توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی با تکیه بر توان داخلی/ تامین ۴۵ درصد از ارز کشور توسط پتروشیمی‌ها

به گزارش می‌متالز، «محمدرضا حیدرزاده» با بیان اینکه احداث پتروشیمی یا پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند سود آور باشد به شرط آنکه به نهاد‌های حاکمیتی وابسته نباشد، افزود: اگر بحث خوراک را نیز در نظر بگیرید، به‌طور قطع می‌تواند سودآور باشند، اما متاسفانه تاسیسات را احداث می‌کنیم و بعد به دنبال خوراک می‌گردیم؛ این باعث می‌شود که پتروشیمی نتواند ابتدایی‌ترین درخواست هایش را داشته باشد.

وی ادامه‌داد: بسیاری از طرح‌ها وجود دارند که نهاد‌های بالادستی برای احداث آن‌ها توجیه می‌شوند و در نهایت به نتیجه نمی‌رسند، به عنوان نمونه به پالایشگاه سیراف اشاره می‌کنم. در جامعه ایرانی نگاه‌ها کوتاه مدت است و هیچ تلاشی بابت تکمیل زنجیره ارزش در حوزه‌های پالایشگاهی انجام نمی‌شود.

حیدرزاده تاکید کرد: پالایشگاهی مثل ستاره خلیج فارس نیز با توجه به فشار‌های اقتصادی راه اندازی شد، اما با توجه به مشکلات حال حاضر با ظرفیت کامل فعالیت نمی‌کند؛ چرا که دولت بدهی انباشته دارد و باید هر چه سریع‌تر آن را پرداخت کند، از این رو فرصت تفکرات کلان را ندارد.

وی با بیان اینکه برای تکمیل زنجیره ارزش باید سرمایه کشور ۲ تا ۳ سال در پروژه‌های صنعتی بخوابد و دولت در طی این مدت بپذیرد که درآمد‌هایی غیر از درآمد نفتی نیز دارد، گفت: می‌تواند روی مالیات‌های مستقیم حساب باز کند؛ اما این کار را نمی‌کند.

به گفته رییس کمیسیون پتروشیمی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی شرکت‌های بزرگ پتروشیمی جهان ملزم به فروش دانش فنی روز خود به صنایع میان دست و پایین دست هستند، اما تمام صنایع بالادستی شرکت‌های اروپایی به ورطه تعطیلی افتاده اند، چون متمرکز شده اند که محصول میانی را از ما بخرند و خودشان به محصول نهایی تبدیل کنند.

وی ادامه داد: این فرایند بر این مبناست که میزان سودآوری را حساب می‌کنند و ترجیح می‌دهند که سهم سودآوری را در زنجیره پایین دست کامل کرده و بالادست را تعطیل می‌کنند و از کشور‌هایی مثل ایران محصولاتی، چون اتیلن را خریداری کرده و به محصول نهایی تبدیل می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود به جای ۳۰ درصد ارزش افزوده، ۱۳۰ درصد ارزش افزوده ایجاد شود.

حیدرزاده تاکید کرد: در زنجیره ارزش باید خوراک پایین دستی تامین شود و طبیعتا وقتی موضوع حل نشود اختلاف هم به وجود می‌آید. به همین دلیل بسیاری از پروژه‌ها کلنگ می‌خورند، سرمایه هم تزریق می‌شود، اما وقتی به ۳۰ درصد می‌رسد برای چند سال متوقف می‌شود.

وی با بیان اینکه روند بازار جهانی نشان داده که مصرف مواد پلیمری به طور میانگین در سال ۴ درصد افزایش داشته و با ظهور کرونا این میزان تحت تاثیر قرار گرفته است، گفت: حتی در ۲ سال گذشته باعث نوسان در تقاضا‌های مواد پلیمری در دنیا شد و پارادایم جدیدی در بازار اروپا اتفاق افتاد که به طرز عجیبی از سال ۲۰۲۱ پلنت‌های پتروشیمی در بازار‌های اروپایی تعطیل و رو به تقلیل رفت؛ چراکه به سمت پلیمر‌های سازگار به محیط زیست رفته اند.

مدیرعامل پتروشیمی آریا ساسول افزود: هم اکنون یک گریدی از پلیمر وجود دارد به اسم PLA که از نیشکر تولید و پلیمری سازگار با محیط زیست است. از این رو با توجه به اتفاقاتی که در بازار تکنولوژی دنیا افتاده است، کشور‌های کمتر توسعه یافته مثل ایران همیشه چند سال از بازار تکنولوژی دنیا عقب بوده اند. در آزمون و خطا‌هایی که اروپا و آمریکا برای توسعه این تفکر ایجاد و تکنولوژی را تجاری سازی می‌کنند، ایران و کشور‌های کمتر توسعه یافته با قیمت بسیار بالا آن را خریداری می‌کنند.

