پیاده‌سازی سامانه اکتشاف و ردیابی چشمه‌ها و لکه‌های نفتی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای

به گزارش می‌متالز، برای نخستین بار در کشور، محققان دانشکده مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران موفق به طراحی سامانه‌ای شدند که قادر به شناسایی چشمه‌های نفتی و همچنین ردیابی لکه‌های نفتی در سطح دریاهاست.

مهدی حسنلو، دانشیار دانشکده مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشگاه تهران و مجری این طرح با اشاره به مرز‌های طولانی آبی ایران در شمال و جنوب، طراحی و ساخت این سامانه برای نظارت در محدود مرز‌های آبی را مهم عنوان کرد و گفت: این سامانه علاوه بر شناسایی لکه‌ها و چشمه‌های نفتی، این قابلیت را نیز دارد که جهت حرکت آن‌ها در سطح آب را مشخص کند. این موضوع به لحاظ محیط‌زیستی و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری حائز اهمیت است.

وی کشف چشمه‌های نفتی را از دیگر مزایا و کارکرد این سامانه برشمرد و افزود: علاوه بر وجود منابع نفتی بر روی خشکی‌ها، یکی از منابع مهم چشمه‌های نفتی در دریاهاست که این جریان نفت از چشمه‌های نفتی در دریا جریان پیدا کرده و بر روی سطح آب دریا ظاهر می‌شوند. این سامانه قادر است محل چشمه‌های نفتی را کشف کرده و با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای، اطلاعات مورد نظر را استخراج کند.

حسنلو در ادامه بیان مزایای این سامانه، اظهار کرد: این سامانه قادر است اطلاعات یک سطح بسیار وسیعی را در زمانی بسیار سریع دریافت و آن را پردازش کند و محل جدید چشمه‌ها و لکه‌ها را بر اساس تصاویر که مکان مرجع هستند مشخص نماید.

وی تکرارپذیری و تعمیم‌پذیری را مزیت دیگر این سامانه عنوان کرد و گفت: اگر تصاویر ماهواره‌ای تکرارپذیر نبودند، اطلاعات دریافتی ارزش چندانی نداشت؛ درحالیکه این تصاویر دریافتی هر ۵ روز یکبار تکرار می‌شوند و این تکرارپذیری، اطلاعات دقیق‌تر و قابل اتکایی را به ما می‌دهد و تغییرات را ارسال می‌کند.

مجری طرح سامانه اکتشاف چشمه‌ها و لکه‌های نفتی، سرعت بالا و هزینه‌های اکتشاف بسیار پایین را از مهمترین مزایای این سامانه برشمرد و تصریح کرد: کاهش هزینه‌های جستجو و اکتشاف که هزینه‌های بسیار بالایی را دربرمی‌گیرد از مزایای این سامانه است. با استفاده از داده‌های دریافتی در سریع‌ترین زمان و مشخص شدن محل دقیق چشمه‌ها و لکه‌ها، هزینه‌های اکتشاف بسیار کاهش پیدا می‌کند.

وی با اشاره به اینکه شرایط آب و هوایی بر اطلاعات دریافتی در اینگونه سامانه‌ها تأثیر گذار است، مزیت این سامانه در مقایسه با سامانه‌های مشابه خارجی را تطابق با آب و هوا و اقلیم منطقه‌ای ایران عنوان کرد و گفت: سامانه مشابه خارجی بر اساس آب و هوا، اقلیم و جغرافیای منطقه‌ای ما تست نشده‌اند درحالیکه این سامانه متناسب با شرایط آب و هوایی و جغرافیایی منطقه‌ای ایران تست و آزمایش شده‌اند و همه این موارد در خروجی و اطلاعات دریافتی و پردازش‌شده تأثیر دارد. ما پارامتر‌های مورد نیاز برای پردازش را متناسب با منطقه جغرافیایی و دریا‌های منطقه ایران تنظیم و در حالت بهینه قرار دادیم.

عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشگاه تهران با بیان اینکه این سامانه تمامی آزمایش‌های میدانی و آزمایشگاهی را طی کرده است، افزود: مقالات حاصل از این طرح نیز در مجلات معتبر بین‌المللی منتشر شده و تأیید داخلی و تاییدات مجامع معتبر علمی دنیا را دریافت کرده است.

وی ارزیابی و دقت کارکرد سامانه را بالای ۹۵ درصد عنوان کرد و گفت: با توجه به اینکه این سامانه ارزیابی را در وسعت بسیار بزرگی انجام می‌دهد، هدف پیدا کردن محل دقیق لکه‌ها و چشمه‌هاست که این هدف با دقت ۹۵ درصد انجام می‌شود.

حسنلو با اشاره به کاربرد اختصاصی این سامانه در بخش‌های مختلف از جمله محیط‌زیست، افزود: میزان تخلیه و نشت آلاینده‌ها و اثرات مرتبط با آن بر محیط دریایی، پارامتر‌های مهمی در ارزیابی کیفیت آب دریا هستند. نظارت مؤثر، شناسایی زودهنگام و برآورد حجم این لکه‌های نفتی، اولین و مهمترین مرحله برای یک عملیات اکتشاف، پاکسازی و نظارت موفق است و برای مقامات مربوطه امری ضروری محسوب می‌شود تا به موقع واکنش نشان دهند و آلودگی و نشت نفت در سطح دریا را محدود کرده و از آسیب بیشتر جلوگیری کنند.

وی با بیان اینکه این سامانه پایشی برای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری بسیار مهم است، اظهار کرد: اگر مدیران مربوطه بدانند یک لکه نفتی به سمت ایران نزدیک می‌شود یا اتفاق ناخوشایندی رخ داده است، مطلع می‌شوند و تصمیمات را بر اساس اطلاعات مکانی دقیق که از محل دارند اتخاذ می‌کنند.

وی افزود: این سامانه علاوه بر مزایای محیط زیستی و اقتصادی، در مذاکرات منطقه‌ای و سیاسی هم اهمیت دارد و اطلاعات مهمی را در اختیار مذاکره‌کنندگان و تصمیم‌گیران قرار می‌دهد. به طور مثال در بحث میادین مشترک و اینکه کدام کشور زودتر منبعی را کشف کند دارای اهمیت است.

حسنلو درباره امنیت این سامانه نیز گفت: برنامه با همه رویکرد‌هایی که برای یک سامانه از نظر امنیتی، عدم دسترسی و عدم انتشار ضروری است، نوشته شده است.

مجری سامانه اکتشاف و شناسایی چشمه‌ها و لکه‌های نفتی در پایان با بیان اینکه این سامانه با همکاری معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری انجام شده است، درباره تجاری‌سازی این سامانه گفت: این سامانه به مرحله تجاری‌سازی رسیده است و دانشگاه تهران آمادگی دارد علاوه بر بازار‌های داخلی، محصول این دستاورد علمی را به کشور‌های دیگر منطقه هم صادر کند.

منبع: خبرگزاری فارس