شروط تعادل بازار سهام

به گزارش می‌متالز، اما هم‌اکنون که بورس‌بازان شاهد تغییر و تحولات جدی در سطح داد وستد‌های این بازارهستند، سیاستگذار چگونه می‌تواند مانع از بازگشت بورس به مدار رکود شود؟ تحلیلگران عنوان می‌کنند هم‌اکنون محرک‌هایی وجود دارند که می‌توانند بر تداوم این وضعیت مدعی باشند و بورس را در مسیری که در پیش گرفته با ازای چند شرط و شروط یاری کنند. در روز‌های اخیر انتظارات از بازارسهام افزایش یافته و این در حالی است که کارشناسان می‌گویند سیاستگذار با اعمال قوانین جدید و حذف سد‌های معاملاتی می‌تواند ناجی بازار شود. حذف دامنه‌نوسان، کاهش حجم مبنا، عدم‌دخالت ناظر بازار در قیمت‌گذاری نمادها، تعیین‌تکلیف بازارگردان، تغییر میزان تخصیص اعتبارات کار‌گزاری‌ها به مشتری‌ها، شفافیت در بحث عرضه‌های اولیه و مسائلی از این دست دردسر‌های بسیاری برای سهامداران ایجاد کرده که متولیان امر با سرعت‌بخشیدن به روند ایجاد تغییرات می‌توانند جلوی خروج بیشتر منابع را بگیرند.

یک بازار و چند دردسر

حبیب فرجی‌دانا، کارشناس بازار سرمایه: در ماه‌های اخیر سیاستگذار بورسی به بهانه وضعیت رکودی بازار از اعمال برخی تغییرات ساختاری در این بازار طفره رفته است. موضوع دامنه‌نوسان یکی از مباحثی است که در طول سالیان متوالی ضربات جبران‌ناپذیری بر پیکره تالار‌های شیشه‌ای وارد کرده، اما سیاستگذار هرگز حاضر نشده در مورد این سد معاملاتی راهکاری جدی بیندیشد. بازارسرمایه از ابتدای سال زیر سایه چند رخداد مهم، اندکی از فاز رکودی فاصله گرفته و این شرایط می‌تواند بستری مناسب برای اعمال برخی سیاستگذاری‌های جدید در راستای بهبود وضعیت بازار سهام باشد. همان‌طور که بار‌ها به آن اشاره شده حذف محدودیت‌های معاملاتی همچون دامنه‌نوسان و افزایش حجم مبنا می‌تواند به رونق دادوستد‌ها بینجامد. در حال‌حاضر دامنه‌نوسان به‌عنوان عاملی مخرب و متوقف‌کننده در معاملات بورسی استفاده می‌شود. گرچه متولیان بازار دلایل عمده به‌کارگیری از دامنه‌نوسان را جلوگیری از نوسانات شدید و دستکاری قیمت عنوان می‌کنند، اما همان‌طور که مشاهده کردیم این قانون کارآیی لازم را نداشته و صرفا به تخریب معاملات منجر شده است، در واقع اجرای دامنه‌نوسان به شیوه فعلی نه‌تن‌ها از نوسانات شدید و هیجانات کاذب جلوگیری نکرده، حتی نوسانات قیمتی و بیش‌واکنشی از سوی سهامداران را تشدید می‌کند. حرکت در مدار تعادلی که بازار در هفته‌های اخیر در پیش گرفته فرصت مناسبی در اختیار سیاستگذار بورسی قرار می‌دهد تا با حذف تدریجی این سد معاملاتی بازار را برای عبور از این مرحله آماده کنند. متولیان بازار سرمایه در صورتی‌که بتوانند با برنامه‌ریزی و به‌صورت از پیش تعیین‌شده سطح دامنه‌نوسان را به‌تدریج افزایش و حجم مبنا را کاهش دهند، به‌مرور شاهد بازار پویاتری خواهیم بود. از دیگر موضوعاتی که در دو سال‌اخیر به بورس آسیب وارد کرده می‌توان عدم‌شفافیت در بحث عرضه‌های اولیه را مطرح کرد.

ورود عرضه‌های اولیه به بازار به‌صورت نامنظم امکان برنامه‌ریزی از سوی سرمایه‌گذار را سلب و تا حدودی از شوک‌های وارده به بازار جلوگیری می‌کند. هم‌اکنون بازار سهام در وضعیتی قرار دارد که متولیان آن می‌توانند با انجام چنین اقداماتی به بازدهی بیشتر بازار کمک کنند. بررسی وضعیت بورس‌های بزرگ دنیا نیز نشان می‌دهد که نحوه عرضه‌های اولیه در آن بورس‌ها چگونه می‌تواند به رونق بازار منجر شود. معمولا سرمایه‌گذار باید بداند در دو ماه آینده چه عرضه‌هایی انجام خواهد شد تا از این طریق بتواند برای سرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی لازم را انجام دهد. موضوع بسته‌شدن نماد‌های معاملاتی نیز یکی از مباحث دردسر‌ساز برای بورس‌بازان است. در بازار سرمایه ایران حدود ۲۰ تا ۳۰‌درصد نماد‌ها معمولا متوقف هستند و سرمایه‌گذار نمی‌داند تا چه زمانی این وضعیت ادامه دارد. این وضعیت نامطلوب در مورد نماد‌های بزرگ نیز صدق می‌کند، به‌طوری‌که سهامدار با بلاتکلیفی تمام مواجه می‌شود. بازگشایی نماد و دخالت ناظر بازار در قیمت‌گذاری آن نیز از دیگر مواردی است که صدای سهامدار را درآورده است. این در حالی است که در سال‌های دور ناظر در تعیین قیمت نماد دخالت نمی‌کرد. نماد بدون دامنه به‌صورت شناور باز و به تعادل می‌رسید اما هم‌اکنون دخالت ناظردر تعیین قیمت نماد حین بازگشایی موجب عدم‌تعادل در قیمت‌گذاری، انباشت شدید عرضه و تقاضا و در نهایت دلسردی سهامداران و خروج تدریجی آنان از بازار می‌شود.

