علم بهتر است یا ثروت؟

به گزارش می‌متالز، مَثل قدیمی بین بزرگتر‌ها وجود دارد که وقتی زمین می‌خوری، دستت را بر زمین می‌گذاری و بلند می‌شوی معنای این ضرب المثل تکیه بر زمین و ارزش به عنوان یک سرمایه با ثبات است که انسان را حتی در مواقعی که شکست‌های بزرگ می‌خورد از مهلکه نجات می‌دهد، در شرایط امروز هم چیزی تغییر نکرده است، زمین و منابع آن بزرگترین سرمایۀ بشر در زندگی هستند.

این قاعده برای کشور ما پررنگ‌تر از برخی ملل دیگر است، ایران اسلامی منابعی غنی از ذخایر زیرزمینی فسیلی و غیر فسیلی دارد که استفادۀ صحیح از آن‌ها آینده‌ای روشن را برای نسل‌های بعدی رقم خواهد زد، اما استفادۀ صحیح از منابع زیرزمینی مانند بسیاری از صنایع دیگه تا حد زیادی با تلفیق روش‌های سنتی و علوم نوین ممکن خواهد بود.

همین مسائل سبب شده تا کشور ما طی سال‌های اخیر توجه بیشتری به مدیریت علمی منابع زیرزمینی و بهینه‌سازی آن‌ها پیدا کند، امری که حال و روز استارتاپ‌های حوزۀ معدن را کمی بهتر از قبل کرده است، البته نقش شتاب‌دهنده‌ها را نباید در رشد آن‌ها نادیده گرفت، یکی از این شتاب‌دهنده‌های موفق که فعالیت اختصاصی در زمینۀ معدن و صنایع وابسته دارد، شتاب‌دهندۀ کانی‌بوم است که سکوی پرتاب معدن مجموعۀ صداستارتاپ در هفتۀ گذشته فرصت مناسبی برای آشنایی با آن‌ها بود، اردلان علیشاهی، مدیرعامل شتاب‌دهندۀ کانی‌بوم از فعالیت‌های کانی‌بوم و صنایع معدنی ایران روایت می‌کند که شرح آن را می‌توانید در زیر بخوانید.

کانی بوم با کدام هدف تأسیس شد و فعالیت اصلی آن چیست؟

کانی‌بوم یک شرکت شتابدهنده در زمینۀ هدایت کسب‌وکار‌های نوآورانه و دانش‌بنیان حوزۀ مدیریت و توسعۀ معادن و صنایع وابسته به آن است که تلاش دارد از ایده‌های نوآورانه و تیم‌های کارآفرین فعال در این زمینۀ که می‌توانند ارزش آفرین باشند، در حد توان حمایت کند.

ماهیت شرکت شما خصوصی است یا دولتی و چطور برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنید؟

کانی‌بوم یک شرکت سهامی خاص بدون وابستگی به دولت است، البته به واسطۀ همکاری و اتحاد‌های استراتژیکی با برخی هلدینگ‌های بزرگ معدنی مانند مجموعه معنا داریم از کمک‌های دولتی استفاده می‌کنیم، اما مالک دولتی نداریم، مجموعه‌هایی همچون معنا در زمینه‌های غیرمادی مانند فراهم آوردن امکان استفاده از زیرساخت‌های سخت افزاری همچون معادن با ما همکاری دارند، همراهی آن‌ها در این مسائل سبب می‌شود تا تیم‌های نوآور در بازۀ زمانی کوتاه‌تری به بلوغ برسند.

تجربه‌های موفقی که این همکاری‌ها برای ما فراهم می‌آورد، زمینه را برای شکست مقاومت معادن سنتی‌تر جهت استفاده از فناوری‌های نوین فراهم می‌آورد و مدیران آن‌ها راحت‌تر می‌پذیرند که منفعت همراهی با یک شرکت دانش‌بنیان بیش از هزینه‌ای است که مجموعه انجام می‌دهد.

شما به عنوان یک جوان نخبۀ ایرانی چه شد که کار در حوزۀ معدن را انتخاب کردید؟

ورود من به صنایع معدنی به انتخاب رشتۀ دانشگاهی بنده برمی گردد، تجربه‌های که پیش‌تر در حوزۀ صنعت و معدن داشتم، در کنار سبقۀ خانوادگی در این زمینه و علاقه شخصی که داشتم سبب شد تا این مسیر را انتخاب کنم که مورد پذیرش هم قرار گرفتم و در این زمینه ادامه تحصیل دادم.

