آیا ضامن می‎تواند از وام ‎گیرنده شکایت کند؟

به گزارش می‌متالز، اگر شما کارمند ارگان‎های دولتی یا نظامی، بازنشسته یا به نوعی دارای حقوق ثابت و فیش حقوقی باشید، حتما برایتان پیش آمده است که از طرف بستگان و دوستان‎تان، درخواست ضمانت برای دریافت وام داشته باشید و قطعا به این مهم نیز واقفید که در صورت قبول ضمانت وام و عدم پرداخت اقساط از سوی شخص وام‎ گیرنده، شما موظف به پرداخت بدهی وی خواهید بود. توجه داشته باشید که ضمانت از اشخاص مختلف، ریسک بالایی دارد و دقت و تامل بیشتری را می‎طلبد، زیرا بسیاری از ضمانت‎ها، در نهایت به شکایت ضامن از وام ‎گیرنده ختم می‌شود.

بنا بر ماده ۶۸۴ قانون مدنی، عقد ضمانت عبارت است از اینکه شخص مالی را که بر ذمه دیگری است، بر عهده بگیرد. متعهد را ضامن، طرف دیگر را مضمون‎له و شخص ثالث را مضمون‎عنه یا مدیون اصلی می‎گویند. به عبارت ساده ‎تر، در عقد ضمان، ضامن متعهد پرداخت مال یا پولی خواهد شد که بر عهده شخص دیگر است. در حقیقت، عقد ضمانت بین ضامن و وام‎دهنده منعقد می‎شود و شخصی که وام را دریافت می‎کند، دیگر در رابطه ضامن و وام‎ دهنده، نقشی نخواهد داشت، ولی طبق قانون، در صورت عدم پرداخت اقساط توسط شخص وام ‎گیرنده یا همان متعهد اصلی، ضامن می‌تواند تحت شرایطی، از وام‎ گیرنده شکایت کند.

شرایط ضامن و ضمانت

ضامن باید عاقل، بالغ و رشید باشد. در عقد ضمانت، رضایت بدهکار یا همان وام‎ گیرنده، نقشی در تحقق ضمانت نخواهد داشت. یعنی اگر کسی داوطلبانه و بدون اینکه بدهکار از او بخواهد، ضامن او شود، عقد ضمانت صحیح واقع شده است و بدهکار حق اعتراض ندارد. اگر وام‎ دهنده، طلب خود را به ضامن ببخشد، دیگر ضامن نمى ‎تواند از بدهکار یا همان مدیون اصلی، چیزى طلب کند و اگر مقدارى از آن را ببخشد، نمی تواند آن مقدار را مطالبه کند. البته به اعتقاد برخی صاحب‎نظران علم حقوق، اگر همه آن را یا بخشى را هبه کند یا در ازای خمس یا زکات یا پرداخت صدقات و مانند آن به حساب آورد، ضامن مى‎تواند از بدهکار مطالبه کند.

عقد ضمان یا ضمانت، عقدی لازم است؛ یعنی قابل فسخ نبوده و نیازمند ایجاب و قبول بین شخص ضامن و شخص وام دهنده است. پس از ایجاب، در واقع طلبکار قبول می‎کند و نیاز به رضایت بدهکار نیست. اگر کسی داوطلبانه و بدون اینکه طلبکار از او درخواست کند، ضامن بدهکار شود و شرایط عقد ضمانت را کامل بپذیرد، ضمانت صحیح بوده و وام‎ گیرنده (مدیون اصلی) حق اعتراض ندارد. در این حالت نهایتا ضامن حق رجوع به بدهکار اصلی را نخواهد داشت. ضامن باید مال‎دار یا ثروتمند باشد؛ به‏نحوی که از عهده پرداخت بدهی شخص وام‎ گیرنده برآید. همچنین ضامن باید با علم به اینکه مدیون اصلی یا همان وام‏گیرنده، تمکن مالی برای پرداخت وام را ندارد، ضمانت وی را بر عهده بگیرد.

