضریب در قیمت نفت معامله شده ضرب شده و قیمت نهایی کاهش می‌یابد و برای خریداران پوشش ریسک می‌دهد. در صورتی هم که قیمت نفت در بازه زمانی ذکر شده افزایش یابد، ضریب تعدیل قیمت بزرگتر از یک شده و قیمت نهایی بزرگتر از قیمت نفت معامله شده میشود و بدین صورت ریسک افزایش قیمت برای شرکت ملی نفت پوشش داده می‌شود.

در مجموع به نظر می‌رسد که ذکر شبهاتی مانند تاثیر کاهش قیمت نفت بر ایجاد زیان برای خریداران خصوصی نفت ایران از بورس ناشی از عدم مطالعه دقیق اطلاعیه بورس انرژی و فهم نادرست از مفاد این اطلاعیه است. وجود ضریب تعدیل قیمت نفت، ریسک نوسانات قیمت نفت را پوشش میدهد و عملا موجب می شود که نه شرکت ملی نفت ایران به عنوان فروشنده و نه بخش خصوصی به عنوان خریدار، هیچکدام متضرر نشوند.