معادن دانش‌بنیان چگونه به وجود می‌آیند؟

به گزارش می‌متالز، علی معصومی، دبیر کل و عضو هیات‌مدیره انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران اظهار کرد: توسعه مباحث دانش‌بنیان در بخش معدن امری ضروری و درواقع یک اولویت است چراکه بسیاری از تکنولوژی‌ها و فناوری‌ها و تجهیزات ما در بخش معدن، قدیمی هستند.

وی افزود: البته علاوه بر قدیمی بودن، این ماشین‌آلات فرسوده نیز شده‌اند و در حال حاضر به‌هیچ‌وجه کارایی لازم را ندارند و ضروری است که ما در بخش معدن و به‌ویژه در بخش تجهیزات و ماشین‌آلات یک نوسازی اساسی داشته باشیم و چه خوب است که این نوسازی را بر محور فناوری‌های جدید و پیشرفته که از عهده شرکت‌های دانش‌بنیان برمی‌آید، انجام دهیم.

دبیر کل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران گفت: در ارتباط با دانش‌بنیان شدن بخش معدن، یا ورود مباحت دانش‌بنیان به بخش معدن باید دقت کنیم که ورود مباحث دانش‌بنیان به مجموعه‌های بسیار بزرگ و گسترده‌ای مانند معدن، تفاوت‌های اساسی با ورود یک استارتاپ یا شرکت دانش‌بنیان نوپا به این عرصه دارد. چراکه بر اساس روش‌ها و شاخص‌های موجود، شرکت‌های کوچک دانشگاهی با ارائه یک محصول جدید دانش‌بنیان می‌شوند، لکن سرانجام اقتصادی آن‌ها در این مرحله مشخص و قابل پیش‌بینی نیست. یعنی در ابعاد شرکت‌های کوچک، وقتی یک شرکت محصول جدیدی را عرضه می‌کند، ارزیابی می‌شود و اگر ویژگی‌هایی را ارائه دهد و بتواند از شاخص‌های لازم و موردنظر معاونت علمی و فناوری عبور کند، دانش‌بنیان نامیده می‌شود؛ بنابراین، این شرکت، شرکتی است که در ابتدای مسیر و در حال متولد شدن است، لذا هنوز به یک بنگاه اقتصادی تبدیل نشده است و به دلایل مختلف شاید هیچ‌گاه نشود.

معصومی ادامه داد:، اما در بخش معدن موضوع بسیار متفاوت و گاه پیچیده است؛ شما با معادنی مواجه هستید که چندین هزار نیرو در آن‌ها مشغول به فعالیت هستند و به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی با صد‌ها مساله و مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند، پس دانش‌بنیان کردن معادن با این ابعاد و اندازه، به‌راحتی انجام نمی‌شود، که مثلاً یک محصول یا روش بهره‌برداری ارائه دهند و ما آن‌ها را دانش‌بنیان بنامیم.

وی گفت: به همین دلیل اگر بخواهیم به بخش دانش‌بنیان ورود کنیم و معدن را تجهیز به ظرفیت‌های دانش‌بنیان کنیم اول باید دانش‌بنیانی در بخش معدن را تعریف کنیم؛ متأسفانه ما اغلب هدف و اصول اساسی برای ورود به یک مقوله جدید را تعریف و تبیین نمی‌کنیم و بلافاصله وارد عملیات می‌شویم و بعد از مدتی می‌بینیم پتانسیل‌های بزرگی برای رقم زدن اتفاقاتی بهتر در این عرصه وجود داشته که ما به آن‌ها نپرداخته‌ایم و زمان را ازدست‌داده‌ایم و خروجی‌های اندکی داشته‌ایم.

دبیر کل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران بیان کرد: بنابراین اولین کاری که باید انجام دهیم که شاید زمان زیادی هم نیاز نداشته باشد، این است که برنامه‌ای توسط وزارت صمت، ایمیدرو و... تدوین شود و در این برنامه مشخص شود که دانش‌بنیان شدن بخش معدن به چه معناست و از دانش‌بنیان شدن بخش معدن دنبال چه چیزی هستیم؛ ما اگر این مفهوم را ندانیم قطعاً کار‌های خوبی نمی‌توانیم انجام دهیم.

معصومی تصریح کرد: ممکن است بتوانیم دستگاه‌ها و تجهیزاتی را از چند شرکت دانش‌بنیان وارد معادن کنیم، اما آیا با این روش بخش معدن ما، دانش‌بنیان می‌شود؟ لذا ابتدا باید ببینیم که می‌خواهیم بخش معدن را دانش‌بنیان کنیم یا از ظرفیت‌های دانش‌بنیان کشور برای بخش معدن استفاده کنیم و یا هر دو هدف را دنبال می‌کنیم. باید بدانیم که در بخش‌های تجهیزات، استخراج، بهره‌برداری و ... می‌خواهیم چه کنیم و در هر بخش حتی جزییات را مشخص کنیم. مثلاً بسیاری از نیاز‌های بخش معدن وجود دارد که حتی شرکت‌های دانش‌بنیان هنوز به آن ورود نکرده‌اند و لازم است اعلام شود تا این شرکت‌ها به آن‌ها بپردازند؛ بنابراین واجب‌ترین کار آن است که ما برنامه استفاده از ظرفیت‌های دانش‌بنیان کشور برای ارتقای سطح معدن و صنایع معدنی کشور را تدوین کنیم و این تنها راه‌حل مساله است. از طرفی اگر ما بلافاصله و بدون مشخص شدن برنامه و هدف و روش، دانش‌بنیان سازی معادن را شروع کردیم، مطمئن باشید که این مسیر کاملاً اشتباه است.

وی گفت: وقتی برنامه داشته باشیم، علاوه بر هدف‌گذاری صحیح و تعیین گام‌های اجرایی، نقش نماد‌ها و دستگاه‌های اجرایی و کلیه عوامل ذینفع مانند ایمیدرو، معاونت علمی و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، وزارت علوم، تشکل‌ها و خود شرکت‌های معدنی در هر گام و مرحله اجرایی مشخص می‌شود و قطعاً امکان موفقیت بسیار بیشتر خواهد شد. البته نقش‌های شعاری و احساسی و سمینار برگزار کردن و ... تأثیری ندارد و باید چارچوب کار و نقش همه عوامل و مسوولیت آن‌ها مکتوب و مستند باشد و به ایفای نقش خود متعهد باشند.

دبیر کل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران بیان کرد: اگر از خبرگان دعوت شود که این کار را انجام دهند در کمتر از دو ماه می‌توان این برنامه را تدوین کرد. یعنی اهداف، نقش‌ها، وظایف، مأموریت‌ها، مسوولیت‌ها و به‌ویژه منابع لازم برای اجرا و... مشخص می‌شود و برنامه اجرایی استخراج می‌شود.

معصومی گفت: اگر این برنامه تدوین شود، بخش معدن ما به سمتی درست خواهد رفت، اما اگر تدوین نشود مطمئن باشید که با اقدامات بی‌برنامه و غیرقابل ارزیابی منابع مملکت را هدر می‌دهیم و، چون هدف مشخصی تعیین نشده و شاخصی برای ارزیابی عملکرد وجود ندارد، در پایان ادعای بهترین عملکرد را هم می‌کنیم. اما واقعیت این است که اقدامات بدون هدف و بدون برنامه، همواره هزینه زیادی را به کشور تحمیل می‌کنند درحالی‌که نتیجه و دستاورد کافی و مناسبی را برای ما ندارند.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی ایراسین