در حالی‌که انتظار می‌رود بازار سهام با شرایط متعادلی روبه‌رو باشد، میزان تخصیص اعتبارات کار‌گزاری‌ها به مشتری یکی از معضلات دیگری است که باید تغییراتی در نحوه اجرای آن ایجاد شود. میزان تخصیص این اعتبارات هیچ تفاوتی میان پرتفو‌های بزرگ و کوچک قائل نیست به‌طوری که برای همه پرتفو‌ها به یک میزان اعتبار تخصیص داده می‌شود. برهمین اساس سازمان بورس در گامی جدی باید دستورالعمل جدیدی برای کار‌گزاری‌ها تدوین کند تا هر مشتری بر اساس سرمایه و سهام تحت تملک خود مشمول اعتبارات شود.

گلایه فعالان بازار از کندبودن روند تغییرات

حامد مددی، کارشناس بازارسرمایه: در مورد زمان متعادل شدن بازار حرف و حدیث بسیار است و نمی‌توان گفت که بازار سهام به‌طور کامل از فاز رکودی خارج شده است. تجربه نشان می‌دهد معمولا بورس در فروردین‌ماه شرایط نسبتا بهتری نسبت به ماه‌های قبل از آن را تجربه می‌کند. نوروز برای بورس‌بازان همراه با جهش و صعود قیمت سهام بوده، اما این روند را نمی‌توان به‌معنای خروج از مدار نزولی تلقی کرد. به همین منظور این بازار به حداقل دو هفته زمان نیاز دارد تا مشخص شود شرایط ارزش معاملات و ورود نقدینگی به آن به چه صورت خواهد بود. بعد از این مدت و در صورت ثبات وضعیت فعلی متولیان امر باید تدابیری جدی برای برخی سیاستگذاری‌های فعلی بیندیشند. در همین راستا به‌نظر می‌رسد متولیان بورسی باید در جهت نقدشوندگی بازار و کاهش هیجانات، اقداماتی به سمت افزایش دامنه‌نوسان انجام دهند. به نظر می‌رسد افزایش تدریجی دامنه‌نوسان یکی از موضوعاتی است که بازار به زودی با آن روبه‌رو شود. دسترسی به عمق مظنه معاملات که در روز گذشته اتفاق افتاد نیز یکی از راهکار‌های بهبود وضعیت کنونی است.

دست‌و‌پنجه بازار با عدم شفافیت

بازارسرمایه ایران با عدم‌شفافیت دست و پنجه نرم می‌کند. هرچه این بازار رو به شفافیت برود، از مشکلات بازار کاسته می‌شود. واقعیت امر آن است که هرچه بازار رو به شفافیت برود، معاملات با رونق بیشتری روبه‌رو می‌شود و در نهایت به پویایی لازم می‌رسد، اما با توجه به عدم‌قطعیت در زمان به تعادل‌رسیدن بازار برای انجام تغییرات گسترده، سیاستگذار باید رویکردی محافظه‌کارانه را در دستور کار قرار دهد. بازارسرمایه ایران از استاندارد‌های جهانی فاصله بسیاری دارد. گسترش چشمگیر و متنوع ابزار‌های معاملاتی و گسترش اختیار معاملات، بازشدن دامنه‌نوسان، حذف حجم مبنا و نظارت جدی بر عملکرد بازارگردان‌ها ضمن افزایش نقدشوندگی به رونق بازار می‌انجامد. بازارگردان در زمان ریزش بازار، با منابع مالی که در اختیار دارد یا اعتبار گرفته است، برای کنترل صفوف فروش، سهام خریداری می‌کند و این در حالی است که برای تامین وجه نقد خود مجبور به فروش هم هست و از این‌رو در بازار مثبت، سهام خود را عرضه می‌کند تا دوباره بتواند با منابع مالی از بازار حمایت کند، اما بازارگردان‌ها در بازار سهام ایران صرفا نوسان‌گیری انجام می‌دهند، اما اگر دامنه‌نوسان حذف شود، شکل و شمایل فعالیت بازارگردان‌ها نیز تغییر خواهد کرد و این دسته از فعالان بازار دیگر نمی‌توانند سمت و سوی بازار را در جهت منافع خود تامین کنند. کند بودن روند ایجاد تغییرات در بازار سهامداران بسیاری را از بازار خارج کرده که امیدوارم این روند در سال‌جاری با سرعت بیشتری تحقق یابد.

منبع: دنیای اقتصاد