رویکردم از بدو ورود به دانشگاه این بود که رویکردی نوآورانه و ارزش آفرین در این حوزه داشته باشم با همین انگیزه بود که همان دورۀ دانشجویی به کمک تعدادی از دوستانم در دانشگاه‌های مختلف کشور، اتحادیه علمی معادن ایران را تشکیل دادیم و طرح ملی کالا را اجرا کردیم، ما در این طرح کارآفرین در معدن را برای جامعه تعریف کردیم و سعی شد تا فرهنگسازی مناسبی در حوزۀ معادن را طی این پروژه دنبال کنیم.

شروع فعالیت‌های کانی‌بوم و جمع شدن تیم کاری این شتاب دهنده به چه شکل بود؟

مسیر بسیار سختی را طی کردیم تا کانی‌بوم متولد شود، بعد از تحصیل من و دوستانم هریک به معدنی رفتیم و مشغول به کار شدیم، چالش‌ها را شناختیم، در کنار آشنایی سعی کردیم تا برای آن‌ها راه‌حل پیدا کنیم، زمانی که وارد این عرصه شدیم هیچ زیر ساخت مستحکمی وجود نداشت تا فعالیت دانش‌بنیان انجام دهیم، شتاب دهنده یا سرمایه‌گذاری نبود که ما را کمک کند، اما کوتاه نیامدیم، علاوه بر اینکه خود پیشرفت کردیم به دیگر مجموعه‌ها نیز برای پیشرفت یاری رساندیم، اما همۀ این تلاش‌ها باعث نشد که خلأ عدم وجود یک مجموعۀ تخصصی جهت فعالیت دانش‌بنیان در عرصۀ معدن را حس نکنیم به همین جهت در سال ۹۹ تصمیم گرفتیم تا شتاب‌دهندۀ تخصصی کانی‌بوم را تأسیس کنیم، بعد از آن در ۱۵ تیرماه سال ۱۴۰۰ همراه یکی از دوستان خوبم و حمایت‌های شرکت معنا ایدۀ خود را عملیاتی کردیم و یک شتاب دهنده تخصصی در حوزۀ معدن بنیان نهادیم که پیشرفت این صنعت را به وسیلۀ اتکاء دانش و فناوری دنبال می‌کرد.

واقعیت این است که مدیریت معادن در کشور ما بیشتر به شکل سنتی و بیشتر دولتی انجام می‌شود از طرفی وجود گردش‌های مالی کلان سبب شده تا مدیران سنتی معادن در برابر ورود شرکت‌هایی مانند شما به این عرصه مقاومت کنند با این مساله چطور کنار آمدید؟

درست است که حوزۀ معدن سنتی است و دولت نیز نقش پررنگی در ادارۀ آن دارد از طرفی وجود برخی رانت‌های بزرگ اقتصادی مانند امتیاز‌های ویژۀ حوزۀ انرژی و خاک این صنعت را کند کرده است تا حرکت کندی در زمینۀ مجهز شدن به فناوری و علوم روز دنیا داشته باشد، اما همزمان با همین اتلاف وقت در این برخی شرکت‌های بزرگ در دنیا با استفاده از فناوری‌های روز و دانش موفق به برداشتن گام‌های بلند برای دستیابی به اهداف خود شده‌اند.

امری که معادن سنتی ما را ملزم می‌کند که مقاومت کمتری در برابر تغییر داشته باشند تا بتوانند با رقبای جهانی رقابت کنند، هزینه‌های خود را کاهش دهند و قیمت جذابی در بازار به مشتری ارائه کنند و این ممکن نیست مگر با اتکاء به قدرت علم، تکنولوژی و استفاده از شیوه‌های مدرن که فکر می‌کنم به این سمت گام بر خواهیم داشت.

کشور ما در گذشته ذخایر سطحی و راحت الوصول بیشتری داشت، اما این منابع به تدریج در حال اتمام هستند و ناچار به افزایش عمق حفاری‌ها برای دستیابی به منابع هستیم همانطور که می‌دانید افزایش عمق حفاری ناخودآگاه نیاز ما را برای استفاده از فناوری‌های نوین افزایش می‌دهد و این خود می‌تواند یکی دیگر از علل گرایش بیشتر معدن داران به استفاده از دستگاه‌ها، فناوری‌ها و تکنولوژی‌های جدید باشد به همین جهت ما در کانی‌بوم سال گذشته بیشتر تمرکز خود را روی توسعۀ استارتاپ‌هایی قرار دادیم که در این حوزه ارزش آفرین هستند تا بتوانند زمینۀ رشد نوآورانه و فناورانه معادن را فراهم کنند.

