ضرورت ارزیابی ریسک در بومی‌سازی قطعات و تجهیزات تخصصی

‌می‌متالز - فولاد، یکی از صنایع استراتژیک در داخل کشور به شمار می‌آید و در حالی که این صنعت، نقطه اتکای صنایع پایین‌دستی قلمداد می‌شود، افزون بر ۶۰۰ صنعت دیگر از آن تغذیه می‌کنند. صنعت فولاد ایران علاوه بر اینکه در سطح خاورمیانه بی‌رقیب است، در جمع ۱۰ کشور برتر تولیدکننده جهان نیز قرار گرفته است.

به گزارش می‌متالز، با توجه به اهمیت و مزایایی که تولید فولاد برای کشور در بر داشته است، زنجیره این صنعت طی یک دهه اخیر به خوبی تکمیل و باوجود اعمال تحریم‌های مختلف، این فرصت برای فولادسازان کشور ایجاد شده است تا با تمام توان به سمت بومی‌سازی در سراسر این زنجیره گام بردارند. شرکت فولاد خوزستان به عنوان دومین فولادساز بزرگ کشور، همواره نگاه ویژه‌ای به مقوله بومی‌سازی و همچنین خرید ساخت داخل داشته است و با توجه به نام‌گذاری امسال مبنی بر «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین»، حمایت از تامین‌کنندگان مختلف را بیش از پیش در دستور کار خود قرار داده است. در همین راستا، گفت‌وگویی را با عطا تفضلی، معاون فروش شرکت فولاد خوزستان تدارک دیده ایم که متن کامل آن را در ادامه با یکدیگر خواهیم خواند:

در ارتباط با میزان خرید ساخت داخل و همچنین واردات تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده در خطوط تولید شرکت فولاد خوزستان توضیحاتی ارائه بفرمایید.

حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد قطعات و تجهیزات مورد نیاز شرکت فولاد خوزستان خرید ساخت داخل بوده است و باقی‌مانده آن با توجه به نوع تکنولوژی و خاص بودن از طریق واردات تامین می‌شود. هم‌زمان با رونق داخلی‌سازی و بومی‌سازی قطعات و تجهیزات مورد نیاز صنعت فولاد در کشور، شرکت فولاد خوزستان نیز افزایش سهم خرید ساخت داخل را در دستور کار خود قرار داده و با عنایت به مزایایی که این مهم ایجاد کرده است، بر همین اساس به سمت استفاده هرچه بیشتر از خرید ساخت داخل حرکت کرده‌‎ایم. با توجه به نوسان نرخ تورم و ارز در داخل، میزان متوسط خرید قطعات و تجهیزات مورد نیاز شرکت فولاد خوزستان در سال بین یک هزار تا دو هزار میلیارد تومان انجام می‌شود.

آیا نمونه‌های مشابه داخلی برای این تجهیزات و ماشین‌آلات در خطوط تولیدی سایر فولادسازان کشور وجود دارد و تکنولوژی مورد استفاده چیست؟