حیدرزاده با تاکید بر اینکه مبحث قیمت گذاری اتان در دنیا براساس ارزش حرارتی قیمت آن محاسبه می‌شود، گفت: در ایران یک فرمول را بر اساس میانگین قیمت نفتا و پلی اتیلن چین و هند با کسر هزینه حمل تعیین شده است. در حالیکه ما بازار صادراتی در هند نداریم و این امر باعث افزایش بی رویه خوراک اتان در کشور شده است.

وی ادامه داد: قیمت اتان طبق بخشنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران بین ۲۲۰ تا ۴۰۰ دلار در نظر گرفته شده، اما اساسا محصولی که ارتباطی به بازار‌های پلیمری مثل هند ندارد، نباید در قیمت گذاری به عنوان مبنا قرار گیرد. قیمت بازار هند را اگر از فرمول خارج کنیم؛ قیمت اتان تعدیل خواهد شد.

حیدرزاده تاکید کرد: مشکل دیگر اینکه اگر قرار است قیمت پلی اتیلن و نفتا به عنوان یک عامل در فرمول گذاری مدنظر قرار گیرد، فرآورده‌های دیگر پتروشیمی نیز هستند که در قیمت اتان تاثیر خودشان را می‌گذارند و باعث تعدیل قیمت آن می‌شوند، اگر در یک فرمول قرار گیرند از لحاظ اقتصاد مهندسی فرمول غلطی خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه ما نفتا را که به عنوان یک خوراک محسوب می‌شود، گفت: با یک محصول نهایی همچون پلی اتیلن را در یک فرمول نهایی در کنار هم قرار دادیم؛ پس اساس قیمت گذاری اشتباه است و این کار غیر کارشناسی باعث می‌شود خوراک اتان قیمت بالاتری پیدا کند.

عضو هیات مدیره شرکت نفت و گاز پارسیان ادامه داد: قیمت خوراک در سال ۱۴۰۰، ۲۰۰ تا ۲۳۰ دلار بود، اما هم اکنون تا ۴۰۰ دلار افزایش پیدا کرده و تا پایان مرداد ماه به ۳۶۰ دلار رسیده بود. با افزایش قیمت خوراک، قطعا حاشیه سود در انتهای سال مالی اثرات خود را خواهد گذاشت. شرکت سودآوری مثل آریاساسول که سودآورترین پتروشیمی ایران به شمار می‌رود و حدود ۵ درصد ارز مورد نیاز ایران را تامین می‌کند، با این اتفاق حدود ۸۰ میلیون دلار کاهش سودآوری خواهد داشت.

وی با بیان اینکه دو پتروشیمی فجر و مبین بر اساس بخشنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی به ترتیب تامین کننده یوتیلیتی منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر و منطقه عسلویه هستند، افزود: در این میان سودآوری پتروشیمی‌های آریاساسول، زاگرس، پردیس و جم تحت تاثیر افزایش قیمت یوتیلیتی‌ها تحت تاثیر قرار گرفته است. به نظر من افزایش قیمت یوتیلیتی‌ها منطق غلطی را دنبال می‌کند، زیرا برای افزایش قیمت، ارزش برابری دارایی‌های مولد شرکت را در نظر می‌گیرند.

حیدرزاده با اشاره اینکه یکی دیگر از مشکلات صنایع پتروشیمی افزایش قیمت گاز است، تاکید کرد: شرکت آریاساسول یک تامین کننده به نام پتروشیمی پارس دارد. ظرفیت تولید این پتروشیمی سالیانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن است که یک میلیون و ۲۶۷ هزار تن برای آریاساسول و مابقی برای پتروشیمی جم است. با افزایش قیمت گاز در سال ۱۴۰۱، شرکتی مثل پتروشیمی پارس تقریبا ۸۰ درصد افزایش قیمت بر روی محصولات خود داشته است، آن‌ها هر چقدر قیمت بیشتری برای گاز پرداخت کنند؛ با توجه به افزایش قیمت اتان، تاثیر چندانی روی ارزش افزوده شان نخواهد داشت، اما آریاساسول به عنوان یک شرکت سودده در صنعت پتروشیمی ایران با این ارقام، ضرر و زیان خواهد کرد.