ضامن باید کاملا آگاه باشد که پس از قبول ضمانت و امضای قرارداد وام، این اختیار را کامل به وام گیرنده یا بانک می‎دهد تا در صورت عدم پرداخت بدهی توسط وام‎ گیرنده، بانک مبلغ بدهی را از حساب وی کسر کرده و در این حالت ضامن حق هرگونه اعتراض در این خصوص را از خود سلب می‎کند. اگر شخص وام‎گیرنده، اقساط وام خود را پرداخت نکند، ضامن موظف به پرداخت اقساط بدهی اوست.

طبق ماده ۷۰۹ قانون مدنی، ضامن حق رجوع به مضمون‎عنه (وام‎ گیرنده) را ندارد؛ مگر بعد از ادای دین او. البته این موضوع به این معنا نیست که ضامن دیگر نمی‎تواند مبلغ پرداخت شده را از وام‎گیرنده دریافت کند؛ بلکه کمی کارش دشوارتر خواهد شد و برای طرح شکایت از وام‎گیرنده، ابتدا باید نسبت به پرداخت بدهی وام‎ گیرنده به بانک اقدام کند. پس از انجام تسویه وام، ضامن می‎تواند با دریافت مدارک مربوطه، شامل چک یا سفته های شخص وام گیرنده از شعبه بانک، نسبت به مطالبه بدهی خود از طریق مرجع قضایی اقدام کند.

نکته مهم این است که در صورت عدم پرداخت اقساط، ضامن می‎تواند بعد از کسر اولین قسط از حقوق یا حساب خود، نسبت به مطالبه وجه و طرح شکایت از وام گیرنده اقدام کند. طبق ماده ۴۱۱ قانون مدنی، پس از پرداخت دین توسط ضامن، بانک مکلف است تمامی اسناد و مدارک موجود و مربوط به وامم گیرنده را در صورت عدم پرداخت اقساط، در اختیار ضامن قرار دهد تا وی نسبت به مطالبه وجه خود از طریق مراجع قضایی اقدام کند.

اذن بدهکار را حتما اخذ کنید

موارد زیادی پیش آمده است که اشخاص از روی دوستی یا به عبارتی رودربایستی، انجام ضمانتی را برای لطف به دیگری قبول می‌کنند. در این مورد ضامن نمی‎تواند ادعا کند که از روی لطف این کار را انجام داده است و همچنین از آنجایی که عقد ضمانت مابین ۲ نفر (ضامن و طلبکار) منعقد می‎شود و به اراده بدهکار، برای انعقاد این قرارداد نیازی نیست، بنابراین ضامن نمی تواند ادعا کند که بدهکار باید پولش را پس بدهد. زیرا اصل عقد ضمان هرچند مبتنی بر اراده بدهکار نیست، ولی قطعا نیاز به اذن بدهکار دارد؛ بنابراین، اراده بدهکار برای انعقاد عقد لازم نیست، ولی اذن بدهکار برای این موضوع نیاز است. به همین دلیل، حتما طی قراردادی که شهود نیز زیر آن را امضا می‎کنند، اذن بدهکار را برای ضمانت از او اخذ کنید.

اگر ضامن فوت کند، تکلیف چیست؟

در صورتی که ضامن فوت کند، بدهی بانک از روی ترکه متوفی برداشته می‎شود. یعنی هرچقدر هم که وراث داشته باشد، باید ابتدا طلب اشخاصی که وثیقه دارد، پرداخت شده و بعد از آن سایر وراث سهم ‎الارث خود را دریافت کنند. اگر بانک از شخصی، وثیقه عینی مانند سند خانه دریافت و آن شخص فوت کند، در این حالت هرچند خانه جزو ترکه محسوب می‎شود، به وراث نمی‎رسد، بلکه به بانک می‌رسد. صاحب وثیقه عینی بر همه و حتی بر وراث هم مقدم است. اما بانکی که ضمانت یک نفر را پذیرفته است، از آنجایی که ضمانت وثیقه، عینی نیست و وثیقه شخصی است، نمی‌تواند همه ترکه ضامن فوت‎شده را به جای طلب خود بردارد. در این حالت بانک یا طلبکار در صفی به نام غرما قرار می‌گیرد که تمام طلبکاران متوفی در آن قرار دارند و به نسبت طلبشان، از روی ترکه برمی‌دارند.

منبع: خبرگزاری تابناک