چکیده و کلیات تکنولوژی مورد استفاده در واحد‌های مختلف فولادسازی مشابه یکدیگر است، اما زمانی که شرکت‌های مختلف در گذر زمان نسبت به واردات تکنولوژی و راه‌اندازی خطوط تولیدی جدید اقدام می‌کنند، بدون شک تولید محصولات به‌روزتر با به‌کارگیری از دانش جدیدتر و تجهیزات پیشرفته‌تر صورت می‌پذیرد که همین مسئله منجر به ایجاد تفاوت‌هایی در جزئیات تجهیزات و تکنولوژی مورد استفاده خواهد شد. بر همین اساس نمی‌توان گفت که ۱۰۰ درصد تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده مشابه یکدیگر است، اما تشابه کلی در این زمینه وجود دارد که می‌توانیم نسبت به استفاده از آن‌ها اقدام کنیم. نکته حائز اهمیت این است که ابتدا باید ارزیابی ریسک در خصوص چگونگی استفاده از قطعات در تجهیزات و تجهیزات در خطوط تولید صورت پذیرد و مشخص شود که قطعات و تجهیزات مورد نیاز در کدام یک از مراحل تولید به‌‎ کار برده خواهند شد. برای مثال، زمانی که قطعات و تجهیزات یدکی مورد نیاز برای برخی از قطعات و تجهیزات در انبار شرکت فراهم است، بر همین اساس بومی‌سازی آن‌ها می‌تواند با فرصت و آرامش بیشتری صورت پذیرد. بومی‌سازی برخی قطعات به دلیل پیچیدگی‌های تکنولوژی معمولا با سعی و خطا انجام می‌شود. از سوی دیگر، با توجه به اینکه حساسیت تجهیزات در خطوط تولید متفاوت است، باید بررسی و کارشناسی شود که تجهیزات خریداری و بومی‌سازی شده در کدام بخش از خطوط تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور مشخص این حساسیت در برخی خطوط تولید کمتر است و هرچه به سمت مراحل پایانی پیش می‌رویم، بر میزان حساسیت موجود افزوده خواهد شد؛ بنابراین با توجه به حساسیت‌پذیری برخی از مراحل تولید، نسبت به بومی‌سازی برخی تجهیزات اقدام می‌کنیم و ارزیابی ریسک را مبنای تصمیم‌‎گیری خود قرار می‌دهیم. باید توجه داشت که یک سری قطعات و تجهیزات در برخی از خطوط تولید واحد‌های فولادسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند که الزاما مورد استفاده سایر شرکت‌ها و خطوط تولیدی قرار ندارند و می‌توان گفت که کلیات تکنولوژی مورد استفاده در این واحد‌ها مشابه یکدیگر بوده، اما تصمیم‌گری در ارتباط با نحوه استفاده از آن با توجه به ارزیابی ریسک متفاوت است.

هدف‌گذاری شرکت فولاد خوزستان در راستای توسعه تولید مبنی بر به‌کارگیری خرید ساخت داخل چیست و نقش این مهم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خرید ساخت داخل از یک سری مزایای خاص برخودار است که البته از چند جهت ارزنده به شمار می‌آید. دسترسی سریع به قطعات و تجهیزات، یکی از مهم‌ترین مزایای خرید ساخت داخل است و خدمات پس از فروش، برتری دیگری محسوب می‌شود که می‌توان برای خرید ساخت داخل در نظر گرفت. همچنین، خرید ساخت داخل برای قطعات و تجهیزات نسبت به نمونه‌های وارداتی مقرون به صرفه‌تر است. هدف‌گذاری شرکت فولاد خوزستان طی سالیان اخیر، بومی‌سازی ۶۰۰ تا ۷۰۰ قطعه در هر سال بوده است که خوشبختانه طی سالیان اخیر موفق به بومی‌سازی ۱۶ هزار قطعه شده‌ایم. ارزش بومی‌سازی‌ها در دو سال اخیر، حدود دو هزار میلیارد ریال در هر سال بوده است. این مقوله در سال ۱۴۰۱ با توجه به نام‌گذاری امسال مبنی بر «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» با جدیت بیشتری در دومین فولادساز بزرگ کشور در حال پیگیری است و ما علاوه بر ساختار داخلی، یکی از شرکت‌های زیرمجموعه را به طور تخصصی در زمیه افزایش بومی‌سازی و پیدا کردن منابع و سوق‌دهی منابع به سمت بومی‌سازی به کار گرفته‌ایم. در واقع شرکت فولاد خوزستان تمام تلاش خود را جهت جذب تامین‌کنندگان برای بومی‌سازی به کار گرفته است.