مسالۀ بعدی که ما در صنعت معدن با آن روبرو هستیم، استفادۀ عموم شرکت‌های دولتی از تجهیزات، دستگاه‌ها، روش‌ها و پروسه‌های وارداتی است، اغلب آن‌ها نیاز خود را به صورت IPC (مهندسی، خرید، اجرا و اورهال توسط فروشنده) تأمین می‌کنند که همین مساله سبب می‌شود تا نتوانیم به بررسی و شناخت آن محصولات بپردازیم؛ چرا که فروشنده بلافاصله بعد از کوچکترین اقدام فنی روی دستگاه، آن را خارج از شمول گارانتی معرفی می‌کند بنابراین عملاً امکان نوآوری صنعتی از ما سلب می‌شود.

چالش بعدی ما خرید مایحتاج شرکت‌های معدنی از کارخانه‌های گمنام چینی است که متاسفانه از نظر تکنولوژی نیز به اندازه‌ای توانمند نیستند که صنایع ایران نیازمند آن‌ها باشند و تولید کنندۀ ایرانی نادیده گرفته می‌شود بنابراین به زعم بنده لازم است که دولت طوری سیاست‌گذاری کند که اگر دستگاهی مشابه داخلی با کارکرد قابل قبول دارد، مغلوب وجود انحصار در نشان‌های تجاری خارجی نشود و شرکت‌ها از تولید داخل برای رفع نیاز‌های خود استفاده کنند.

روش‌های مهمی که برای همراه کردن معدن‌داران به کار بردید چه بود؟

یکی از راهکار‌های ما به دست آوردن نظام مسائل آن‌ها و دغدغه‌هایی که داشتند، در خلال بازدید‌های میدانی و تخصصی بود تا بتوانیم طرح‌های توجیهی بنویسیم که زبان آن مورد فهم مشترک ما و معدن داران محترم باشد. بعد از آن طرح‌ها در اختیار مجموعه‌هایی قرار می‌گیرد که امکان بالقوۀ حل مساله را دارند اگر هم برای اجرای راهکار موردنظر نیاز به زیرساخت آزمایشگاهی یا کارگاهی داشته باشند، کانی‌بوم به عنوان یک شتاب‌دهنده آن‌ها را تقوبت خواهد کرد که حلقۀ اتصال بین آن‌ها و صنعت معدن برقرار شود.

این روش‌ها مثمر ثمر هم بودند؟

به زعم بنده تا حد قابل قبولی در این مساله پیشرفت داشتیم، ما روز اولی که فعالیت خود در کانی‌بوم را شروع کردیم، بیش از هرچیز قصد از بین بردن فضای سرد میان شرکت‌های دانش‌بنیان و جامعه سنتی معدن‌داران را داشتیم.

واقعیت این است که پیش از این معادن بزرگ به دلیل اینکه فکر می‌کردند از دست رفتن درآمد روزانه معدن در زمانی که مشغول فعالیت دانش‌بنیان هستند، ارزش بها دادن به یک فعالیت علمی را ندارد به خصوص این‌که نتیجه از پیش مشخص نیست از بها دادن به شرکت‌های دانش بنیان طفره می‌رفتند.

معادن کوچک هم به واسطۀ ریسک ذاتی که فعالیت در حوزۀ معدن دارد از این کار اجتناب می‌کنند؛ چرا که سرمایۀ کمی دارند و پیش‌بینی دقیقی از آینده ندارند به همین جهت ریسک استفاده از فناوری‌های جدید را نمی‌پذیرند.

مجموعۀ این مسائل باعث شد تا تصمیم بگیریم نمونه‌های کوچک، ولی عملیاتی از فعالیت‌های استارتاپ‌های حوزۀ معدن را به وهلۀ اجرا در بیاوریم تا داستان‌های موفقیت عینی دانش بنیان‌ها پیش روی چشمان معدن‌داران قرار بگیرد تا مدیران معادن بزرگ به این باور برسند که فرصت استفاده از فناوری‌های جدید بیش از هزینۀ آن‌ها است از طرف دیگر معدن‌داران کوچک هم قبول کنند که اعتماد به این فناوری‌ها ارزشمند است.

برخی از این داستان‌های موفقیت و نمونه‌های ارزشمند را برای ما بازگو کنید؟

نمونه‌های زیادی را می‌توان در حوزه‌های مختلف نام برد، برای مثال در عرصۀ اکتشاف، شرکت دانش بنیانی وجود داشت که موفق شد با استفاده از فناوری هوش مصنوعی بدون نیاز به حفاری و حضور میدانی محدودۀ تقریبی دقیقی از محل تجمیع مواد معدنی را مشخص کند، فناوری که سبب ارتقاء عملکرد نهایی معدن، افزایش کمی و کیفی مواد استخراج شده و ... می‌شود.

