۳ چالش در معدنکاری دیجیتال ایران/ لزوم هوشمندسازی برای بهره‌برداری بهینه از سرمایه‌ها و ظرفیت‌های معدنی

به گزارش می‌متالز، دنیا با شتاب فراوان به سوی هوشمندسازی صنعت معدن پیش می‌رود. پیش‌بینی شده که حجم بازار معدن‌کاری دیجیتال از حدود ۹ هزار و ۳۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ به بیش از ۲۳ هزار‌میلیون دلار در سال ۲۰۲۷ برسد. اکتشاف، استخراج و فرآوری به‌عنوان سه رکن اساسی در بخش معدن به‌شمار می‌روند که برای هوشمندسازی هر‌کدام از این بخش‌ها وابستگی زیادی به فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند.

اتصال فرایند‌های مختلف در معادن به یک‌دیگر و خودکارسازی عملیات و بخش‌های مختلف معدن، دریافت داده‌ها و تجزیه و تحلیل داده‌های پیچیده در زمان کمتر باعث افزایش بهره‌وری، افزایش کیفیت و میزان تولید محصول، افزایش ایمنی، کاهش ریسک، افزایش سرعت عملیات، صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش و حذف کربن به دلیل پیامد تغییر اقلیم و گرمایش جهان می‌شود.

مدتی پیش نخستین رویداد معدنکاری دیجیتال در دو بخش همایش و نمایشگاه در هتل المپیک تهران برگزار شد. در این رویداد کنشگران صنعت معدن از معدن‌داران تا پیمانکاران حوزه‌های مختلف معدنی و شرکت‌های پیشرو در فناوری اطلاعات و ارتباطات و ارائه‌کنندگان زیرساخت هوشمندسازی استارت‌آپ‌ها و همچنین صاحب‌نظران دانشگاهی و رسانه‌های تخصصی شرکت داشتند.

۳ چالش در معدنکاری دیجیتال ایران

امید اصغری دبیر همایش معدنکاری دیجیتال و عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه کاهش عیار سنگ‌های معدنی در کنار، نیاز بالا به آب و ضرورت معدنکاری در اعماق، ورود ایران را به مقوله معدن‌کاری دیجیتال ضروری ساخته است، ابراز کرد: از آن‌جا که روند کلی بهره‌وری در معادن ایران با چالش جدی روبه‌روست و دوره توسعه در معادن کشور طولانی و کند است، ورود به تحول دیجیتال ضرورت بسیاری دارد.

اصغری افزود: دیجیتالی شدن معادن اولویت اصلی بسیاری از مدیران معدنی دنیا است و ۴۳ درصد مدیران معدنی بین‌المللی در این خصوص گفته‌اند دیجیتالی شدن را در در اولویت کاری خود قرار داده‌اند. در این باره می‌توان گفت هوشمندسازی به معنای استفاده بیشتر از فرصت‌های موجود و فناوری‌ها است.

وی با اشاره به طرح امکان‌سنجی و اجرای معدن‌کاری هوشمند در ایران که هم‌اکنون در ایمیدرو (سازمان توسعـه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران) در حال تکمیل است، بیان کرد: هم‌اکنون این طرح در فاز میدانی است. در حال پایش معادن کشور و برآورد ظرفیت پذیرش فناوری است. نتایج کنونی طرح که در نتیجه بررسی بیشتر معادن کشور به دست آمده، نشان می‌دهد که امکان هوشمندسازی معادن وجود دارد؛ اما سه مشکل جدی در این مسیر پیش‌روی کشور است. زیرساخت‌های موجود در معادن، به ویژه عدم دسترسی به اینترنت مانع جدی توسعه معدن‌کاری دیجیتال است. مشکل دوم مربوط به اطلاعات پایه موجود و اعتبارسنجی آن‌ها است و نکته آخر مربوط به آموزش بوده، زیرا امروز نگاه قالب تولید در بخش معدن است.

ارتقای افزایش بهره‌وری صنعت معدن با به‌کارگیری فناوری‌های هوشمند

مهدی ایزدیار، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان فناپ زیرساخت به عنوان اپراتور هوشمندسازی صنعتی عنوان کرد: ایران با داشتن تقریباً ۱ درصد از جمعیت جهان، بیش از ۷ درصد از کل ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد و از دید دارا بودن منابع زیرزمینی طبیعی در میان ۱۰ کشور اول دنیا هستیم.