فولادسازان مطرح کشور در خرید ساخت داخل قطعات و تجهیزات مورد نیاز با چه معضلاتی روبه‌رو هستند؟

تعدادی از تامین‌کنندگان از تجربه و سرمایه کافی در این زمینه برخوردار هستند و همکاری خوبی با شرکت‌های مختلف مانند فولاد خوزستان داشته‌اند، اما برخی از تامین‌کنندگان به تازگی وارد بازار تولید شده‌اند که شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان در این گروه قرار داد. این واحد‌ها از پتانسیل مالی لازم برخوردار نیستند و تجربه کافی را به دست نیاورده‌اند که طبیعتا این موارد منجر به آسیب‌پذیری خواهد شد؛ بنابراین ما در همکاری با این شرکت‌ها بعضا دچار مشکل می‌شویم و اگر حین همکاری با این مجموعه‌ها با چالش مواجه شویم، مشکلات به وجود آمده به راحتی قابل حل نخواهد بود. با توجه به تصویب قانون حمایت از ساخت داخل در سال ۱۳۹۸، سامانه‌هایی طراحی شده است که باید در زمان ثبت سفارش واردات قطعات و تجهیزات مورد نیاز از آن‌ها استعلام کنیم. بومی‌سازی برخی از قطعات و تجهیزات که کاملا تخصصی و از پیچیدگی و ریسک بالایی در تولید برخوردار هستند، به سهولت قابل انجام نیست، بنابراین چاره‌ای جز واردات این قطعات و تجهیزات نداریم و زمانی که نسبت به ثبت سفارش آن‌ها در سامانه‌های مذکور اقدام می‌کنیم، با یک سری مراحل مواجه می‌شویم که از سرعت اجرای این فرایند می‌کاهند. در صورتی که یک شرکت داخلی موفق به ساخت داخل کالایی شده باشد، مجوز واردات کالای مذکور صادر نخواهد شد. این در حالی است که گاهی افرادی نسبت به ثبت نام به عنوان سازنده داخلی می‌کنند که تنها رده خاصی از کالای مورد نظر را تولید کرده‌اند، اما در سامانه به طور کلی باعث لغو واردات تمام رده‌های این کالای می‌شوند و برای رفع این ابهام باید سختی‌های فراوانی را متحمل شد.

اگر شما بخواهید برای واردات قطعات خاص ثبت سفارش کنید، ناچار به استعلام از سامانه توانیران، انجمن‌های تخصصی و گاهی اوقات نیز دفاتر تخصصی وزارت صنعت و حتی خود تولیدکنندگان خواهید شد. مشخص است که هیچ تولیدکننده‌ای حتی با توان اندک نسبت به اعلام عدم توانمندی خود اقدام نمی‌کند و به جهت استفاده از فرصت پیش آمده شانس خود را آزمایش می‌کند که متاسفانه گاهی شاهد برخی سوء استفاده‌ها در این زمینه هستیم. در حالی که این دسته از تامین‌کنندگان، امکانات و استاندارد‌های لازم برای بومی‌سازی قطعات و تجهیزات مورد نیاز را ندارند و همین افراد شرایط را بیش از پیش برای ما دشوار کرده‌اند. متاسفانه فرایند اخذ تاییدیه عدم ساخت داخل به شدت زمان‌بر است و بروکراسی‌های اداری موجود در این زمینه، منجر به هدررفت زمان می‌شود. در بسیاری مواقع، ارکان وزارت صمت و سازمان‌های استانی نیز در این بلاتکلیفی گرفتارند و تولیدکننده سرگردان در این میدان با انبوهی از استرس مواجه می‌شود و دنبال چاره خواهد گشت؛ بنابراین باید تمهیدات لازم در خصوص رفع این معضل اندیشیده شود تا شرکت‌های مادر همچون فولاد خوزستان دغدغه چندانی در خرید ساخت داخل و جایگزینی با قطعات وارداتی خود نداشته باشند و همچنین حمایت از ساخت داخل باید به درستی صورت پذیرد.