مورد موفق دیگر استارتاپی بود که موفق شد تا یک سیستم موقعیت‌یاب آفلاین طراحی کند که کمک زیادی برای حفظ جان پرسنل معدن می‌کند، پیش از توسعۀ این تکنولوژی پرسنل واحد‌های مختلف معدن از جمله ایمنی کار گاهی پیش می‌آمد که داخل مسیر‌های معدن می‌شدند، اما انفجار گاز‌های درون معدن مانع بازگشت آن‌ها می‌شد، تیم‌های جستجو نیز موفق به شناسایی به موقع پرسنل نمی‌شدند بنابراین از دنیا می‌رفتند، اما رشد تکنولوژی RTLS (موقعیت یاب آفلاین بدون درنگ) این مشکل بزرگ را هرروز کمرنگ‌تر از گذشته می‌کند.

توسعۀ فناوری واقعیت گسترده برای آموزش مجازی مهارت به پرسنل و شناسایی خطرات بالقوه موجود در معادن، فعالیت دیگری بود که توسط ما حمایت شد و بازخورد خوبی نیز داشت. تامین مالی جمعی پروژه‌های معدنی با استفاده از فناوری بلاکچین یکی دیگر از استارتاپ‌های حمایت شده توسط کانی‌بوم بود که سبب رشد تؤامان صنایع معدنی هدف و خود استارتاپ مورد نظر شد. چاپ سه‌بعدی یک دستگاه استراتژیک برای یکی از مجموعه‌های بزرگ معدنی کشور توسط یکی از استارتاپ‌های حمایت شده توسط کانی‌بوم، دیگر نمونۀ موفق استفاده از فناوری در صنعت معدن است که می‌توانم به آن اشاره کنم. مجموهۀ این موفقیت‌ها سبب شد تا معادن بزرگ دولتی که روزی به درخواست‌های ما پاسخ نمی‌دادند، امروز خود پیشقدم اجرای پروژه‌های مشترک شوند.

مدل درآمدی استارتاپ‌های همکار با شما چیست؟

استارتاپ‌ها هر کدام مدل‌های درآمدی مختص به خود را دارند، استارتاپی که فعالیت پلتفرمی دارد کار می‌کند به طور معمول از چند منبع درآمدی برای خود جریان سود درست کرده است، اما به طور کل می‌توانم اینطور پاسخ بدهم که راه‌های مختلف درآمدی مانند فروش لایسنس، دستگاه و حتی مواد معدنی برای آن‌ها وجود دارد.

هدف از برگزاری رویداد سکوی پرتاب معدن در هفتۀ گذشته چه بود؟

این برنامه یک رویداد تخصصی سرمایه‌گذاری در حوزه معدن و صنایع معدنی بود هدف اصلی آن حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های فعال در این صنعت بود، ما در این برنامه به دنبال ایجاد پل ارتباطی و تعامل سازنده میان استارتاپ‌ها و سرمایه گذاران حوزۀ معدن بودیم تا فناوری بتواند گسترش بیشتری در این صنعت پیدا کند. امیدواریم با سرمایه گذاری‌های صورت گرفته در این سکوی پرتاب در آیندۀ نزدیک شاهد اتفاقات مثبت بیشتری در حوزۀ ضریب نفوذ فناوری در صنعت معدن باشیم.

راهکاری برای تشویق سرمایه‌گذاران به حضور در این عرصه یا تضمین حفظ سرمایه آن‌ها وجود دارد؟

باید اذعان کرد سرمایه‌گذاری در صنعت معدن از جمله مصادیق سرمایه گذاری جسورانه و ریسک‌پذیر محسوب می‌شود بنابراین به طور معمول افرادی که برای سرمایه‌گذاری در ایت حوزه ورود پیدا می‌کنند، درصد معقولی از ریسک را پذیرفته‌اند، اما در عین حال وقتی به سوددهی می‌رسند، متوسط بازگشت سرمایه آن‌ها ده‌ها برابر منفعت کسب شده از صنایع دیگر مانند IT است به همین جهت افراد ریسک سرمایه‌گذاری در معدن را می‌پذیرند.

جالب است که این نکته را هم بدانید، سال ۲۰۱۹ در کشور استرالیا بالغ بر ۴۰ میلیون دلار سرمایه گذاری خطرپذیر انجام شد و ده‌ها برابر بازگشت سرمایه توسط این شرکت‌ها محقق گردید، البته ما مذاکراتی با صندوق‌های بیمه سرمایه گذاری‌های معدنی و برخی شرکت‌ها داشتیم تا بتوانیم به کمک آن‌ها ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهیم، اما برای اظهار نظر دقیق نیاز به زمان بیشتر وجود دارد.

منبع: خبرگزاری برنا