وی درباره مزیت‌های معدنکاری در ایران، اظهار کرد: ذخایر بالا، دسترسی به آب‌های آزاد، نیروی انسانی توانمند و ارزان، قیمت پایین انرژی و... از جمله مزیت‌های معدنکاری در ایران است.

ایزدیار تصریح کرد: با وجود این جایگاه از ذخایر معدنی و این مزیت‌های عالی در حوزه معدنکاری، اما میزان بهره‌برداری ایران از ذخایر معدنی خود ۱ درصد است، درحالی‌که به طور‌معمول در جهان میزان بهره‌برداری از منابع معدنی حدود ۵ درصد است و در شرایطی که سهم بخش معدن، از تولید ناخالص داخلی جهانی ۵.۱ درصد است، سهم معدن از تولید ناخالص داخلی ایران ۰.۹ درصد است. این رقم برای کشوری مثل ایران که روی کمربند مس، طلا و سنگ‌آهن دنیا رقم بسیار پایینی است، در حالی‌که سهم معدن از تولید ناخالص داخلی آفریقای جنوبی ۸ درصد، شیلی ۱۰ درصد، استرالیا ۶ درصد، روسیه ۸.۵ درصد است.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان خاطرنشان کرد: برپایه گزارش سال ۱۴۰۰ مرکز پژوهش‌های مجلس، فقط ۱۰ درصد چالش‌های بخش معدن به مشکلات بین‌المللی و ۱۳ درصد به معضلات محیط زیستی و منابع طبیعی بر می‌گردد و ۳۳ درصد ناشی از شیوه‌های مدیریتی وچالش‌های معدن‌داران است که در این میان بیش از همه از کاربرد فناوری‌های نوین در اکتشاف، استخراج، فرآوری و بهره‌برداری از منابع معدنی غفلت شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد با بهره‌برداری اصولی از معادن با تکیه بر فناوری‌های نوپدید و لحاظ کردن کل زنجیره پایین دستی مواد معدنی، رسیدن به سهم ۲۰ درصدی معادن از تولید ناخالص داخلی، دور از ذهن نیست.

این عضو کمیته راهبردی رویداد معدنکاری دیجیتال درباره مفهوم هوشمندسازی معدنکاری تاکید کرد: هوشمندسازی معدنکاری یک تحول همه‌جانبه در سازمان است و هدفش محدود به دیجیتالی کردن استخراج از معدن نیست بلکه به تمام اجزای سازمان مرتبط می‌شود. به طور ویژه، در بحث استخراج هوشمند به مساله تولید باطله‌های معدنی متاثر از ویژگی‌های ذاتی کانی‌های استخراج شده، باطله‌های حاصل از نحوه طراحی، فرایند‌ها و ساختار سایت معدنی پرداخته می‌شود. همچنین، استخراج هوشمند بر مؤلفه‌هایی مانند تصمیم‌گیری سازمانی، نحوه ارتباط با گروه‌های کارگری و بهینه‌سازی رویکرد‌های استفاده از منابع نیز تاثیر مستقیم دارد.

ایزدیار ادامه داد: تحول هوشمند در حوزه معدنکاری به سه عامل بستگی دارد، نخست بازمهندسی و یکپارچه کردن فرایند‌ها و تحت پوشش قرار دادن فعالیت‌های سازمان به کمک راهکارجامع مدیریت منابع سازمانی (ERP)، سپس نیروی کار آموزش دیده (با رویکرد تحول دیجیتال) و در نهایت رهبری منعطف برای تحقق ارزش با تأکید بر روش‌های چابک‌سازی.

مساله اصلی؛ نیاز بر پیاده‌سازی و ایجاد سیستم یکپارچه

سروش فولادچی، فعال رسانه‌ای و کارشناس حوزه صنعت معدن با بیان اینکه معدن یکی از عوامل موثر بر توسعه اجتماعی، اقتصادی و انسانی است، گفت: افزایش میزان تقاضای جهانی برای مواد اولیه معدنی، کاهش عیار کان‌سنگ، بازار کار سخت‌گیرانه، الزامات و استاندارد‌های بالای تولید محصول و تاکید بر توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی را در زمره چالش‌های کنونی صنعت معدن در دنیا دانست که در کنار رقابت بین‌المللی، تاثیر محدودیت‌های فنی بر مقیاس‌پذیری اقتصادی و تداوم کاهش قیمت کامودیتی‌ها (فلزات اساسی) صنعت معدن ایران را وادار می‌کند که از راهکار‌های نوآورانه استقبال کند.