ما تمام تلاش خود را جهت تحقق بومی سازی به کار گرفته‌ایم و حتی نسبت به برگزاری نمایشگاه تخصص بومی‌سازی در استان خوزستان نیز اقدام کرده‌ایم، اما گاهی اوقت شرکت بزرگی مانند فولاد خوزستان با برخی موانع کوچک در زمینه خرید ساخت داخل مواجه می‌شود که رفع آن‌ها، مستلزم حمایت سازمان‌های مرتبط مانند صنعت، معدن و تجارت است. تصویب قانون حمایت از ساخت داخل، منجر به توسعه بومی‌سازی و افزایش داخلی‌سازی قطعات و تجهیزات خاص چه در شرکت‌های بزرگ و چه کوچک تولیدی کشور شده و اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داده است، اما باید تمهیدات لازم جهت واردات برخی تجهیزات و قطعات حساس که امکان بومی‌سازی آن‌ها وجود ندارد، اندیشیده شود تا شرکت‌های بزرگی مانند فولاد خوزستان در تامین حداقلی قطعات و تجهیزات وارداتی مورد نیاز خود دچار مشکل نشوند. البته این حمایت دو طرفه است و امیدوار هستیم رابطه متقابل و سازنده‌ای در این خصوص شکل بگیرد. برای مثال، تولید یکی از کاتالیست‌های صنعتی و مهم و استراتژیک در بخش احیا مستقیم مورد نیاز کشور با حمایت شرکت فولاد خوزستان صورت پذیرفت و به مرور زمان مشتریان خود را پیدا کرد. خوشبختانه این بومی‌سازی نه تنها نیاز کشور را برطرف کرد بلکه امروزه همان تامین‌کننده به جایگاهی رسیده است که محصولات خود را صادر می‌کند. همچنین از سایر موارد مهم بومی‌سازی که به عنوان خرید ساخت داخل تلقی می‌شود، می‌توان به بومی‌سازی بسیاری از گیربکس‌ها، کوپلینگ‌ها، غلطک‌ها، نازل‌ها، تیوپ بندل ریفریمر احیا، درپوش کوره قوس الکتریکی، سیستم توزین ریلی و صد‌ها مورد دیگر اشاره کرد که تمام این موارد ضمن کمک به توسعه صنعت، دلالت از توجه این شرکت به تا مین و خرید ساخت داخل دارد.

خرید ساخت داخل در شرکت فولاد خوزستان، چه تاثیری در سودآوری این مجتمع عظیم صنعتی داشته است؟

در حالت کلی، بخش تامین قطعات و تجهیزات علی‌رغم اهمیت استراتژیک خود، سهم چندان بزرگی در بهای تولید تمام شده تولید فولاد ندارد؛ چراکه در تولید این محصول، حداقل ۵۰ درصد بهای تامین مواد اولیه، ۱۰ تا ۱۲ درصد مواد مصرفی مانند الکترود، فروسیلیس، فرومنگنر و همچنین ۱۰ درصد حامل‌های انرژی نقش دارد و تاثیر قطعات و تجهیزات مورد نیاز، چیزی در حدود ۱۰ درصد خواهد بود. حال در این بخش، قسمت حدود ۱۰ درصدی واردات نقش ۲ درصدی دارد که متوجه می‌شویم جایگزینی آن با ساخت داخل از حیث اقتصادی نقش پررنگی ندارد؛ بنابراین بهتر است نقش این آیتم را از منظر ریسک تامین و توقف خط و تکنولوژی تولید قطعه و عدم دسترسی به قطعات مذکور جست‌وجو کرد. همچنین در نقطه مقابل نقش بسزایی در واحد‌های تولیدکننده این قطعات و تجهیزات برخوردار است و موجب رونق و ایجاد اشتغال و سوددهی شرکت‌های داخلی و افزایش درآمد ناخالص ملی خواهد بود و بر همین اساس شرکت فولاد خوزستان نسبت به همکاری با واحد‌های تامین‌کننده فراوانی اهتمام ورزیده است که امیدوار هستیم در نهایت نتیجه مطلوب حاصل شود.