وی گفت: بر این اساس اعتراض خود را به همراه پتروشیمی زاگرس، پردیس و جم به شورای رقابت مطرح کردیم و امیدواریم با توجه به اینکه سهامداران ما بازنشستگان نیرو‌های مسلح هستند، شرایط تغییر و رو به بهبودی برود.

مدیرعامل پتروشیمی آریاساسول ادامه داد: فشار در جهت سودآوری شرکت‌ها به لحاظ اینکه خصوصی شده اند خوب است و پتروشیمی‌ها را مکلف می‌کند که زنجیره ارزش را تکمیل کنند. اگر به صورت کلان به این موضوع نگاه کنیم، با توجه به اینکه ۴۵ درصد از ارز کشور توسط پتروشیمی تامین می‌شود، این نگاه ارزی است.

وی با تاکید بر اینکه افزایش حجم تولید به شدت زیاد است و به طور مثال شرکت آریاساسول در سه ماه نخست ۱۴۰۱ به نسبت سه ماه نخست ۱۴۰۰ حدود ۶۰ درصد افزایش تولید داشته، گفت:، اما افزایش میزان سودآوری به نسبت سال گذشته ۲۰ درصد بوده است. با توجه به اینکه از تمامی ظرفیت‌ها استفاده می‌کنیم باید به ازای ۶۰ درصد بتوانیم ۶۰ درصد سودآوری داشته باشیم. متاسفانه هر آن چیزی که باعث سودآوری می‌شود به طریقی دیگر در اختیار دیگران قرار می‌گیرد.

حیدرزاده ادامه داد: هم اکنون طرح توسعه پلی اتیلن متوسط و سنگین که برای کشور نیز سودآور خواهد بود، در دست اقدام است. در این طرح با توجه به شرایط سخت تحریمی و توصیه‌های مقام معظم رهبری در خصوص حمایت از تولید ملی و بخش خصوصی؛ از تکنولوژی و مهندسی داخلی بهره‌مند شویم. در سال کنونی پیشرفت این پروژه بسیار عالی بوده و روزانه حدود ۴۰۰ نفر در آن مشغول به کار هستند که این تعداد به تدریج افزایش خواهند یافت. محصول این طرح علاوه بر مصارف پلیمری، قابلیت صادرات به بازار‌های اروپا و آسیای شرقی را دارد.

وی بااشاره به اینکه بحث تامین خوراک برای صنایع پایین دست در مجموعه آریاساسول، اتیلن و سی تری پلاس است که به تمامی تعهدات خود پایبند هستیم، افزود: در اتلین بخشی به پتروشیمی مهر و بخشی به پتروشیمی پارس ارائه می‌شود؛ البته اتیلن در ماموریت‌های پتروشیمی به نوعی خام فروشی محسوب می‌شود و اتیلن مازادی در آریاساسول وجود دارد که قرار است از طریق پروژه جدید به پلی اتیلن تبدیل شود. سی تری پلاس را نیز در اختیار پتروشیمی جم قرار می‌دهیم که این محصول در آنجا تبدیل بر اساس زنجیره تکمیلی این پتروشیمی به C ۴ Cut و بوتادین تبدیل می‌شود.

حیدرزاده ادامه داد: حدود ۲۰ درصد از محصولات آریاساسول در بورس عرضه و مابقی آن برای صادرات در نظر گرفته می‌شود. در صادرات نیز بر اساس توافق با سهامداران، بازو‌های بازرگانی ما، شرکت‌های تجارت صنعت (زیرمجموعه هلدینگ خلیج فارس) و SPII (زیرمجموعه هلدینگ شستان) به شمار می‌روند که در مقدار صادرات نیز با توجه به سهامشان یکسان هستند.

وی گفت: گرید محصولات آریاساسول را دو تا سه شرکت دیگر تولید می‌کنند، البته محصولات ما مشتری خاص خود را دارد. شایان توجه است آریاساسول دارای یک گواهینامه معتبر به نام «ریچ» است که پیش نیاز ورود به بازار‌های اروپایی برای محصولات پتروشیمی به شمار می‌رود، از این رو در دوران تحریم مشکلاتی درخصوص صادرات نداشتیم.

رییس کمیسیون پتروشیمی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی با تاکید بر اینکه طرح‌های سی تری پلاس و MDHD با هدف جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره تامین ارزش واقعی در دست اجرا هستند، افزود: با تکمیل این طرح‌های توسعه‌ای، سود سالیانه شرکت حدود ۱۱۰ میلیون دلار افزایش خواهد یافت.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)