وی در این زمینه ابراز کرد: راهکار پیشنهادی برای مقابله با چالش‌های صنعت معدن‌کاری، ایجاد جریان اطلاعاتی آنی بین بخش برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) با سطوح متعدد فنی و پایین‌دستی محیط‌های معدنی است. مساله اصلی، نیاز بر پیاده‌سازی و ایجاد سیستم یکپارچه است. تحول دیجیتال و فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم شامل اینترنت‌اشیا (IoT)، هوش مصنوعی، اینترنت‌اشیای صنعتی (IIoT)، سیستم‌های سایبر-فیزیکی (CPS)، کلان‌داده و...، بهترین راه‌حل برای انجام این مهم در صنایع هستند.

معدنکاری دیجیتال بیش از هرچیز به مدیران آماده نیازمند است

یحیی محمود، از مدیران اجرایی شرکت IBM و توسعه‌دهنده فناوری در پروژه‌های اجرایی گروه اکسنچر (Accenture) که به صورت آنلاین در رویداد معدنکاری دیجیتال سخنرانی کرد، در تشریح مسیر جهانی معدن‌کاری هوشمند بیان کرد: استراتژی‌های مختلفی برای معدن‌کاری دیجیتال وجود دارد، بنابراین باید ابتدا جهت حرکت را پیدا کنیم و مهم‌تر از هرچیز به مدیری نیاز داریم که بتواند عهده‌دار تغییر مسیر از معدن‌کاری سنتی به معدن‌کاری هوشمند شود. بسیاری از مدیران، معدن‌کاری دیجیتال را نمی‌پذیرند و آن را چالشی در برابر خود می‌بینند که آن‌ها را سردرگم می‌کند. باید ساده‌ترین مدل را پیدا کنیم، همچنین تمهیدی برای عواقب و پیامد‌های این تغییر مسیر بیاندیشیم. هدایت معدن‌کاری دیجیتال باید به‌گونه‌ای باشد که کارگر معدن هم جای خود را در آن به‌خوبی پیدا کند.

به گفته محمود «مساله مهم برای بخش پیشروی معدنی، اتوماسیون فرایند‌های داخلی و پایه است. در معدن‌کاری دیجیتال، هماهنگ کردن همه فرایند‌ها با یک‌دیگر مهم است، یعنی چطور با عملیات متمرکز، کل فرایند استخراج را دیجیتال کنیم.»

نباید منتظر کمک دولت باشیم

ابراهیم جمیلی، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی و صنایع معدنی و کشاورزی ایران در جریان نخستین همایش معدنکاری دیجیتال گفت: چشم‌انداز هوشمندسازی صنعتی به همراه مسوولیت‌های اجتماعی جز اهدافی است که در این حوزه ورود کرده‌ایم و سعی داریم تا این مقوله را در بخش‌های مختلف اجرایی کنیم.

وی در ادامه اظهار کرد: مقایسه کردن معدن کشور با سایر کشور‌ها امکان‌پذیر نیست؛ چرا که معادن داخلی ما امکانات لازم برای هوشمندسازی را در اختیار ندارند در حالی که این اختیارات در معادن دنیا وجود دارد.

رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران تأکید کرد که ما نباید منتظر کمک دولت باشیم و افزود: امکان اینکه دولت سرمایه بیشتری را صورت دهد وجود ندارد، اینکه دولت بتواند اینترنت را در معادن فعال کند برای این بخش کافی است.

جمیلی در ادامه از رایزنی‌ها برای هوشمندسازی هزار معدن در کشور خبر داد.

در جریان برگزاری تیم رویداد تخصصی در حوزه معدن همایش کارگاه آموزشی «از ماجراجویی تا درس‌آموزی در خلق راهکار‌های جامع سازمانی» توسط مهدی عرب‌زاده یکتا و وحید حاجی‌پور و کارگاه تخصصی «معدن متصل» را کیوان عزیزمحمدی ارائه کردند. همچنین ۱۰ استارت‌آپ برتر در حوزه معدنکاری دیجیتال معرفی شدند.

منبع: خبرگزاری آنا